Londra hükümeti, DEAŞ örgütünün Irak'ın kuzeybatısındaki Sincar Dağı'nda yoğunlaşmış Kürtçe konuşan etnik ve dini bir azınlık olan Yezidiler’e yönelik gerçekleştirdiği soykırımı resmen tanıdığını bildirdi.
DEAŞ üyeleri bu azınlığa karşı korkunç şiddet eylemleri gerçekleştirdi, yüzlerce erkek ve çocuğu öldürdü, kadınları kaçırdı, esir aldı ve cinsel kölelik yaptırdı.
Yezidiler kimlerdir?
Şarku’l Avsat’ın Anadolu Ajansı’ndan aktardığına göre tarihçiler, Yezidi inancının oluşumunu Emevi Sultanı Yezid bin Muaviye'ye bağlıyor. Yezidiler hakkında bilgi sahibi olmayanlar da Yezidilerin, sultan Yezid'in takipçisi olduğunu sanabiliyor.
Ancak Yezidiler, bu iddiayı reddediyor. Yezidiler, yol göstericileri olarak kabul ettikleri "Yezid bin Ezidiyan" ile Emevi sultanı "Yezid bin Muaviye" arasında isim benzerliği dışında başka bir ortak nokta olmadığını dile getiriyor. Yezidiler, Muaviye’nin oğlu "Yezid"in peşinden gitmediklerini, kendilerini, "Allah’a peygambersiz inanan halk" anlamına gelen "Ezdai" olarak adlandırdıklarını ifade ediyor.
Türkçe, Arapça ve İngilizce'de "Yezidi", Kürtçe'de "Ezidi"
Irak’taki Kürtler arasında "Ezidi" olarak adlandırılan toplum için Türkçe, Arapça ve İngilizce'de, "Yezidi" ifadesi kullanılıyor. Terminolojik olarak "Ezidi'nin kelime anlamı, "Azda/Allah'ın yarattığı kişilik" demek. Kürtçe'de, Allah'ın diğer bir ismi ise "Yezdan"dır. Bazı tarihçilere göre "Yezidi" kelimesi, Zerdüştlükteki "Yezata" kelimesinden geliyor.
Şeytana taptıkları iddiası
Yezidilikte, Yahudi, Hristiyanlık ve İslam'da yoldan çıktığı ve kötülüğün simgesi olduğuna inanılan İblis adlı meleğin kutsal ve iyi bir melek olduğuna inanılıyor. Yezidiler, "Tanrı tarafından seçilmiş" bir halk olduklarına inanıyor ve birçoğu Şeyh Adi’nin vahiy aldığını kabul ediyor. Melek Tavus’u ise "şeytan" olarak değil, Azda'nın (Allah’ın) doğruyu yanlışı göstermek için gönderdiği bir elçi olarak görüyorlar. Bu yüzden "şeytan" adını hiç kullanmıyorlar. Kendilerinin, "şeytana tapanlar" olarak anılmasını da reddediyorlar. Onlar için Melek Tavus, (ateşten olma şeytan) yedi meleğin en yücesi.
Yezidilik inancına göre Tanrı Azda tarafından yaratılan ve kendisine evreni ve insanları yaratma görevi verilen yarı melek yarı tanrı olan Melek-i Tavus, insanları yarattıktan sonra kendi yarattığı insanlar önünde eğilmemiş ancak bu Tanrı Azda tarafından farklı yorumlanarak kibirli olduğu sanılmıştı.
Ortadoğu'nun gizemli dinlerinden
Yezidiliğin bir "sır" dini olması ve Yezidiliği yaymanın yasak oluşu nedeniyle inanış hakkında insanlar çok fazla bilgiye sahip değil. Misyonerliğe kapalı olan Yezidilikte, cemaat dışındaki kişilere dini bilgi verilmiyor.
Bazı tarihçiler, Yezidilerin, İslam dinini yeterince bilmemesi nedeniyle eski inançları Zerdüştlük ve bölgede mevcut olan Hristiyanlık dininden etkilenerek karma ve eklektik bir din ortaya çıkardıklarını savunuyor.
Kurucusu bilinmiyor
Kurucusu bilinmeyen Yezidiliğin, kökeninin Lübnanlı Şeyh Adi bin Musafir’e dayandığı rivayet ediliyor. Emevi hanedanı soyundan olduğu belirtilen Şeyh Adi, Bağdat’ta meşhur İslam alimi İmam Gazali’den ders almış bir sufi olarak biliniyor. Daha sonra Irak'taki Sincar (Şengal) bölgesine yerleşen Şeyh Adi'nin, Laleş Vadisi’nde 1162'de öldüğü ifade ediliyor.
