1986'da yazılan Sovyet distopyası günümüz Rusyası ve Putin hakkında neleri doğru bildi?

Kitabın yazarı 2017'de, "Bir dahaki sefere ütopya yazacağım" demişti

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin romandaki Genialissimo'yla fiziksel olmasa da karakter olarak bir dizi benzerliğe sahip (AFP)
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin romandaki Genialissimo'yla fiziksel olmasa da karakter olarak bir dizi benzerliğe sahip (AFP)
TT

1986'da yazılan Sovyet distopyası günümüz Rusyası ve Putin hakkında neleri doğru bildi?

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin romandaki Genialissimo'yla fiziksel olmasa da karakter olarak bir dizi benzerliğe sahip (AFP)
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin romandaki Genialissimo'yla fiziksel olmasa da karakter olarak bir dizi benzerliğe sahip (AFP)

Sovyetler Birliği'nin dağılmasından 5 yıl önce Rus yazar Vladimir Voynoviç ülkesini gelecekte nelerin beklediğine dair bir roman yazdı. 
Voynoviç distopik romanında KGB'de yetişen, gücünü artırmak için savaşı bir araç olarak kullanan, eski meslektaşlarını nüfuzlu pozisyonlara getiren ve Rusya'yı onlarca yıl yöneten bir devlet başkanı tasavvur etti. 
Bir başka deyişle Voynoviç, başbakan olmadan 13 yıl önce Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in geleceğini tahmin etti. 
Moskova 2042 adlı roman gelecek yüzyıla yolculuk yapan bir yazar hakkında distopik bir hiciv hikayesi. 

Rusya'yı onlarca yıl boyunca tek bir lider yönetiyor
Hikayenin kahramanı Vitaly Nikitiç Kartsev, 1982'de Lufthansa'nın uzay uçuşunda yerini alır ve uçuş sırasında bolca votka içer. Sonrasında 2042'ye ulaşır. 
Geleceğin teknolojisinde hayret edecek çok az şey bulur ve "Bu tür şeylere ilgi duyanlar bilimkurgu okumalı" der.
Bununla birlikte Voynoviç'in zihin dünyasında Sovyetler Birliği güçlenmeye devam eder. 
Yazar bu açıdan yanılmış olsa da Rusya'da uzun süre görev yapacak devlet başkanı konusunda haklı çıkar. Genialissimo olarak bilinen lider romanda, "muazzam bir siyasi figür, tüm insanlığın dostu, doğanın dönüştürücüsü ve çok yönlü bir deha" diye tasvir edilir. 
Kartsev'i 2042'de karşılayan bir kişi coşkulu bir şekilde ondan şöyle bahseder:
"Genialissimo aynı zamanda partimizin genel sekreteri generalissimo askeri rütbesine sahip ve dahası herkesten ayrı."
Liderin fiziksel görünümüyse belli belirsiz şekilde tanımlanıyor. Kartsen, Genialissimo'nun bir portresinde 'kendinden memnun biçimde gözlerini kıstığını' söylüyor. 
Putin'i hatırlatacak şekilde Genialissimo'nun üstsüz at bindiğine yönelik betimlemeler yer almasa da liderin eylemleri Rusya Devlet Başkanı'nınkiyle benzerlikler taşıyor. 

Yaşlı bürokratlar yönetimi elinde tutuyor
İlk olarak Genialissimo'nun ülkesinde yaşlı bir elit yönetimi elinde tutuyor. 
Kartsev, yolculuğunu ideolojisinin dayanıklılığına dair kanıt toplamak için geleceğe seyahat eden Münihli bir solcuyla yapıyor. Kartsev'in arkadaşı, "Komünizmde herkes genç, yakışıklı, sağlıklı ve birbirine aşık" diyor. 
Bu nedenle Kartsev gelecekteki Rusya'yı yaşlı Genialissimo ve onun yaşlanmış büroklarının yönettiğini öğrenince şaşırıyor. 

Kitap 424 sayda (Wikipedia)

Romandaki tasviri andırır biçimde Putin devlet başkanlığını devraldığında 47 yaşındaydı. Ancak 2021'de 84 yaşına basacağı 2036'ya kadar görevde kalmasına olanak tanıyan anayasal değişiklik için bastırdı. 

