Yemen’de bir barış anlaşmasına varılacağı yönünde, nisan ayında kapsamlı bir iyimserlik hakimdi. Ancak Husi grubunu oluşturan kanatlar arasında olduğu anlaşılan rekabet ve çatışma, bu yolda karşılaşılan çok sayıda zorluğu da gün yüzüne çıkardı. Zira grup dahilinde tek bir karar alma merkezi bulunmuyor.
Suudi ve Ummanlı arabulucular, Sana'da Husi liderlerle kapsamlı bir barış anlaşması taslağının son rötuşlarını ele aldı. Bu yönde Yemen hükümeti temsilcileri ile Husiler arasında altı ay süreyle görüşmeler yürütüldü. Ancak hükümet kaynaklarının aktardığına göre, anlaşmanın planlandığı gibi Ramazan Bayramı öncesinde gerçekleştirilememesinin nedeni, grubun önde gelen liderlerinin gerilimi artıran söylemleriydi. Bu söylemleri çeşitli koşullar ve önceliklerde bir değişiklik izledi.
Sana’da kendisinden intikam alınacağı korkusuyla tam ismini vermek isteyen Prof. Abdullah, Husi taraflar arasındaki rekabetin görüşmelere yansıdığına inanıyor. Bu yönde, geçtiğimiz yıllarda grup dahilinde ılımlı kanadın temsilcisi olarak görüşen Muhammed Ali el-Husi’yi örnek veriyor. Husi, kontrol ettikleri alanlarda Yönetim Kurulu başkanlığına ulaşmaya çalışmıştı. Husi’nin şimdi daha radikal, barışa giden her türlü çabaya karşı düşmanca göründüğünü belirten Abdullah açıklamasında şunları söyledi:
“Husilerin öncelikleri arasında çalışanların maaşları ve yaşam koşullarının olduğu açık. Bu nedenle anlaşmaya varmamak için ellerinden geleni yapıyorlar.”
Yerel para biriminin yeni baskısının tedavülünü engellediklerini, üniversite profesörlerini, sağlık sektöründe çalışanları ve hakimleri hükümetin gönderdiği aylık maaşlardan mahrum ettiklerini hatırlatarak “Maaşların ödenmesi için koydukları koşullar, kendi kontrolleri altında yaşayanlara, karar vericilerin kendileri olduğuna dair mesaj verme arzusunu yansıtıyor” dedi.
İnsani dosyanın kötüye kullanılması
Husi grubunun zorlu yapısının, barış taleplerine karşı koyamayacak nitelikte olduğunu ifade eden yazar ve siyasi analist Nişvan el-Osmani, grubun son dönemdeki kararlılığının savaş, bunu yapmasını sağlayan bölgesel ve uluslararası dengeler, meşruiyet dahilindeki bölünmeler gibi birçok nedene bağlı olduğuna dikkat çekti.
Yemen hükümetinden bir yetkili, Şarku’l Avsat’a verdiği demeçte, son görüşmelerde Husilerin kurnazca davranmaya çalıştığına, genellikle insani meseleleri meşruiyete ve onu destekleyen koalisyona şantaj yapmak için kullandıklarına değindi. Ancak bu dosyayla ilgilenmek için masaya oturduklarında kaçamak tavırlar sergilediklerini vurguladı.
Siyasi dosyadan önce insani dosyanın çözülmesi için yıllardır çağrıda bulunduklarını belirten yetkili, şimdi ise kendi kontrolleri altındaki bölgelerde çalışanların maaşlarını kontrol etme hakkının verilmesi de dahil olmak üzere siyasi taleplerde bulunduklarını ifade etti.
