David Schenker
Üç yıl önce Irak'taki İran destekli milisler, Bağdat'taki ABD Büyükelçiliği’ni roket ve havan topu yağmuruna tuttu. Başkan Donald Trump yönetimi, 2020 yılının yazında ABD personelini korumak amacıyla benzersiz bir adım atarak, ‘C-RAM’ olarak bilinen roket, top ve havan savunma sistemi olan bir sistem olan ‘Counter Rocket, Artillery, and Mortar’ (C-RAM) sistemini diplomatik komplekse taşıdı. Sonraki aylarda, ‘C-RAM" sistemi, dakikada 4 bin 500 adet 5 inçlik mermi atan ve Amerikan bölgelerine yönelen onlarca mermiyi etkisiz hale getirdi.
Bu dinamik, Biden yönetiminin gelmesiyle değişti. Göreve başladığı andan itibaren, Trump'ın İran'a karşı başlattığı ‘maksimum baskı’ kampanyasını iptal ederek bunun yerine Tahran'daki dini hükümetle nükleer anlaşmaya yeniden katılmak amacıyla müzakerelere girdi. Sonuç olarak, Bağdat'taki ABD büyükelçiliğine ve geçen yıl Irak'ta konuşlanmış 2 bin 500 ABD askerine yönelik saldırılar azaldı. Görünüşte güvenlik durumunda bir iyileşme olmasına rağmen, ABD'nin Irak'taki personeli ve çıkarlarına yönelik tehditler yeniden artıyor gibi görünüyor.
Geçtiğimiz Mayıs ayının ortasında, Başkan Biden, Irak'ta ‘ulusal acil durum’ durumunun Uluslararası Ekonomik Acil Durum Yetkisi (IEEPA) yasası uyarınca devam edeceğini ilan ettikten sonra, bazı İran yanlısı milis grupları, bunun endişe verici bir etkisi olduğunu ifade ettiler. Bu gruplar arasında Haşdi Şabi Güçleri de vardı. Ayrıca, önceki bir televizyon röportajında ABD Büyükelçisi Alina Romanowski'nin yaptığı açıklamada ABD'nin bölgeden ayrılmayacağını açıkça vurguladı.
Bu açıklamaların ardından, Ashabu’l Kehf adlı Haşdi Şabi Güçleri ile bağlantılı bir grup, Irak'taki ‘ABD işgal güçlerine’ karşı askeri operasyonları yeniden başlatmaya çağıran bir bildiri yayınladı. Bu çağrı, ABD üsleri ve konvoylarını da kapsadı. Milis gruplar daha sonra tehdit içeren bir açıklama yaparak, "Sizi doğru yerde bulmamız yeterli" ve "Her zaman uygun zamandır" dediler. Ayrıca, örgüt üyelerine ‘şeytana sus payı verme’ çağrısı yaptılar. Bu da Büyükelçi Romanowski'ye yönelik bir tehdit anlamına geliyor.
“Başkan Donald Trump yönetimi, 2020 yılının yazında ABD personelini korumak amacıyla benzersiz bir adım atarak, ‘C-RAM’ olarak bilinen roket, top ve havan savunma sistemi olan bir sistem olan ‘Counter Rocket, Artillery, and Mortar’ (C-RAM) sistemini diplomatik komplekse taşıdı.”
Haşdi Şabi milisleri, ABD ile Irak Başbakanı Muhammed Şiya es- Sudani arasındaki verimli çalışma ilişkisinden de endişe duyuyor. Sudani, ABD güçlerinin, DEAŞ'a karşı uluslararası koalisyonun bir parçası olarak Irak'ta kalmasını desteklemekte ve Irak'ın enerji alanında İran'a olan bağımlılığını azaltmaya çalışıyor. Haşdi Şabi Güçleri için belki de daha da endişe verici olan, Sudani ve Romanowski arasında kesintisiz devam eden görüşmelerdir.
İran destekli Koordinasyon İttifakı ve Haşdi Şabi Güçleri'nin siyasi kanadını desteklemekte başarısız olan Başbakan, bu grupların artan güç ve nüfuzunu sınırlamak için yeterli önlemleri almadı. Aslında, Sudani'nin göreve başladığı Ekim ayından bu yana Haşdi Şabi Güçleri'nin yetkileri önemli ölçüde genişletildi.
Örneğin, Sudani, 2022 yılının Kasım ayında Irak bütçesinden yaklaşık 70 milyon doları Engineer Company adlı şirkete aktarmayı kabul etti. Bu, Haşdi Şabi Güçleri tarafından sahip olunan ve yönetilen bir şirket - ABD hükümeti tarafından liderlerinin çoğu ve oluşturan milisler terörist olarak sınıflandırılıyor - ve bu şirketin Irak hükümetiyle milyarlarca dolarlık sözleşmeler kazanması bekleniyor. İran'daki Devrim Muhafızları ve onun alt şirketi ‘Hatemu’l Enbiya’ gibi, bu anlaşma Halkın Güçleri'nin mali refahını kalıcı bir şekilde sağlamaya yardımcı olacak ve hatta Irak hükümeti doğrudan örgütün maaşlarını finanse etmeyi durdurduğunda bile devam edecek.
“Muhammed Şiya es-Sudani, Haşdi Şabi Güçleri’nin siyasi kanadı olan İran destekli Koordinasyon Çerçevesi Koalisyonu tarafından yönetilen bir hükümete başkanlık ediyor, ancak şu ana kadar milislerin beklentilerini karşılayamadı.”
