Libya: Dibeybe seçimler için ‘adil yasaları’ şart koştu

BM Libya Destek Misyonu Başkanı Bathiliy, Yüksek Seçim Komisyonu’na teknik ve istişari destek sağlamanın yollarını ele aldı

Dibeybe, Libya’nın başkenti Trablus’ta Bathiliy ile bir araya geldi (Libya Ulusal Birlik Hükümeti)
Dibeybe, Libya’nın başkenti Trablus’ta Bathiliy ile bir araya geldi (Libya Ulusal Birlik Hükümeti)
TT

Libya: Dibeybe seçimler için ‘adil yasaları’ şart koştu

Dibeybe, Libya’nın başkenti Trablus’ta Bathiliy ile bir araya geldi (Libya Ulusal Birlik Hükümeti)
Dibeybe, Libya’nın başkenti Trablus’ta Bathiliy ile bir araya geldi (Libya Ulusal Birlik Hükümeti)

Libya Ulusal Birlik Hükümeti (UBH) Başbakanı Abdulhamid ed-Dibeybe, ülkede ertelenen seçim sürecinin başarısı için “adil ve uygulanabilir yasaların” çıkarılmasını şart koşarken, Mısırlı ve Libyalı kaynaklar, Mısır Meclis Başkanı Hanefi Cibali’nin saatler içerisinde Libya’nın doğusundaki Bingazi kentine bir ziyaret gerçekleştirmeyi planladığından söz ettiler.

Birleşmiş Milletler Libya Özel Temsilcisi ve BM Libya Destek Misyonu (UNSMIL) Başkanı Abdullah Bathiliy, Libya’nın durumu hakkında BM Güvenlik Konseyi’ne yeni bir brifing vermeden önce başkent Trablus’ta Dibeybe ile görüştü. Dibeybe’nin ofisi tarafından yapılan bir açıklamaya göre, söz konusu görüşmede seçim süreci ve bunu başarıya ulaştırmanın yolları ele alındı. Dibeybe, hükümetinin seçimlerle ilgili yaklaşımının temelini “adil ve uygulanabilir yasaların” oluşturduğunu açıkladı.

Dibeybe bunu, “ülkenin bu dönemde tanık olduğu istikrar durumunu sürdürmek amacıyla seçim sürecinin başarısı için bir ön koşul” olarak nitelendirdi. Ayrıca Dibeybe “iletişimi güçlendirmek ve seçimlerin başarısını destekleyen programları uygulamak amacıyla hükümetin, mevcut komiteler aracılığıyla UNSMIL ile çabaları koordine etmeye devam edeceğine” işaret etti.

Dibeybe, Bathiliy ile bu yılın ilk yarısındaki hükümet harcamalarının göstergelerini tartıştıklarını açıkladı. Harcamaların çeşitli bölgelerdeki tüm vatandaşlara adil bir şekilde dağıtılmaya devam edilmesi gerektiğine işaret eden Dibeybe, harcamaların yüzde 80’den fazlasının maaşlar, ilaveler ve sübvansiyonlarla bütün vatandaşlara doğrudan ve eşit bir şekilde gittiğine dikkat çekti.

Fotoğraf altı: İmad es-Sayih ve Bathiliy, Trablus’taki Libya Yüksek Seçim Komisyonu’nun genel merkezinde bir araya geldi (Libya Yüksek Seçim Komisyonu)
 İmad es-Sayih ve Bathiliy, Trablus’taki Libya Yüksek Seçim Komisyonu’nun genel merkezinde bir araya geldi (Libya Yüksek Seçim Komisyonu)

Bathiliy, bu görüşmeden önce Libya Yüksek Seçim Komisyonu Başkanı İmad es-Sayih ile seçim süreci ile ilgili son gelişmeleri tartışmıştı.

Yüksek Seçim Komisyonu tarafından dün yapılan açıklamada, toplantıda Yüksek Seçim Komisyonu’nun hazırlık durumunu artırma ve beklenen seçimlerin yapılması için uygun bir ortam oluşturma doğrultusunda teknik ve istişari destek sağlamanın yollarının tartışıldığı belirtildi.

Sayih, Bathiliy’nin UNSMIL’nin ve genel olarak uluslararası toplumun Libya seçimlerini desteklemeye devam edeceğini vurgulayarak Yüksek Seçim Komisyonu’nun uluslararası kabul görmüş standart ve ilkeler düzeyinde seçimleri yapmalarını sağlayacak hazırlık düzeyine övgüde bulunduğunu söyledi.

Öte yandan Libya Devlet Yüksek Konseyi (DYK) Başkanı Halid el-Mişri  yaptığı açıklamada, 6+6 Ortak Komitesi’nin toplantılarında varılan cumhurbaşkanlığı ve parlamento seçim yasalarının “nihai ve bağlayıcı” sonuçlarını BM Libya Özel Temsilcisi’ne havale ettiğini duyurdu.

