Kahire’de Ulusal Diyalog Heyeti tarafından geçtiğimiz pazar günü başlatılan siyasi eksenin ilk oturumları, katılan partilerin temsilcileri arasında en uygun seçim sistemi ve gelecekte benimsenmesi gereken seçim listelerinin yöntemi hakkında fikir ayrılığını ortaya çıkardı.
Diyaloga katılan muhalefet partilerinin çoğunluğu ‘nispi açık listeyi’ savunurken, Mısır makamlarına yakın olarak nitelendirilen Mısır Parlamentosu’nda temsil edilen partiler, şu an yürürlükte olan ve mevcut parlamentonun temelinde seçildiği ‘mutlak liste’ sistemi konusunda ısrarlı.
Kapalı veya mutlak liste, listenin sahibi olan parti veya parti bloğu tarafından onaylanan adayların sırasını seçmenin değiştiremeyeceği sabit bir liste olarak biliniyor. Liste tüm parlamento temsilini kazanıyor veya hepsini kaybediyor. Açık nispi listede ise her parti, aldığı oy oranında milletvekilliği kazanıyor.
Siyasi eksen oturumlarının her ikisinde de muhalefet partilerinin çoğunlukta olduğu göreli listesi lehindeki görüşler karşısında parlamentoda çoğunluğa sahip olan Müstakbel Vatan partisinden iki milletvekili, Eşref Reşad ve Alaa Abid, Hamatu Vatan partisi temsilcileri, Parti Gençlik Koordinasyonu, et-Tecemmu’, İradetu Ciyl, el-İrade, eş-Şabu’l Cumhuri ve el-Hurriye el-Mısri gibi partiler, mutlak listeyi savundu.
Şarku’l Avsat’ın edindiği bilgilere göre Ulusal Diyalog Teknik Sekreterliği Başkanı Müsteşar Mahmud Fevzi, kapalı liste sisteminin ‘anayasaya uygun olduğunu ve oyları boşa harcamadığını’ ayrıca Anayasada belirtilen belirli grupların yeterince temsil edilmesini sağladığını vurguladı.
Ulusal Gelecek Partisinin Birinci Genel Başkan Yardımcısı olan temsilci Alaa Abid, partisinin kapalı liste sistemine bağlılığının altını çizerken bunun, ‘istikrarlı rejimleri istikrarsızlaştıran nispi listenin aksine, herhangi bir rejim için siyasi istikrar sağladığını söyledi.
Mutlak listeyi kadınların ve engellilerin temsil oranı gibi bazı gruplar için pozitif ayrımcılık yoluyla anayasal yükümlülükleri yerine getirme konusunda en yetkin olan olarak nitelendirdi.
Diğer yandan diyaloga katılan muhalefet partilerinin temsilcileri de kapalı listeyi eleştirdi. Islah ve Tenmiye Partisinin Temsilcisi Alaa Abdunnebi, bunun ‘seçmenin oylarının israfını temsil ettiğini’ söyledi. Mısır Sosyal Demokrat Partisinin Temsilcisi eski Milletvekili Basim Kamil, nispi listeye desteğini dile getirerek, anayasaya aykırılık şüphesinden bahsetmenin ‘çözümüi olduğunu’ belirtti.
Mevcut Mısır seçim yasası, parlamento koltuklarının bireysel sistem ve mutlak listeler arasında eşit olarak dağıtılmasını gerektiriyor. Temsilciler Meclisi seçiminin her sistem için 284 sandalye olmasını ve her birinde partilerin ve bağımsızların aday olma hakkını şart koşuyor.
2019'da onaylanan anayasa değişiklikleri ile Mısırlı kadınlara parlamento koltuklarının en az yüzde 25'i verildi. Seçim yasasına göre her parti listesinin 100 koltuk için ayrılmış olması gerekiyor. Bunun içinde dokuz Hristiyan aday, altı işçi ve çiftçi aday, altı gençlik adayı, üç engelli aday ve üç yurt dışında yaşayan Mısırlı aday bulunması gerekiyor. Bu niteliklere sahip veya sahip olmayan en az 50 kadın aday olmalı.
Mısır'daki Helwan Üniversitesi'nde Kamu Hukuku Profesörü olan Dr. Cemal Cibril Şarku'l Avsat’a şu açıklamada bulundu:
"Mısır Anayasası belirli bir seçim sistemi belirlememekte ve yasama organının en uygun seçim yöntemini belirleme özgürlüğünü bırakmaktadır. Çünkü siyasi ve demografik koşullar zaman içinde değişmektedir. Kadınlar gibi bazı gruplara pozitif ayrımcılık yapılmasına yönelik anayasal yükümlülükler nispi liste yöntemiyle çelişmez. Temsili liste uygulaması ile anayasal yükümlülükler arasında uzlaşma için çözümler bulunmaktadır. Bu çözümler arasında seçim bölgelerinin yeniden yapılandırılması yer almaktadır. Olumlu ayrımcılığa tabi tutulan gruplara ayrılmış kapalı bölgelerin oluşturulması veya bu grupların parti listelerinde öncelikli olarak yer alması gibi önlemler alınabilir. Böylece bu gruplara daha büyük başarı şansları sunulabilir.”
Helwan Üniversitesi'nden Kamu Hukuku Profesörü, kapalı listenin ‘küresel olarak seçim sistemlerinde artık yaygın olarak kullanılmadığını ve tamamen ortadan kalkmış olabileceğini’ söyledi.
Bununla birlikte, Mansura Üniversitesi Anayasa Hukuku Profesörü Dr. Salah Fevzi, ‘Mısır Anayasası'nın meclislerde bazı grupların temsil edilmesini zorunlu kıldığını ve bu sebeple seçim sisteminde bu kotaların korunmasının önemli olduğunu’ ifade etti. Ayrıca, ‘bu grupların temsilinin devamını sağlayan tek yolun mutlak kapalı liste sistemi olduğunu’ vurguladı.
Fevzi, Şarku'l Avsat’a erdiği röportajda, proporsiyonel liste sisteminin ‘uygulanması zorlukları ve karmaşık hesaplamalara ihtiyaç duyması ve ayrıca uygulama sürecinde birçok yasal sorunun beraberinde getirdiği davalardan kaynaklanan sorunlar gibi bazı eksiklikleri olduğunu kaydetti.
Han Yunus'ta yerinden edilmiş insanlar için kurulan derme çatma bir kampta yıkılmış çadırları inceleyen Filistinlilere bakan bir kadın (AFP)
İsrail'in Gazze Şeridi'nin güneyine düzenlediği saldırılarda hayatını kaybeden Filistinliler (AFP)