Genialissimo da Putin gibi bir süre Almanya da yaşıyor
Genialissimo ve Putin arasındaki tek benzerlik bu değil. Uzun yıllar Almanya'da görev yapan eski bir KGB subayı olan Genialissimo hükümetinde istihbarat servisindeki arkadaşlarına yer veriyor. Birlikte 'sınıfsız ve sistemsiz bir komünist toplumu' yöneten, gizli polisle iç içe geçmiş bir iktidar partisi kuruyorlar. 
Putin de Berlin Duvarı'nın yıkılışına kadar 1980'lerin ortasında Doğu Almanya'da yaşamıştı. Genialissimo gibi eski arkadaşlarını o da yüksek makamlara getirdi. Petrol devi Rosneft'in CEO'su Igor Seçin bunlardan biri. Seçin, Rus istihbarat servisi FSB'nin enerji sektöründeki eli olarak biliniyor. Eski Rusya Savunma Bakanı Sergey Ivanov ve Rusya Güvenlik Konseyi Başkanı Nikolay Patruşev de bu isimler arasında. 

Distopik romanda kilise çok kuvvetli 
Voynoviç kilisenin de gücünü artıracağını tahmin etmişti. Romanda inanmayanlara Hz.İsa'nın Stalin, Lenin ve Genialissimo'nun öncüllerinden biri olduğu söyleniyor. 
Tıpkı Genialissimo gibi Putin de hakimiyetini güçlendirmek, eşcinselliğin ve boşanmanın yayılmasını önlemek için dine başvurdu. 

Voynoviç, Batı medyasında "Putin'in tahmin eden yazar" olarak anılıyor (Foto illüstrasyon: Kelly Caminero/The Daily Beast)
Bununla birlikte Genialissimo da Putin gibi büyük yatırımlar yapmıştı. Pandora Belgeleri, Putin'in paravan şirketler aracılığıyla Monako'daki lüks emlak alımlarıyla bağlantılı olduğunu ortaya çıkarmıştı.
Voynovich 2017'de şu ifadeleri kullanmıştı:
"Bir dahaki sefere bir ütopya yazacağım. İnsanlar yazdığım tüm kötü şeylerin gerçekleştiğini söylüyor, bu yüzden iyi bir şeyler yazacağım."
Voynoviç'in babası o henüz 4 yaşındayken Stalin yönetimindeki Büyük Temizlik kapsamında tutuklanmıştı.
Bununla birlikte 1970'lerde Voynoviç'in Er Ivan Chonkin'in Hayatı ve Olağanüstü Maceraları adlı kitabı yasaklanmış ve yazar sürgüne zorlanmıştı. Voynoviç, Mikhail Gorbaçov döneminde ülkesine geri dönmüştü.
Independent Türkçe, The Washington Post



Çin, Trump ve Ortadoğu

Trump, Beyaz Saray'ın Devlet Yemek Salonu'nda Cumhuriyetçi senatörler için düzenlenen bir akşam yemeğinde konuşuyor, 18 Temmuz 2025 (AFP)
Trump, Beyaz Saray'ın Devlet Yemek Salonu'nda Cumhuriyetçi senatörler için düzenlenen bir akşam yemeğinde konuşuyor, 18 Temmuz 2025 (AFP)
TT

Çin, Trump ve Ortadoğu

Trump, Beyaz Saray'ın Devlet Yemek Salonu'nda Cumhuriyetçi senatörler için düzenlenen bir akşam yemeğinde konuşuyor, 18 Temmuz 2025 (AFP)
Trump, Beyaz Saray'ın Devlet Yemek Salonu'nda Cumhuriyetçi senatörler için düzenlenen bir akşam yemeğinde konuşuyor, 18 Temmuz 2025 (AFP)

Nebil Fehmi

Bir hafta önce, Changhua Üniversitesi ve Çin Halk Cumhuriyeti Dışişleri Merkezi tarafından düzenlenen, Kral Faysal İslam Araştırmaları Merkezi’nin şekillendirilmesine ortak olduğu uluslararası bir konferansa katıldım. Konferansa, Çin Komünist Partisi Başkan Yardımcısı başta olmak üzere üst düzey Çin katılımının yanı sıra, eski başbakanlar ve dışişleri bakanları da dahil olmak üzere 15'ten fazla uluslararası yetkili katıldı. Konferans, birçok uluslararası siyasi, ekonomik, sosyal, güvenlik ve teknolojik konuyu sistematik ve ilgi çekici bir şekilde ele aldı.

