Dibeybe hükümetinin Libya'da iktidarda kalabilmesinin önündeki zorluklar

Başkentteki bazı silahlı oluşumlar arasında çatışmalar yeniden başladı.

Dibeybe hükümetinin Libya'da iktidarda kalabilmesinin önündeki zorluklar
TT

Dibeybe hükümetinin Libya'da iktidarda kalabilmesinin önündeki zorluklar

Dibeybe hükümetinin Libya'da iktidarda kalabilmesinin önündeki zorluklar

Libya’da geçen hafta meydana gelen güvenlik ve siyasi alandaki dönüşümler, geçici "Ulusal Birlik" hükümeti başkanı Abdülhamid ed-Dibeybe'nin iktidarda karşı karşıya olduğu zorlukları ikiye katladı. Başkentteki bazı silahlı oluşumlar arasında yeniden başlayan çatışmalar Dibeybe’nin önündeki zorluklardan biri olarak görülüyor.

Siyasilerin tahminlerine göre yaklaşan seçim yasalarını hazırlamakla görevli “6+6” komisyonun seçimleri düzenlemek için 6 aylık bir mini hükümet kurma konusunda anlaşmaya varması ihtimali, Dibeybe hükümetinin önündeki zorlukların başında geliyor. 

Libya Devlet Yüksek Konseyi üyesi Ebu el-Kasım Kazit, komite üyelerinin yaklaşan seçimlerin organizasyonunu denetlemek için bir mini hükümet kurmayı kabul etmesinin, Dibeybe için en ciddi zorluklardan biri olacağını söyledi.

Dibeybe, Aziziye belediyelerinden birkaç belediye başkanıyla görüştü (Ulusal Birlik Hükümeti)
Dibeybe, Aziziye belediyelerinden birkaç belediye başkanıyla görüştü (Ulusal Birlik Hükümeti)

Kazit, Şarku’l Avsat’a yaptığı açıklamada, "BM misyonu ve uluslararası toplum tarafından hatta Dibeybe’nin bölgedeki müttefikleri, özellikle de Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından, 6+6 komitesinin Dibeybe hükümetini değiştirmeye çağıran kararlarına güçlü bir muhalefet olacağını düşünmüyorum. Bence komitenin kararlarını kabul etmekten başka çareleri yok. Türkiye ister Dibeybe ister başkaları aracılığıyla çıkarlarını gözetebilen ve garanti altına alabilen önemli bir bölge ülkesi. Başkentteki silahlı oluşumlar arasında yeniden başlayan çatışma, kendi hükümetine alternatif bir hükümetin kurulmasıyla karşılaştırıldığında, Dibeybe’nin durumu ve siyasi geleceği üzerinde etkisi olmayan küçük sorunlardan başka bir şey değil. Oluşumların nüfuz alanları üzerindeki mücadelesi yıllardır süregelen bir sorun. Yanlış tedaviler devam ettiği sürece maalesef bu sorunlar gelecekte de devam etmeye namzet olacaktır.” değerlendirmesinde bulundu.

Öte yandan, Libya Teknokratlar Partisi Lideri Eşref Bilha, yeni bir hükümetin kurulmasının Dibeybe için bir “meydan okuma” olacağını söyledi. Libya'da hükümeti değiştirme sürecinin sadece yerel tarafların mutabakatını gerektirmediğini belirten Bilha, daha ziyade bölge ülkelerinin mutabakatına ve bazı Batılı ülkelerin onayına ihtiyaç duyulacağını kaydetti.

Menfi ve Dibeybe’nin Batı Kıyısı bölgelerindeki durumu takip etmek için gerçekleştirdiği önceki toplantıdan (Ulusal Birlik Hükümeti)
Menfi ve Dibeybe’nin Batı Kıyısı bölgelerindeki durumu takip etmek için gerçekleştirdiği önceki toplantıdan (Ulusal Birlik Hükümeti)

Bilha, Şarku'l-Avsat'a yaptığı açıklamada, “Temsilciler Meclisi ve Devlet Yüksek Şurası başkanlarının istediği gibi hükümetin değiştirilmesi talebi, Libya arenasına en çok dahil olan iki bölgesel aktör anlaşmadıkça gerçekleştirilemeyecek. Bunlar Mısır ve Türkiye. Ankara'nın Dibeybe’den kolay kolay vazgeçmeyeceğini düşünüyorum, belki Roma'nın da tavrı bu olacak. Aynı şekilde Dibeybe Roma hükümeti için güçlü bir ortaktır.” ifadelerini kullandı.

Libya Diyalog Forumu üyesi Ahmed eş-Şarkasi ise Dibeybe’nin esnekliği ve manevra kabiliyetinin, geçtiğimiz dönemde birçok krizin aşılmasını sağladığını, ancak "mevcut zorlukların" üstesinden gelemeyeceğini söyledi.

