Fransa’nın Lübnan Özel Temsilcisi Le Drian Beyrut’ta

Le Drian, Beyrut’a yaptığı son ziyarette Başbakan Necib Mikati ile görüştü (Reuters)
Le Drian, Beyrut’a yaptığı son ziyarette Başbakan Necib Mikati ile görüştü (Reuters)
TT

Fransa’nın Lübnan Özel Temsilcisi Le Drian Beyrut’ta

Le Drian, Beyrut’a yaptığı son ziyarette Başbakan Necib Mikati ile görüştü (Reuters)
Le Drian, Beyrut’a yaptığı son ziyarette Başbakan Necib Mikati ile görüştü (Reuters)

Siyasi çevreler, Fransa Cumhurbaşkanı’nın Lübnan Özel Temsilcisi ve eski Dışişleri Bakanı Jean-Yves Le Drian’ın ‘Cumhurbaşkanlığı seçimlerini çıkmazdan kurtarmak üzere çabalarını sürdürmesi için’ Beyrut’a dönüşünü takip ediyor. Marada Hareketi lideri eski Milletvekili Süleyman Franciyye’nin adaylığını destekleyen kesimler ile eski bakan Cihad Azur’u destekleme konusunda Özgür Yurtsever Hareket ile fikir birliğine varan muhalefet arasında gerginlik tırmanırken gözler, Le Drian’ın hareketlerine çevrilmiş durumda. Ancak henüz Le Drian’ın Lübnan’a dönüşü hakkında herhangi bir karar alınmadı. Bu ise Fransız girişiminin bir kısır döngü içinde dönmesine neden oluyor.

Şarku’l Avsat’ın edindiği bilgilere göre eski Başbakan Fuad Sinyora ve Temmam Selam, geçen pazartesi günü Başbakan Necib Mikati ile yaptıkları görüşmeden sonra dış arabuluculukların durma noktasına geldiği izlenimi uyandırdı. Bu arabuluculukla Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron tarafından görevlendirilen Le Drian’ın üstlendiği göreve atıf yapılıyor. Kendisi ilk ziyaretinde, Franciyye ve Azur’un dışında bir uzlaşma adayı aramaya giden kapıyı açacak bir gedik kaydedemedi. Bu da cumhurbaşkanlığındaki boşluğun daha da genişletilmesi anlamına geliyor.

Bu bağlamda üst düzey siyasi bir kaynak, Şarku’l Avsat’a Le Drian’ın, Fransız himayesinde cumhurbaşkanının seçilmesiyle ilgili parlamenter bloklar arasında diyaloğu kolaylaştıracak bir atmosfer yaratma arzusunu dile getirdiğini belirtti.

Siyasi kaynak, Le Drian’ın Beyrut’a dönme sözü vermesine rağmen, ilgili siyasi liderlerin henüz Paris’ten onun dönüş tarihini bildiren herhangi bir işaret almadığına dikkat çekti. Kaynağa göre Fransız Temsilci, cumhurbaşkanlığı seçimlerini engelleyen çıkmazda bir boşluk açmak için istişarelerine devam etmek üzere bir tarih belirlemeyi geciktiriyor.

Kaynak ayrıca Le Drian’ın, Hizbullah üzerindeki etkisinden dolayı İran’la iletişim kurması gerektiğine dair bir tavsiye aldığını ve böylece, uzlaşıya dayalı bir cumhurbaşkanı arayışında üçüncü bir seçeneğe gitmek için İran’ın yardım etme arzusuyla karşılaşabileceğini söyledi. Zira Hizbullah ve müttefiki Temsilciler Meclisi Sözcüsü Nebih Berri hala Franciyye’nin adaylığına bağlı. Bu nedenle onların rızası olmadan bu seçeneğin önüne geçilmesi mümkün değil.

Aynı kaynak, Le Drian’ın Macron tarafından kendisine emanet edilen bir görev için Lübnan’a gelişinin beş kişilik komite tarafından siyasi örtüden yoksun olduğunu dile getirdi. Le Drian, Değişim Güçleri’ne mensup bazı milletvekilleriyle görüşmesi sırasında kendisine sorulan sorulara, Fransa Cumhurbaşkanı’nın görevlendirmesiyle Beyrut’a geldiğini söylemişti. Ayrıca kaynaklara göre Fransız Temsilci, diyaloğu konusunda ayrıntılı bilgi vermekten kaçınırken, soruları da Beş Yıllık Komite’nin üye devletleriyle istişareler ve İran ile istişareler etrafında tuttu.