Çin'i anlamak, başkalarının seslerine kulak vermek ve bazı oturumlarda tartışmalara Arap sesini  ve anlatısını katmak açısından zengin ve faydalı bir deneyimdi. Konferanstan daha fazla ayrıntı ve müzakere gerektiren birkaç gözlemle ayrıldım. Bunların başında, daha sofistike bir sunum ve bağımsız bir yazı gerektiren ayrıntılara girmeden, kaydedilmesinin ve vurgulanmasının önemli olduğuna inandığım bir dizi gözlem geliyor.

İlk gözlemim, Donald Trump'ın şahsen var olmasa da çoğu oturum ve sunumlarda var olduğuydu. İkisi birbirinden ayrılamaz olsa da Amerikan politikalarından önceki kişiliğine bile güçlü bir vurgu vardı. Amerika Birleşik Devletleri'nin ağırlığı ve etkisi, Trump'a yönelik uluslararası ilginin başlıca caydırıcısı ve teşvik edicisidir. Amerikan Başkanının, daha önce müzakere tarzıyla ilgili kitabında övündüğü bir metodolojiye dayanarak, kişiliğini ve bununla ilişkili soruları ve dalgalanmaları uluslararası hesaplara dayatmayı başardığına inanıyorum. Böylelikle temel özellikleri kendisine olan benzersiz kişisel sadakatleri olan yetkililer atamadan önce, genellikle bağımsız ve nesnel pozisyonlara sahip olduğu varsayılan Amerikan kurumlarının pozisyonlarının ötesinde, ülkelerin hesaplarına önemli bir kişisel unsur kattı. Konferansta Amerikalı katılımcıların sayısının dikkat çekici biçimde çok sınırlı olmasına rağmen, Trumpizm'e yönelik hem olumlu hem de olumsuz ilgi oldukça dikkat çekiciydi.

Konferansa dair ikinci önemli gözlem, Çin'in Trump, ABD ve dünyayla ilişkilerinde artan kendine güvenidir. Çinlilerin en önemli gözlemleri, Trump'ın ilk döneminde ve Biden’ın başkanlığı sırasında iki Amerikan partisinin Çin'e yönelik tutumunun olumsuz bir yönelime sahip olduğuydu. Çin, Amerikan çıkarları için en önemli stratejik meydan okuma ve ulusal güvenliği için bir tehdit olarak görülüyordu. Bunlar, uzlaşmaya varılması zor alanlardır. Ancak Trump'ın yeni döneminde, Başkan, daha geniş anlaşma fırsatı sunan ticaret ve ekonomi konularına odaklanıyor. Çinli yetkililer, bu denkleme iyi hazırlandıklarını, bu nedenle gümrük ve vergi savaşından önemli ölçüde zarar görmeyeceklerini vurguladılar.

Çinli yetkililer, ikinci Trump yönetiminin uygulamalarının siyasi çekişmeler, ticari tehditler ve gümrük tarifeleri ile başladığını, ardından Cenevre ve Londra'da Amerikalı ve Çinli yetkililer arasında yapılan görüşmelerde ekonomik ve ticari konularda diyalog aşamasına geçtiğini de belirttiler. Şimdi Trump'ın Çin Devlet Başkanı Şi Cinping'in daveti üzerine Pekin'de gerçekleştirmeyi arzuladığı zirve için hazırlıklar sürüyor.

Genel olarak Çin'de ekonomik görüşmelerin zorlu olduğu hissi var, ancak yine de görüşmeler olumlu bir şekilde gelişiyor. Çinliler iki ülkenin ulusal güvenlik uzmanlarının yeni dönemde henüz bir araya gelmediklerine ve bunun ilişkilerde önemli bir boşluk bıraktığına dikkat çekiyorlar. Trump'tan ziyareti sırasında “Tek Çin” politikasına desteğini vurgulaması, Çin'in toprak birliğinin barışçıl yollarla tamamlanmasını kabul etmesini istiyorlar. Ayrıca Çin'in ABD’nin en büyük ticaret ortağı ilan edilmesini talep ediyorlar. Bunlar, Çin'in ABD ile ilişkilerinde kendisine ne kadar güvendiğini yansıtan iddialı talepler. Bunu başarmak için de Çin'in önerileri arasında iki ülkenin ulusal güvenlik kurumları arasındaki iletişimin etkinleştirilmesinin yanı sıra araştırma merkezleri, STK'lar, üniversiteler ve öğrenciler de dahil olmak üzere kültürel temasların ve ilişkilerin genişletilmesi de yer alıyor.