Mısır ve Libya kaynaklarına göre, Mısır Meclis Başkanı’nın bugün Akile Salih başkanlığındaki Libya Temsilciler Meclisi’nin Bingazi kentindeki genel merkezinde yapacağı oturuma katılması bekleniyor.

Mısır veya Libya meclislerinden bu ziyaretle ilgili herhangi bir resmi açıklama gelmedi. Ancak Libya Temsilciler Meclisi üyeleri yerel basına, oturumun iki parlamento (Libya ve Mısır) arasında ortak çalışmalar ve deneyim alışverişi konusunda bir anlaşmaya tanık olacağını söylediler. Ayrıca Temsilciler Meclisi ve DYK’den oluşan seçim yasalarını hazırlamaktan sorumlu 6+6 Ortak Komitesi’nin de oturuma katılacağını ve çalışmalarının sonuçlarının tartışılacağını belirttiler.

Öte yandan Dibeybe, Trablus’ta yerel liderlerle yaptığı bir toplantıda, seçim sürecini desteklemeye, sonuçları kabul etmeye ve belediye başkanlarıyla anayasa belgesini hazırlama planlarında çabaları birleştirmeye vurgu yaptı.

UNSMIL Özel Koordinatörü Risdon Zeninga ve bir dizi bakan ve büyükelçinin katılımıyla başkent Trablus’ta yapılan mahalle muhtarlarının ilk toplantısının bitiminde Dibeybe, yerel yönetimdeki en önemli idari kademelerden biri olarak bu kişilerin “önemli bir rolü” olduğuna dikkat çekti. Ayrıca Yerel Yönetimler Bakanlığı’nın bu kişilerin çalışmalarını organize etme ve idari, teknik ve mali meselelerini çözme çabalarına övgüde bulundu.

Dibeybe, Libya’daki yerel yönetimin ilk kademesini temsil etmesi nedeniyle bu rolün temelde etkili ve güçlü bir yerinin olduğunu söyledi. Tüm mahalle muhtarlarının toplantıya katılım göstermesinin, aslında Libya’nın birlik ve beraberliğini somutlaştırdığını kaydetti. Ülkede yaşanan siyasi gerilimlerden uzak kalarak görevlerini yerine getirmedeki rollerini öven Dibeybe, muhtarlara yerinden edilmiş kişilere yardım etme ve ihtiyaçlarını karşılama çağrısında bulundu.

Bu sırada UNSMIL, kendisine bağlı Ateşkes İzleme Grubu’nun, Tunus'ta Libyalıların liderlik ettiği ve sahip olduğu ateşkes izleme mekanizmasının uygulanmasında ilerleme kaydetmeye ilişkin Ortak Askeri Komite ve Libyalı gözlemcilerle yapılan iki günlük toplantısının cumartesi akşamı tamamlandığını duyurdu. Görüşmede paralı askerlerin, yabancı güçlerin ve yabancı savaşçıların ülkeden gönderilmesine ilişkin prosedürlerin ele alındığına işaret etti.

Öte yandan Temsilciler Meclisi Başkanı’nın Medya Danışmanı Fethi el-Merimi, ismini vermediği bazı tarafların 6+6 Ortak Komitesi tarafından hazırlanan seçim yasalarındaki bazı anlaşmazlıklar hakkında görüş alışverişinde bulunduğunu ve komitenin cumhurbaşkanlığı seçimlerinin ikinci turuna ilişkin gözlemlerini kullanmasını beklediğini duyurdu.

Merimi Şarku’l Avsat’a yaptığı açıklamada, Libya Ulusal Ordusu (LUO) Komutanı Halife Hafter’in son açıklamasının, UNSMIL’e ve resmi kurumlara bir yandan seçim sürecinde rol oynamaları ve seçimleri düzenlemeleri, diğer yandan da seçimleri denetleyecek mini bir hükümet kurmaları yönünde bir çağrıyı temsil ettiğini söyledi. Seçim sürecinin gerçekleşmesi ve sonuçlarının kabul edilmesi için yasaların Libyalılar arasında bir anlaşma olmasını gerektirdiğine dikkat çekti.

Libya Merkez Bankası Başkanı Sıddık el-Kebir dün yaptığı açıklamada, Hollanda Büyükelçisi Dolf Hogewoning ile Merkez Bankası çalışanlarına yönelik eğitim kurslarının Hollanda Merkez Bankası’yla koordinasyon içinde hazırlanması ve düzenlenmesi konusundaki iş birliğini görüştüğünü söyledi. Ayrıca görüşmede Uluslararası Para Fonu’nun (IMF) Libya’ya ilişkin “olumlu raporunun” ve Libya’nın yenilenebilir enerji alanındaki çalışmalarının tartışıldığına dikkat çekti.