Şarkasi, Şarku’l Avsat’a yaptığı açıklamada ABD başta olmak üzere bazı Batılı ülkelerin Zaviye'deki askeri gerilimin artışı ile ilgili endişelerini dile getiren açıklamalarına dikkat çekti. Şarkasi: "ABD başta olmak üzere bazı Batılı ülkeler, uzlaşı çerçevesinde seçim yapmanın veya iktidarı devretmenin imkansızlığına bahane olması için Zaviye’de genişletilmiş bir çatışmayı ateşlemeyi amaçlayan planında ilerlemekten caydırmak için Dibeybe’ye açık tehdit mesajları yolladı. Orada genişletilmiş bir mücadele, seçimlere ilişkin ilan edilen uzlaşı çerçevesinde seçim yapmanın veya iktidarı devretmenin imkansızlığına bahane olmaya hizmet edecek.” dedi.

Şarkasi şöyle devam etti, bazı Batılı ülkeler Seyfülislam Kaddafi'nin iktidara gelmesinden endişe ediyorlardı ve belki de bu ihtimal gerçekleşmesin diye seçimleri ertelemeyi tercih ettiler. Ama 6+6 komitesinin kararlarıyla ilgili aktarılanlara göre sorun Kaddafi'nin oğlunu da hedef alan, yargı kararı olanların veya adaletçe arananların kaçmasına izin vermemek. Belki de böylece insanların korkuları dağılır ve birlik hükümetiyle anlaşma imzalayan ülkeler de dahil olmak üzere seçim sürecini kolaylaştırmayı ve Dibeybe’yi feda etmeyi kabul ederler.”

Libya Parlamentosu üyesi Ali et-Takbali, siyasi arenada meydana gelen değişikliklerle ilgili nihai kararların verilmesinde acele edilmemesi çağrısında bulunarak, önceki görüşlere arabuluculuk yaptı. Takbali özellikle “6+6” komitesinin cumhurbaşkanlığına aday olma koşulları üzerinde uzlaşmaya varıldığına dair resmi bir açıklama yayınlama konusunda acele etmemesi gerektiğini ifade etti.

Takbali, Şarku’l Avsat’a yaptığı açıklamada şu ifadeleri kullandı: “İki meclisin seçimlerde anlaşması halinde, ülkedeki herhangi bir partiyle iktidarı paylaşmak için paralel anlaşmalar yapma olasılığını kaybetmesine rağmen Dibeybe’nin elinde hala iyi kartları var.  Parası var ve bu, birçok silahlı oluşumun kendisine sadakatini garanti ediyor. Sonuç olarak, yeni hükümet başkentten görevlerini yerine getiremeyecek ve deneyimler, Trablus dışındaki hiçbir hükümetin herhangi bir şey uygulayamayacağını gösterdi.”



Netanyahu tam olarak ne istiyor?

İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu (Reuters)
İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu (Reuters)
TT

Netanyahu tam olarak ne istiyor?

İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu (Reuters)
İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu (Reuters)

Sadece dünyada değil, İsrail'de de şaşkınlık ve hoşnutsuzlukla “Başbakan Binyamin Netanyahu tam olarak ne istiyor?” sorusu soruluyor.

Gazze Şeridi’nde gerçekten bir çözüme ulaşmak, İsrailli rehinleri geri getirmek ve İsrailli askerlerin kanının dökülmesini engellemek istiyor mu? Yoksa sırf savaşmak için savaş mı istiyor?

Netanyahu, Hamas'ı anlaşmaya yanaşmamakla suçlamıştı. Şimdi ise Hamas Mısır ve Katar tarafından sunulan öneriyi kabul etmişken neden Gazze Şeridi'ni işgal etmekte ısrar ediyor ve orduyu planını değiştirip işgali hızlandırmaya zorluyor?

İlk bakışta, İsrail, Kahire ve Doha'nın Washington ile tam koordinasyon içinde Hamas liderliğini öneriyi koşulsuz ve değişiklik talep etmeden kabul etmeye ikna etmek için gösterdiği çabalarda yer almamış gibi görünüyor. Mısırlılar, Katarlılar, hatta ABD’liler ve hatta İsrailli yetkililer, Netanyahu'nun bu çabalarla yakından bağlantılı olduğunu doğruladılar. Netanyahu, örneğin serbest bırakılacak Filistinli tutukluların sayısı gibi arabulucuların kabul ettiği veya ofisiyle bu konuda uzlaşma sağladığı birçok şart ve talep öne sürdü.

İsrail, her İsrailli rehine karşılığında ömür boyu hapis cezasına çarptırılmış 120 Filistinliyi serbest bırakmayı kabul ederken, Hamas 200 tutuklunun serbest bırakılmasını talep etti ve 150 kişide anlaşma sağlandı.

İsrail, Gazze Şeridi'nden çekildikten sonra, 2-3 kilometre genişliğinde bir güvenlik kuşağında askerlerini tutmak istedi, Hamas ise sadece 500 metreye razı oldu, sonra mesafenin 1200 metre, bazı yerlerde ise 1500 metre olması konusunda anlaşmaya varıldı.