Bu çerçevede Le Drian’ın Beyrut’a dönüş tarihinin belirlenmesi, ‘görüşmelerinde Lübnan krizinin uluslararası toplumun gündeminde olmadığını açıkça söylemesine rağmen’ temasları ve İran liderliğiyle birlikte Beş Yıllık Komite üyeleriyle yapacağı temasların sonucuna bağlı. Bu noktada boşa harcanan zaman oyununa devam edilmesi, siyasi krizin, ekonomik ve mali çöküşün çıtasını yükseltecek. Ayrıca diyaloğu kolaylaştırma çağrısı, engelleyici ekseninin desteği ve muhalefet tarafından reddetme noktasına kadar ertelenmeye kadar uzanıyor. Muhalefet, önceliğin cumhurbaşkanlığı seçimlerinin olmasını şart koşuyor. Çünkü Şii ikili Franciyye’ye olan desteğinden vazgeçmedikçe diyalog kurmanın bir anlamı yok.

Bu bağlamda uzun bir yaz tatilinde cumhurbaşkanlığı boşluğuna girme beklentisiyle Başkan Mikati’nin, hükümetin eylemlerini harekete geçirmeye dikkat etmekten başka seçeneği yok. Bu eylemlerin başında ise parlamentoda onaylanmak üzere cari yıla ait bütçe taslağının hazırlanması geliyor. Mikati ayrıca, görev süresinin bitiminden hemen sonra Merkez Bankası Başkanı Riyad Selame de dahil olmak üzere atamaları, Hristiyan çoğunluğun onayına bağlamış durumda. Bu çoğunluk, atamaların cumhurbaşkanlığı seçimleri sonrasına ertelenmesi için ısrarcı. Bu da Başbakan Mikati’nin Hristiyanlarla bir çatışmaya girmeyeceği ve böylece Selame’nin yerini birinci yardımcısı Vasim Mansuri’nin alacağı anlamına geliyor.



Bölgesel güç dengeleri

 İsrail, ilk kez içeride derin bir darbe aldı ve iç hedefler benzeri görülmemiş şekilde vuruldu (AFP
İsrail, ilk kez içeride derin bir darbe aldı ve iç hedefler benzeri görülmemiş şekilde vuruldu (AFP
TT

Bölgesel güç dengeleri

 İsrail, ilk kez içeride derin bir darbe aldı ve iç hedefler benzeri görülmemiş şekilde vuruldu (AFP
İsrail, ilk kez içeride derin bir darbe aldı ve iç hedefler benzeri görülmemiş şekilde vuruldu (AFP

Mustafa Feki

Ortadoğu, Doğu Akdeniz ve Arap Körfezi, son zamanlarda karşılaştıkları krizlerin büyüklüğünü önemli ölçüde vurgulayan benzeri görülmemiş ve zor koşullar yaşadı. Bu krizler, yalnızca sınırlı bir bölgesel sorun olmaktan çıkıp büyük bir uluslararası sorun haline geldiler.

Bölgedeki kanlı diziyle başlarsak, ki bu nihayetinde Filistin topraklarının İsrail tarafından vahşice işgal edilmesinin beklenen bir sonucu gibi görünüyor, 7 Ekim 2023 tarihinin işgalin dirençli Filistin halkına her düzeyde uyguladığı baskının otomatik ve doğal bir sonucu olduğunu hemen fark ederiz. Söz konusu baskı, şiddet döngüsünün genişlemesine ve Gazze'nin mevcut koşulları altında yaşanmaz bir alana dönüşmesine yol açtı. Öldürülmemesi gereken on binlerce çocuk, kadın ve sivili içeren şehit kafileleri her gün birbirini takip ediyor. Karşı karşıya kaldıkları katliamlar hem kardeşlerinden hem de dostlarından hiçbir insani yardım veya destek alamadan katlandıkları zor yaşam koşulları unutulamaz.

Son İran-İsrail çatışmasındaki ateşkesin, Gazze'deki acı verici duruma olumlu bir yansıması olabilir, ne var ki İsrail'in uzlaşmazlığı ve Netanyahu modelinin sabah akşam yaydığı nefret dolu söylemlerin temsil ettiği güç despotluğu, acıların devam edeceğinin, güven ve barış kıyısından hâlâ uzak olunduğunun en iyi kanıtı.