Yezidiliğin "Mushaf-ı Reş" ve "Kitab-ı Cilve" adlı 2 kutsal kitabı bulunuyor. Bu kitaplarda tek tanrı inancı vurgulanmakla birlikte peygamberlik inancı bulunmuyor. Yezidilikte ilahi dinlerde olduğu gibi peygamberlik sistemi yok. İnanca göre Tanrı, insanlara elçi göndermeksizin doğrudan bilgi verebilir ve isterse onları doğru yola sevk edebilir.
Genelde tarımla geçinen Yezidiler’in çoğunluğu Şengal'de yaşıyor.
Yezidiler için en kutsal dini mekân, Irak'ın kuzeybatısındaki doğal kaynakların bulunduğu dağlık bir bölgenin ortasında yer alan ve çıplak ayakla ziyaret ettikleri, konik taş bir kubbeyle örtülü Laleş Tapınağı’dır.
Beş üyeden oluşan Yüce Ruhani Şura'ya bağlıdırlar ve merkezi Şeyhan bölgesine yakındır. Aralarında dini referansları olan Baba Şeyh'in yanı sıra Yezidilerin dünyadaki ‘Emir’i de vardır.
Yezidiler şeyhler, pirler ve müritler olmak üzere üç sınıfa ayrılırlar. Başka bir sınıftan veya mezhep dışından evlenmek mümkün değildir. Kişi ancak Yezidi bir anne babadan doğması durumunda Yezidi olarak kabul edilir.
Zamanla Yezidiler, diğer dinlerin unsurlarını inançlarına dahil ettiler. Örneğin, Hristiyanların yaptığı gibi çocuklar imana girişlerini kutlamak için kutsal suda vaftiz edilirler ve erkekler Müslümanlar gibi 4 eş alabilirler. İnançları ve uygulamaları marul yemeyi ve mavi giysiler giymeyi yasaklıyor. Bazı insanlar onların Şeytan'a taptıklarına inanırlar.
Şarku’l Avsat’ın AFP’den aktardığına göre bu azınlık, yirminci yüzyılın başlarında Osmanlıların ve 1979 ile 2003 yılları arasında ülkeyi demir yumrukla yöneten merhum Irak Cumhurbaşkanı Saddam Hüseyin'in zulmüne maruz kaldı.
Sayılarla Yezidiler
- Dünyada yaklaşık 1,5 milyon Yezidi var.
- 2014'teki DEAŞ saldırısından önce Irak'ta 550 bin kişi yaşıyordu.
- Irak Kürt Bölgesel Yönetimi (IKBY) yetkililerine göre yaklaşık bin 280 Yezidi öldürüldü ve 2 bin 300'den fazla çocuk yetim kaldı.
- Yaklaşık 70 türbe yıkıldı.
- 6 bin 400 Yezidi kaçırıldı.
- Birleşmiş Milletler'e (BM) göre yaklaşık 100 bin Yezidi Avrupa, ABD, Avustralya ve Kanada'ya göç etti.
Soykırım
Mayıs 2021'de bir BM soruşturma ekibi, DEAŞ tarafından Yezidilere karşı gerçekleştirilen soykırıma dair ‘açık ve ikna edici kanıtlar’ topladığını bildirdi.
Bundan 6 ay sonra bir Alman mahkemesi, dünyada Yezidiler’e karşı işlenen suçları ‘soykırım’ olarak değerlendiren ilk mahkeme oldu.
Londra hükümeti ise DEAŞ örgütünün 2014 yılında Irak'ta Yezidilere yönelik uygulamalarının ‘soykırım’ teşkil ettiğini resmen kabul etti.
Alman parlamenterler, Avustralya, Belçika ve Hollanda'da alınan benzer kararların ardından, Ocak ayında DEAŞ'ın 2014 yılında Yezidilere karşı gerçekleştirdiği eylemleri ‘soykırım’ olarak sınıflandıran bir muhtırayı onayladı.
Gazze Şeridi'nin orta kesimindeki Nuseyrat'ta yiyecek almaya çalışan Filistinli çocuklar, 30 Haziran (AFP)