Tüm bunlar İsrail ve Hamas ile yapılan müzakerelerde gerçekleşti. Peki, İsrail güçleri tüm Gazze Şeridi'ni işgal etmek için harekete geçene kadar neler oluyor?

Son zaferin resmi

Netanyahu’nun kararsız bir lider olduğu ve hala karar vermekten kaçındığı açık. Ya da Haaretz gazetesinin dünkü başyazısında yazdığı gibi, o zayıf ve hiçbir şeye karar veremiyor. Bu yüzden bir yandan İsrail'in dünyadaki konumunu zayıflatıyor, ama vatandaşlarını kaderlerine terk ediyor.

Netanyahu, Hamas’a baskı yapmak için Gazze’yi işgal etmekten başka çare olmadığını İsrail halkına kabul ettirmeye çalıştı. Böylece bir yandan aşırı sağdaki müttefiklerinin isteklerini yerine getirirken, diğer yandan onların iştahını daha da kabarttı. Şimdi geri adım atması zor. Politikasını Hamas'a karşı sert bir politika olarak pazarlamaya çalışıyor.

dfgtyu
Salı günü Batı Şeria'nın Beyt Sira köyünde İsrail ordusu tarafından yıkılan bir evin enkazını inceleyen Filistinliler (AP)

Netanyahu'nun Hamas'ın öneriyi kabul ettiğine dair yaptığı yazılı açıklamada “İsrail'in politikası sabittir ve değişmemiştir” cümlesinin yer alması tesadüf değil. Bu cümle, aşırı sağcı Maliye Bakanı Bezalel Smotrich'in Netanyahu'nun sağ kanada verdiği sözleri tutacağına dair hiç güvenmediği sözlerine yanıt niteliğindeydi. Netanyahu, Smotrich'e askeri zafer elde edilmeden savaşı bitirmediğini kanıtlamaya çalışıyor.

Ancak bu tutum, hesaplamaktan kaçındığı başka tehlikeler de barındırıyor.

Netanyahu’nun aşırı sağcı müttefikleri karşısında savaşı askeri bir zaferle sona erdirmek için Gazze'yi işgal etmeye devam ettiğini göstermeye kararlı olmasının bir bedeli var. Hamas liderliği de savaşı askeri bir zaferle, ya da askeri dilde ‘nihai zafer imajı’ ile sona erdirmek istiyor.

Bu tartışmalı bir fikir ve birçok strateji uzmanı bunu ‘en aptalca’ askeri ilke olarak görüyor, çünkü aynı uzmanlara göre bu ilke İsrail için geri tepip onu ‘Gazze bataklığına’ sürükleyebilir.

Örneğin dün Hamas'ın askeri kanadı İzzettin el-Kassam Tugayları, bir İsrail askerini kaçırma operasyonunu neredeyse başarıyla gerçekleştirdi ve pusuda birkaç İsrail askeri yaraladı.

Bu tür faaliyetlerde yakın vadeli işlemler artık yok.

Ne kazanır?

Peki Netanyahu, imzalanması dışında hiçbir eksikliği olmayan bir anlaşma varken böyle yaparak ne kazanıyor?

Kazancı çok.

Netanyahu’nun hesaplarına göre İsrail'de iktidar olanın kendisi olduğu kanıtlanıyor. Eskiden ordusu olan bir devlet olan İsrail, artık kararlarına itaat eden ve onun onaylamadığı askeri operasyonları ‘stratejik tuzak’ olarak nitelendiren bir orduya sahip bir devlet haline geldi.

dfrgt
Gazze Şeridi'ndeki askeri operasyonlar sırasında İsrail askerleri (İsrail ordusu)

Generallerin İsrail toplumundaki konumu zayıflıyor ve bununla birlikte onların arkasında saklanan derin devlet de zayıflıyor.

 Netanyahu yaklaşık yirmi yıldır bu süreci yürütüyor.

Bu şekilde iktidar koalisyonunu güçlendiren Netanyahu, en azından görev süresinin sonuna kadar hükümeti ayakta tutuyor ve böylece, yolsuzluk suçlamasıyla yargılanan ve kendisini mahkûm edip hapse atmak isteyen mahkeme nezdinde konumunu güçlendiriyor.

Seçimleri ertelemek zorunda kalacağı başka askeri operasyonlar düzenleyebilir.

Haaretz gazetesi dünkü başyazısında şöyle yazdı:

“Netanyahu son iki yılda yedi ayrı savaş bölgesiyle yetinmeyip sanki tüm dünyaya savaş açmaya kararlıymış gibi görünüyor ve böylece dünyadaki Yahudileri İsrail devletiyle birlikte uçuruma sürüklüyor.”

Böyle bir durumda, başarısızlık ölçütü artarsa, ABD Başkanı Donald Trump'ın onu kurtarmak için müdahale etmesi beklenebilir. Trump'ın onu ulusal bir kahraman olarak görmesi ve ‘Onu nasıl hapse atmak istiyorlar?’ diye sorması bunun bir göstergesi olarak yeterli.