Belki okuyucuyla birlikte ülkelerin ağırlıklarını, gerçekleşen dönüşümlerin doğasını ve bazı tarafların ağırlıkları açısından bölgesel borsa üzerindeki etkilerini düşünebilir ve aşağıdaki kanıtları gözlemleyebiliriz:

İlk olarak, bir yandan Lübnan'da Hizbullah'ın başına gelenlere, diğer yandan Suriye'de yaşananlara bakıldığında, İran toplamda kaybeden gibi görünüyor. Tahran, Esed ailesinin yönetimi boyunca sadakatini sürdüren itaatkar bir müttefikini kaybetti. Buna ilaveten, ABD'nin tam desteğiyle İsrail, İran'ın nükleer projesinin temellerini büyük ölçüde yok etti. İran ayrıca siyasi yaşamının, askeri mevkilerinin ve bilimsel uzmanlıklarının en ön saflarından onlarca şehit verdi.

Burada, İran'ın direndiğini ve inkar edilmesi zor birçok güçlü karşılık verdiğini dolaylı olarak kabul etmeliyiz. İsrail'e gönderdiği füze ve insansız hava araçlarının, on binlerce sakinini İran saldırılarından kaçmak için sığınaklara yönelmeye zorladığını itiraf etmeliyiz. Ancak, bu elbette, İsrail Hava Kuvvetleri'nin İran'ın kalelerini vurması, İran içindeki bir dizi önemli ekonomik ve askeri konumda hayati öneme sahip arterleri hedef almasıyla kıyaslanamaz.

ABD Başkanı Donald Trump, başlangıcından itibaren İran-İsrail çatışmasının baş vaftiz babası rolünü oynadı. Gelişmelerin ayrıntılarına doğrudan kişisel olarak müdahale etti. Öyle ki hem İran hem de İsrail tarafı kazandıklarını iddia ettikleri bir zafer veya rakiplerine karşı sağladıklarını iddia ettikleri bir üstünlükle gururlanarak savaştan çıktılar. Her halükarda durum ve medyatik gelişmeler alanı yorumlara açık, tüm tarafların bakış açılarının kabul edilmesine olanak tanıyor. Zira silahlı çatışmalar geride bir kazanan bırakmaz, aksine kayıp ve zararları tüm taraflara dağıtır.

Burada, İran nükleer programının geçici bir süreliğine de olsa çökertilmesinin, Netanyahu için gurur duyacağı yanıltıcı bir zafer olduğuna dikkat etmeliyiz. Bu zafer, onu siyasi durumunu ve İsrail hükümetinin başkanı olarak konumunu güçlendirebilecek bir erken genel seçim çağrısında bulunmaya itebilir. Tahran ve Tel Aviv arasında yaklaşık iki hafta süren bu askeri çatışma hakkında ne söylenirse söylensin, İsrail'in imajına bir çizik atıldığını, her koşulda etkilendiğini dürüstçe belirtmeliyiz. İran, bölgedeki en büyük askeri cephaneliğe karşı mücadelede kahramanlıktan veya cesaretten yoksun olmayan bir duruş sergiledi. İsrail'e verilen Amerikan desteği, o savaşta gerçek belirleyici faktördü, kimsenin itiraz edemeyeceği ve olaylar tarafından gölgede bırakılmış gibi görünen bir kriterdi. Zira İsrail ilk kez içeride derin bir darbe aldı, iç hedefler benzeri görülmemiş bir şekilde vuruldu. Şarku’l Avsat’ın Independent Arabia’dan aktardığı analize göre bu da yenilmez ordu efsanesinin ve son on yıllarda yarattığımız büyük putun ne sandığımız kadar sağlam ne de hayal ettiğimiz kadar güçlü olmadığını teyit etti.

İkincisi; eğer şimdi uzun bir geçmişe ve geniş topraklara sahip bir İslam devleti olarak İran'dan bahsedeceksek, kendisinin üstünden atlanması zor birkaç hatasını kaydetmeliyiz. Bunların ilki, arenalar birliği dediğimiz şey ve son kırk yıldır komşu ülkelerde onlar aracılığıyla savaştığı çeşitli kollardır. Lübnan'daki Hizbullah ile başlayıp Suriye ve Irak'tan geçerek Yemen'deki Ensarullah-Husi grubuna kadar uzanan bu kollar, kanlı çatışmaların ve tekrarlanan çekişmelerin bir tarafı olarak kendini dayattı. Böylece İran Batı'nın, Batı Asya, Arap Yarımadası, Arap Körfez bölgesi ve hatta Kuzey Afrika'daki Araplar, Türkler, Kürtler ve diğer etnik gruplara karşı kullandığı bir korkuluğa dönüştü.