Arap dünyasının özel ilgi göstermesi gereken üçüncü önemli gözleme gelince, Çinli katılımcılar ve resmi olarak Arap-İsrail barışını destekleyenler, Filistin-İsrail anlaşmazlığının derinliğinin ve genel olarak İsrail'in, özellikle de mevcut hükümetinin yaklaşımlarının tehlikesinin yeterince farkında değiller. Hem de Çin'in kapsamlı Arap-İsrail barışını, yani işgalin sona erdirilmesini ve Filistinlilerin bağımsız bir devlet ile kaderlerini tayin etmelerine izin verilmesini destekleyen tutumuna rağmen.

Bazı Çinli akademisyenlerin ASEAN grubunun ve üye devletlerinin çatışmaları barışçıl yöntemler ve diyalog yoluyla çözme konusundaki deneyimlerine ve diyaloglarına defalarca atıfta bulunmaları dikkatimi çekti. Bu durum beni, Arap dünyasının yıllar içinde, çoğu Mısır ve Suudi Arabistan'ın başını çektiği, birçok barış girişimi sunduğunu belirtmeye yöneltti. Buna karşılık İsrail'in tek bir girişimde bile bulunmadığını ve hatta ilk barış anlaşmasından veya 2002 Beyrut Arap Zirvesi kararlarından bu yana hiçbir Arap girişimine olumlu yanıt vermediğini açık ve net bir şekilde ifade ettim.

Arap dünyasının, 1990'ların başında Madrid Barış Konferansı'nın sonuçlarından biri olan çok taraflı müzakerelerden bu yana bölgesel güvenlik konusundaki birçok görüşmeye olumlu yanıt verdiğini belirttim. Yıllar içinde Ortadoğu'da bölgesel bir güvenlik örgütü kurmanın kavramları ve gereklilikleri üzerine çok sayıda yazı ve öneriye kişisel olarak katkıda bulunduğumu, dolayısıyla, bu konuda çok sayıda ve çeşitli Arap deneyimleri ve fikirleri bulunduğunu anlattım.

Aynı zamanda Ortadoğu'da İsrailliler ve Filistinliler arasında ASEAN deneyiminin uygulanmasını talep edenlerin hayalperest olduklarını ve İsrail'in tutumunun ciddiyetini kavrayamadıklarını da son derece açık bir şekilde belirttim. Bunun nedeni, ASEAN ülkelerinin bir arada yaşamanın gerekliliğini ve önemini kabul etmesi, mevcut sağcı İsrail hükümetinin ise Filistin kimliğini tamamen reddetmesidir. İsrailli yetkililer, Filistinlilerin önündeki seçeneklerin, Gazze'de tanık olduğumuz gibi zorla göç ettirilmek ve bir kasırgayla yüzleşmek veya siyasi hakları olmayan vatandaşlar olarak İsrail egemenliği altında yaşamaya devam etmek olduğunu açıkça belirttiler. Bu tutumlar, İsrail-Filistin çatışmasının bölgesel bir güvenlik sistemi tartışmasını anlamsız ve son derece tehlikeli kılan, varoluşsal ve sıfır toplamlı bir çatışma olduğu anlamına geliyor

Bunu teyit eden ve yinelenen göstergeler arasında, Batı Şeria'nın Ürdün Nehri'ne ilhak edilmesi yönündeki bazı çağrılar, Batı Şeria ve Gazze Şeridi'nin büyük bir kısmına İsrail egemenliğini dayatma planları geliştirildiğine dair söylentiler ve Filistinlilerin çıkarları ile Arap ulusal güvenliği pahasına İsrail perspektifinde bir Ortadoğu güvenlik sisteminin formüle edilmesi yer alıyor. Bütün bunlar, güçlü bir Arap duruşu, açık ve kesin bir itiraz gerektiriyor.

*Bu makale Şarku’l Avsat tarafından Independet Arabia’dan çevrilmiştir.