Yıkıntılar arasında Hartum... Hayata çekingen bir dönüş

Hartum'daki bir çarşıda yanmış dükkanlarının önünde oturan dükkan sahipleri (Şarku’l Avsat)
Hartum'daki bir çarşıda yanmış dükkanlarının önünde oturan dükkan sahipleri (Şarku’l Avsat)
TT

Yıkıntılar arasında Hartum... Hayata çekingen bir dönüş

Hartum'daki bir çarşıda yanmış dükkanlarının önünde oturan dükkan sahipleri (Şarku’l Avsat)
Hartum'daki bir çarşıda yanmış dükkanlarının önünde oturan dükkan sahipleri (Şarku’l Avsat)

Ordu ile Hızlı Destek Kuvvetleri (HDK) arasında iki yılı aşkın süredir devam eden şiddetli savaşın ardından, Sudan'ın başkenti Hartum'da ticari faaliyetler ve günlük yaşam yavaş yavaş normale dönmeye başladı. Modernliğin ve güzelliğin sembolü olan şehir, bugün yıkımın enkazı üzerinde duruyor ve yeniden ayağa kalkmaya çalışıyor. Binlerce yıkık bina, başkentte Mehdi Devrimi’nden bu yana ilk kez yaşanan savaşın şiddetini gözler önüne seriyor.

uı8o9
Sudan Merkez Bankası binası ve yakınındaki bir otelde meydana gelen hasarın izleri (Şarku’l Avsat)

Savaşın izleri binalarda ve sokaklarda halen açıkça görülüyor. Başkentin birçok simgesel yapısı tamamen veya kısmen yakıldı ya da yıkıldı, binaların duvarlarında kurşun delikleri var. Bankalar ve devlet daireleri kapısız ve penceresiz hale geldi; içlerinden yangın ve is kokusu yayılıyor.

Toplu taşımaya temkinli dönüş

Hartum'un merkezindeki ana ulaşım istasyonu olan ve Jackson durağı olarak bilinen istasyonda, toplu taşıma araçları eyaletin şehirlerinden ve ilçelerinden vatandaşları taşımaya yeniden başladı, ancak Hartum'un en ünlü pazarlarından biri olan Arap Pazarı’na ulaşmak için halen yürüyerek veya özel araçlarla gitmek gerekiyor.

Yetmişli yaşlarında bir adam yorgun adımlarla pazara doğru yürüyordu. Yürümekten yorgun düşen adam, başındaki takkesini kaldırarak terini sildi. Şarku’l Avsat’a eski dükkanını kontrol etmek ve 200 bin Sudan cüneyhi (73 dolar) değerinde mal ve eşya satın almak istediğini söyledi. Şehrin en büyük ve en ünlü ticaret merkezi olan Vaha Hartum’u çevreleyen yıkıma işaret eden yaşlı adam, gözlerinden umut ışığı saçarak, “Bu yıkım yeniden inşa edilecek, önemli olan dersimizi almamız” dedi ve sonra sessizliğe büründü.

Altınlar nereye gitti?

Yanan Vaha Hartum'un yakınında arabalar hareket ediyor ve insanlar dolaşıyor, ancak dükkanlar henüz açılmadı. Bazıları sadece mallarını kontrol etmekle yetiniyor, diğerleri ise el-Fercabi Eczanesi yazan tabelanın altında arabalarının bakımını yapmaya devam ediyor.

frgthyuı
Savaşın izlerini taşıyan yıkık bir ticaret merkezi (Şarku'l Avsat)

Bir zamanlar Sudan'ın en büyük altın ticaret merkezlerinden biri olan Altın Binası, yangına rağmen halen ayakta duruyor. Öte yandan, Hartum Valisi ile şirket sahipleri arasında bölgedeki altın ticaretini canlandırmanın yollarını görüşmek üzere bir toplantı yapılacağı konuşuluyor.

Hartum Ulu Camii

1901 yılında Hidiv Abbas Hilmi Paşa tarafından açılan ve tarihi bir mimari eser olan Hartum Ulu Camii, savaştan nasibini aldı ve çevresi ile birlikte büyük hasara uğradı. Bakım çalışmaları tamamlanmak üzere olan caminin birkaç gün içinde ibadete açılması planlanıyor. Savaştan önce Hartum Ulu Camii, ibadet etmek ve ders halkalarına katılmak için Hartum'un dört bir yanından gelenlerden yoğun ilgi görüyordu.

yjuı
Başkentin merkezindeki bir ticaret merkezinde meydana gelen yıkımdan (Şarku'l Avsat)