İran'ın benimsediği kollar inşa etme politikası, İran'da İslam Devrimi'nin patlak vermesi ve Şah'ın Şubat 1979'da devrilmesi ile başlayan geniş çaplı bir kaosa yol açtı. Ama iş bununla bitmedi. İran, Arap Körfez bölgesindeki Amerikan hedeflerini vurmaya çalışarak ve Katar hava sahasını ihlal ederek de büyük bir hata yaptı. İlave olarak, İran'ın hatalarına sık sık tahammül eden, işlerine karışmasını ve yanlışlarını görmezden gelen Körfez'de de tahribat yaratmaya çalıştı. İşleri daha da kötüleştiren ise İran parlamentosunun, bu hayati bölgede dünya petrol nakliyatının yüzde 20'sinin geçtiği, büyük öneme sahip bir ticaret ve deniz yolu olan Hürmüz Boğazı'nı kapatma kararı almasıydı.

İran'ın son eylemleriyle Körfez’in duygularını geçici de olsa kendisine karşı yabancılaştırarak kaybettiğine şüphe yok. Oysa Körfez ülkeleri, Maşrık (Levant) ülkeleri, Mısır ve diğerleri, İsrail'in İran'a yönelik saldırganlığını en başından kınadılar. Tahran, düşman listesine geçici de olsa başka ülkeler eklemek yerine dostlarının desteğini almaya çalışmalıydı.

Bu nedenle, İran'ın çok şey kaybettiğine, yalnızca Beyaz Saray'daki güçlü adamın, Tahran ve Tel Aviv arasındaki savaşı sona erdirme başarısını kendisine nispet etmeye çalışan Donald Trump'ın göreceli, geçici memnuniyetini elde ettiğine inanıyorum. Trump daha önce de Pakistan ve Hindistan arasındaki ateşkesi kendisine mal etmişti. Buna bir de ABD’nin Tahran'daki rejimi devirmeye çalışmadığını, bunun yerine yalnızca İran nükleer projesini yok etmeyi ve onu en azından gelecekte aciz hale getirmeyi amaçladığını defalarca dile getirenin de o olduğunu eklemeliyiz.

Üçüncüsü; nükleer programını kaybeden İran'ın, siyasi rejiminin devamı ve onu zayıflatma girişimlerini durdurma konusunda geçici bir kabul kazandığı açıkça ortaya çıktı. İran’ın artık sona eren bu çatışmada en önemli ve en öne çıkan devlet olduğuna şüphe yok. Ancak, Trump'ın gözdesi Recep Tayyip Erdoğan liderliğindeki Türk tarafını da göz ardı etmemeliyiz. Türkiye'nin bir Avrupa-Asya, Akdeniz ve Ortadoğu ülkesi, NATO'nun aktif bir üyesi, bölgede ve genel olarak güç denkleminde hem İsrail hem de İran ile birlikte hesaba katılması gereken bir güç olduğunu aklımızda tutmalıyız. Türkiye de Suriye'de yaptıkları ve Körfez'de elde ettikleri sayesinde ve ayrıca ABD’nin bölgedeki politikalarından duyduğu memnuniyet sayesinde yaşananlardan kazançlı çıktı.

Güç dengesinin, Körfez ülkelerinin de şu ana kadar kazandığını gösterdiğine inanıyorum, çünkü İran tarihsel olarak dost bir ülke ancak onlarla ilişkileri varlığı inkar edilemez veya görmezden gelinemez endişelerden yoksun değil. Biz Araplar olarak, İranlı ve Türk komşularımızın, akıllardan hiç çıkmayan adil Arap davası, yani tüm sonuçları, tarihsel gelişmeleri ve onu çevreleyen koşullarıyla Filistin davası için kalıcı bir çözüme ulaşmada aktif oyuncular olmalarını umut ediyoruz.

*Bu analiz Şarku’l Avsat tarafından Independent Arabia’dan çevrilmiştir.