Irak hükümeti, Engineer Company'ye arazi tahsis etmeyi kabul etti. Bunun geniş tarım arazilerinde tarım yapılması için uygun olmayan bölgelerde, Ürdün ve Suudi Arabistan sınırlarına yakın bölgelerde ağaçlandırma amacıyla yapıldığı iddia ediliyor. Toprak mülkiyetinin transferi ve bu bölgelerde milisler için yeni üsler ve hava üsleri oluşturma olasılığı hem Amman hem de Riyad'ı endişelendiriyor. Zira Haşdi Şabi Güçleri'ne ait insansız hava araçları birkaç kez Amman ve Riyad'ın hava sahasını ihlal etti.
Mali refahın yanı sıra Sudani göreve geldiğinden beri, Haşdi Şabi Güçleri’nin büyüklğü arttı. Bundan sadece iki yıl önce, Haşdi Şabi Güçleri’nin tahmin edilen gücü 100 bin savaşçıya kadar ulaşıyordu. Irak'ın 2023 bütçesine göre, Haşdi Şabi Güçleri bugün yaklaşık 238 bin silahlıyla gurur duyuyor ve bu güç, Irak ordusunun yaklaşık yarısını temsil ediyor. Bağdat’ın, bu yıl İran destekli bu güçleri finanse etmek için 2.7 milyar dolar ayırması bekleniyor. Sudani hükümeti, geçtiğimiz Şubat ayında, Haşdi Şabi Güçleri savaşçılarına yönelik yeni bir askeri akademi kurma desteğini açıkladı. Bu güçler emekli olma yaşına geldiklerinde emekli maaşlarına hak kazanacak.
Öte yandan Haşdi Şabi, Irak'taki ABD güçlerini aktif olarak hedef almasa da bunu yurtdışında yapıyor. Mart ayının sonlarında, ABD’li yetkililer İran yapımı bir intihar insansız hava aracının Suriye'nin kuzeydoğusundaki bir ABD üssüne saldırdığını ve bu saldırının Irak'taki Haşdi Şabi Güçlerine bağlı bir ileri grubun tarafından gerçekleştirildiğini belirtti. Saldırı sonucunda ABD’li bir paralı asker öldürüldü ve 20’den fazla ABD askeri saldırıda yaralandı. Üç ay öncesinde ise Haşdi Şabi’ye bağlı olan el-Vârisin Oluşumu adlı grup, Irak'tan Suriye'deki Ayn el-Esed Üssü'nü hedef alan üç insansız hava aracı fırlattı. Saldırıda, ABD'nin Suriye'de DEAŞ'a karşı desteklediği ve Suriye Demokratik Güçleri’nin (SDG) olarak bilinen bir ortak güçte görev yapan iki asker hafif şekilde yaralandı.
“Haşdi Şabi Güçleri bugün yaklaşık 238 bin silahlıyla gurur duyuyor ve bu güç, Irak ordusunun yaklaşık yarısını temsil ediyor. Bağdat’ın, bu yıl İran destekli bu güçleri finanse etmek için 2.7 milyar dolar ayırması bekleniyor.”
Biden yönetimi, Başbakan Sudani'nin enerji alanındaki bağımsızlık yolunda kaydettiği ilerleme ve Irak halkına sağladığı somut iyileştirmeler nedeniyle ona yüksek notlar veriyor. Bununla birlikte, Sudani, Washington ve Bağdat arasında kabul edilen politika öncelikleri olan istikrar, güvenlik ve egemenlik konularında yeterli ilerleme kaydetmiyor. Aslında, Irak'ta günümüzde gözlenen nispeten sakin ortama rağmen, Haşdi Şabi'nin son kazanımları sorunlu bir yön izliyor.
Sudani de kendisinden öncekiler gibi kişisel güvenliğini ciddi şekilde tehdit edebileceğinden, Haşdi Şabi Güçleri'nin faaliyetlerini sınırlamak için cesur adımlar atmaktan kaçınabilir. Başbakanın yolsuzluğu engelleme, kara para aklamayı sona erdirme ve ülkesinin İran enerjisine olan bağımlılığını azaltma konusundaki çabaları takdir edilmelidir. Ancak Haşdi Şabi Güçleri'nin askeri genişlemesini ele almada başarısız olması gelecekte olumlu bir işaret değil. Sudani'nin seçilmesinden bu yana, Biden yönetimi Başbakan'a sabırlı ve yumuşak bir yaklaşım sergiledi ve bu durum sınırlı sonuçlar elde edilmesine neden oldu. Ancak, Lübnan'daki Hizbullah ve Yemen'deki Husiler gibi örneklerden anlaşılacağı üzere, eğer Haşdi Şabi Güçleri denetimsiz bırakılırsa, İran'ın vekili büyümeye devam edecek ve Irak üzerindeki egemenliğini güçlendirecektir.
* Şarku’l Avsat okurları için Londra merkezli Al-Majalla dergisinden tercüme edilmiştir
Gazze Şeridi'nin güneyinde Han Yunus'taki bir kampta yağmurlu bir günde yerinden edilmiş Filistinli kadın (Reuters)
Gazze Şeridi'nin güneyindeki Han Yunus'ta barınakları basan yağmur sularının içinden hayvanlarla çekilen arabalar geçiyor (EPA)