Hizbullah ile (Maruni Hristiyan) Özgür Yurtsever Hareket (ÖYH) lideri Cibran Basil arasındaki başlayan yeni diyalog, Hizbullah’ın Basil'in (Maruni Hristiyan) Marada Hareketi Partisi lideri Süleyman Franciye'nin cumhurbaşkanlığı adaylığını desteklemeye başlamasına dayanarak cumhurbaşkanlığı seçim sürecini durgunluktan çıkarmak için kartların yeniden karılmasına yol açacak ve Fransa'nın Lübnan Özel Temsilcisi Jean-Yves Le Drian'ın Beyrut'a yapacağı üçüncü ziyaret sırasındaki görüşmelerde konuyu gündemine almasını sağlayacak bir cumhurbaşkanlığı anlayışı oluşturmak amacıyla zamana karşı yarışıyor.
Her ne kadar ÖYH adına Alain Avn ve Hizbullah adına Abdulhalim Fadlallah başkanlığında ortak bir komisyon kurulması konusunda uzlaşılsa da henüz ısınma turları yapılan ve istenilen hedeflere ulaşamamış olan diyaloğun aşamalarını takip eden siyasi kaynaklara göre Hizbullah-Basil diyalogu şimdiye kadar yavaş bir şekilde ilerlerlerken Hizbullah’ın, siyasi koşulların müttefiki Basil’in Franciye’nin cumhurbaşkanlığı adaylığını destekleyen taraflar arasında yer almasına izin verecek ölçüde elverişli hale geldiği iddiasının aksine olağan ve istikrarsız seyrettiği görülüyor. Öte yandan ortak komisyon, genişletilmiş idari ve mali yerelleşmenin uygulanmasına ilişkin bir ön vizyon geliştirmekle görevlendirildi.
Şarku’l Avsat’a konuşan kaynaklara göre Hizbullah ile Basil arasındaki diyalogun yeniden yavaşlaması söz konusu değil. Emel Hareketi ile ÖYH arasında kamuoyu önünde yaşanan gerilimin Lübnan Temsilciler Meclisi Başkanı Nebih Berri'nin yardımcısı Milletvekili Ali Hasan Halil’in eski Cumhurbaşkanı Mişel Avn ve Basil'e verdiği yanıtla arttığını söyleyen kaynaklar, ÖYH’nin Hizbullah’ın taraflar arasında üzerinde mutabakata varılanları destekleme sözü karşılığında yeni cumhurbaşkanının seçilmesinden hemen sonra Temsilciler Meclisi tarafından yeniden onaylanması şartıyla Hizbullah irtibat ve koordinasyon yetkilisi Vefik Safa’ya teslim ettiği siyasi anlaşmada belirttiklerini teyit etmesi gerektiğini belirttiler.
Emel Hareketi’nin, Hizbullah-Basil diyaloğunun genel gidişatına ayak uydurmasına rağmen taraf değil olmadığını ve eski Cumhurbaşkanı Avn ve Basil’in hedef aldığı seçim kampanyalarına yanıt vermek zorunda kaldığını ifade eden kaynaklar, “ÖYH, mutabakatta nasıl olup da bir yandan müttefikiyle ilişkilerini düzeltmeyi beklerken öte yandan başka taraflarla savaşlar başlatıyor?” diye sordular.
Kaynaklar, Emel Hareketi'nin Taif Antlaşması'na bağlı kalınması ve bu konuda antlaşmanın hükümlerinden sapılmaması şartıyla idari ve mali olarak ademi merkeziyetçiliğin desteklenmesine itiraz etmediğinin de altını çizdiler.
Emel Hareketi’nin Taif Antlaşması’na tamamen açık olduğunu vurgulayan kaynak, öte yandan idari ve mali açıdan ademi merkeziyetçilikle mali bağımsızlığı bahane ederek devletin kaynaklarını bölmeye yönelik girişimlere karşı ihtiyatlı davrandığını belirttiler. Kaynaklara göre Emel Hareketi, güvenlik, savunma, dış politika ve ülkenin çeşitli bölgeleri arasındaki iletişimin güçlenmesini sağlayacak projelerle ilgili tüm konularda devletin merkezi konumunun korunması ve dengeli bir mali dağılımın sağlanmasını şart koşuyor.
Basil ve siyasi ekibinin, bir yandan cumhurbaşkanlığı makamının boş kalmaya devam etmesi nedeniyle gereklilik mevzuatına itiraz ederken diğer yandan Hizbullah ile mevzuat üzerinde anlaşmaya varılmasını şart koşabildikleri soran kaynaklar, Basil'in Franciye'nin adaylığını destekleme kararı alması karşılığında Hizbullah’ın taraflar arasında mutabakata varılan hususları kanunlaştırmaya çalışmaya kararlı olduğunu da sözlerine eklediler.
Aynı kaynaklar, Hizbullah ile Basil arasındaki diyaloğun, Basil’in Franciye’nin adaylığını desteklemeyi taahhüt etmeden önce Hizbullah’tan bir karşılık beklemekte ısrar etmesi halinde sonuçsuz kalacağını söylediler. Çünkü kaynaklara göre ÖYH’nin verebileceği tek desteğin Temsilciler Meclisi’nde parlamento çoğunluğunun sağlanmasıyla sınırlı. Buna karşın Hizbullah, mutabakatı diğer müttefiklerine pazarlayabilecek üstünlüğe sahip olmasından dolayı taraflar arasında üzerinde anlaşmaya varılanları meşrulaştırabilir.
Hizbullah’ın sessiz kaldığını ve yetkililerin galeyana gelinmemesi taleplerine uyduğunu söyleyen kaynaklara göre Franciye'nin adaylığına verdiği destek temelinde ÖYH ile yaşanan anlaşmazlıkta yeni bir sayfa açılmasını sağlayacak diyaloğun olgunlaşmasına fırsat verilmesi gerekiyor.
Kaynaklara göre Basil’in daha önce Franciye’nin adaylığına karşı çıkarken destekleme kararı alması karşılığında Hizbullah ile başlayan yeni diyalogda üzerinde mutabakata varılacak konulara bağlı kalmasını gerektiren bir takas yapılmasına da izin verilmiyor.
Diyaloğu güvenli bir noktaya taşınması için Basil'in Franciye’nin adaylığını destekleme taahhüdü karşılığında Hizbullah’ın Basil ile üzerinde mutabakata varılanları pazarlamaya yönelik taahhüdü arasında uyum sağlanması gerektirdiğini vurgulayan kaynaklara göre muhalefetin eski Maliye Bakanı Cihad Azur'u aday göstermekte ısrar etmesi ya da başka bir aday üzerinde anlaşması gerektiği düşünmesi halinde kartların Franciye’nin muhalefetin adayı Azur karşısında önde olmasını sağlanacak şekilde yeniden karıştırılması konusunda uzlaştırıcı çözümlerin sunulmayacağından bu denkleme bağlı kalınmazsa diyaloğun doğru bir şekilde ilerlemeyeceğini belirttiler.
Kaynaklar, son olarak Temsilciler Meclisi Başkanı Nebih Berri’nin, yardımcısı Ali Hasan Halil ile Hizbullah Genel Sekreteri Hasan Nasrallah'ın siyasi yardımcısı Hüseyin Halil arasındaki temaslar aracılığıyla Hizbullah ile Basil arasındaki diyalogda olup bitenleri yakından takip ettiğini, ancak diyalogun sonucuna göre tutumunu ortaya koyacağını söylediler.
Eski Irak Başbakanı Haydar el-İbadi (X)
Sadr Hareketi lideri Mukteda es-Sadr (Sadr Hareketi medyası)