İsminin açıklanmasını istemeyen söz konusu yetkili, hükümetin 2014 tarihli veri tabanına dayanarak Husi kontrolü altındaki bölgelerde tüm sivil ve askeri çalışanların maaşlarını ödemeyi kabul ettiğini hatırlattı. Ardından Husi grubunun ise hükümetin maaş miktarlarını kendi kontrolüne bırakmasına talep ettiğine dikkat çekti. Yetkili ayrıca çalışanların bir kısmını bu maaşlardan mahrum bırakmak isteyen Husilerin, maaşların bir kısmını siyasi nedenlerle işten çıkarılanların yerine getirilenlere vermek istediğini de sözlerine ekledi.
Yemenli yetkilinin aktardığına göre tüm meseleleri devlet kurumları üzerindeki kontrollerinin bekasına hizmet edecek yönde kullanmak isteyen Husiler, savaşlarda başaramadıklarını müzakere yoluyla elde etmeye çalışıyor. Husilerin aslında barışa gerçekten ulaşmak istemediklerini vurgulayan yetkili, grubu yüzde 70'i yardımlarla geçinen Yemen halkının sorunlarını görmezden gelerek siyasi çıkar peşinde koşmakla suçladı. Ayrıca bugün Yemen halkının maruz kaldığı şeylerden Husilerin sorumlu olduğunu vurguladı.
Savaş sonrası
Birleşmiş Milletler (BM) himayesinde ilk ateşkes yürürlüğe girdikten aylar sonra, Silahlı Çatışmalara dair Veri Analizi Projesinde bu zorluklar hakkında uyarıda bulunulmuştu. Söz konusu projede, Husilerin kontrolü altındaki bölgelerde aşiret çatışmalarında yaşanan artış ve liderleri arasındaki tutarsızlık düzeyine de değinilmişti.
Projede, ateşkes sırasında şu üç faktörün yüksek sivil ölüm oranını izah ettiğine dikkat çekildi: Karada ve denizde bulunan mayınlar da dahil olmak üzere henüz patlamamış mühimmat ve patlayıcı cihazlar, sivillerin eski çatışma bölgelerinde artan hareketliliği ve şiddetin birden fazla cephede devam ediyor olması. Dünya çapında 50'den fazla ülkedeki çatışmaları izleyen proje raporunda, “İlk ateşkes döneminde, aşiretler arası şiddet, bilhassa toprak mülkiyeti konusundaki çatışmalar ve kan davaları patlak verdi. Bu çatışmalar farklı siyasi ortamlar, doğal kaynaklar ve kültürel geleneklerin yer aldığı çeşitli illere yayıldı” ifadeleri yer aldı.
Yerel çatışmaların nedenlerini ulusal düzeyde düşmanlıklara bağlayan projede, ateşkesin aşiret mensuplarının kendi memleketlerine dönmelerine imkan sağladığını, böylece çözülmemiş anlaşmazlıkların arttığı kaydedildi. Ayrıca ateşkes sayesinde devlet kaynaklarının dahili düzeyde güvenlik kampanyalarına yönlendirildiğine de dikkat çekildi.
Hükümet güçleri ile Husiler arasındaki çatışmaların yeniden başlamasının aşiret şiddeti olaylarını azaltacağını öne süren söz konusu proje raporunda, cephe hatlarının yerel kaynakları tüketeceğine değinildi. Bu ifadeleri doğrulayan Yemenli politikacılar ve araştırmacılar şu açıklamada bulundu:
“Ateşkes, grup liderlerinin çoğunun ve grup ile ittifak halindeki aşiret liderlerinin diğer liderler tarafından toplanan paraların miktarını görmesini sağladı. Artık hepsi savaş durduğu sürece paylarına düşen para ve mevkileri almak istiyor.”
Açıklamada ayrıca bu durumun Husi liderliği düzeyinde veya onlara bağlı aşiretler düzeyinde iç çatışmalara kapı aralayacağı düşünülüyor.
Dönemin İsrail Dışişleri Bakanı Yisrael Katz (şimdiki Savunma Bakanı) Kudüs'teki haftalık kabine toplantısında, 24 Şubat 2019. (Reuters)