Saray Caddesi

Hartum'un merkezindeki ana caddelerden biri olan Saray Caddesi, adını, güney kapısında bulunan Cumhurbaşkanlığı Sarayı’ndan almıştır. Çatışmalar sırasında büyük bir savaş alanı olan cadde, son dönemde yeniden hareketlendi; özellikle Cumhuriyet Caddesi ile kesiştiği noktada özel araçların gelip gittiği görülüyor.

gthyujı
Cumhuriyet Caddesi'nin çukur kısımlarındaki su birikintileri (Şarku'l Avsat)

Diğer caddelerin aksine Saray Caddesi her iki yanında küçük su birikintileri olmasına rağmen en temiz cadde olarak kabul ediliyor. Seyyid Abdurrahman Caddesi ile kesiştiği noktada ise el-Ehli Bankası binasında bakım çalışmaları başladı; bankanın faaliyetlerine yeniden başlaması için hazırlıklar yapılıyor.

Hürriyet Caddesi

Hürriyet Caddesi, Hartum'un batı kesiminde, elektrikli ev aletleri mağazalarının bulunduğu bölgede yer alıyor. Esnaflardan bazıları dükkanlarına geri döndü; yetkililerin bölgeyi güvenli hale getirecekleri ve yıl sonuna kadar devlet vergilerinden muaf tutacakları sözü vermeleri üzerine, caddede nispeten canlanma başladı.

Dükkân sahipleri kurban kesip, şeker ve meyve suyu dağıttılar. Özgürlük Caddesi'ni Sudan bayraklarıyla süslediler ve hoparlörlerden milli marşlar çalarak Hartum'un ticaret merkezinde hayatın normale döndüğünü ilan ettiler.

jukılo
Başkent Hartum’un batısındaki Hürriyet Caddesi'nde hareketlilik yaşandı. (Şarku'l Avsat)

40 yıldır elektrikli ev aletleri satıcısı olan Babekir Hasan, “Bu dönüş, Hartum'da hayatın normale döndüğü anlamına geliyor. Tüm esnafı geri dönmeye çağırıyorum, çünkü durum şu anda istikrarlı” diyerek mutluluğunu dile getirdi. Bir diğer esnaf Salah Surkti ise, mallarını makul fiyatlarla satabilmek için vergilerin düşürülmesini talep etti ve savaş sırasında 200 milyon Sudan cüneyhi (73 bin dolar) kaybettiğini belirterek, “Tüccar kaybını üzülerek günlerini geçirmemeli, ayağa kalkıp yeniden başlamalı” dedi.

dvfgbh
Başkent Hartum'da işlerine geri dönen dükkanlar (Şarku'l Avsat)

Devlet ayağa kalkmaya çalışıyor

Başkent Hartum’daki yeni boyanmış binalar, istikrara dönüşün işaretlerini yansıtıyor. Öte yandan Hartum genelindeki birçok devlet kurumunda restorasyon çalışmaları başladı. Hartum Yasama Konseyi'ndeki (eyalet parlamentosu) hasara rağmen, bazı çalışanlar elektrik ve su olmadan çalışıyor. Yakındaki Elektrik İdaresi binası ise tamamen yanmış gibi görünüyor.

hyjuk
Başkent Hartum’da yaşanan savaş nedeniyle onlarca dükkân ve alışveriş merkezi yıkıma uğradı. (Şarku'l Avsat)

Bir çalışan, hizmetlerin yeniden sağlanmasının yakın olduğunu, ancak ‘en önemli konunun güvenliğin sağlanması’ olduğunu vurguladı.

Nil Nehri'nin iki kolunun birleştiği nokta, Hartum'un Omdurman'a açılan kapısı

El-Mukran bölgesi, adını Beyaz ve Mavi Nil nehirlerinin kesiştiği noktadan alıyor. Hartum ve Omdurman arasında yoğun trafik hareketliliğine sahne olan bu bölge, Omdurman'a giriş kapısı olmasının yanı sıra, Sudan Merkez Bankası Başkanlığı, Zain Telekomünikasyon Şirketi binaları, oteller, Sudan Müzesi ve diğer büyük kurumların da bulunduğu bir bölgedir. Ancak bu bölge de yıkım ve tahribattan nasibini aldı.

sdfghy
Başkent Hartum’daki bir çarşıda dükkanının yıkıntıları önünde duran bir esnaf (Şarku'l Avsat)

Büyük kayıplara ve geniş çaplı yıkıma rağmen Hartum yavaş ama emin adımlarla yeniden ayağa kalkmaya başladı. Dükkanların ve çarşıların yeniden açılması, camilerin ve devlet binalarının onarılması, savaşın yaralarını yaşayan bu şehrin, halkının desteği ve azmiyle yeniden ayağa kalkabileceğinin işaretleri.