‘Geçmiş deneyimlerin’ bıraktığı beklenti ve endişeler arasında Kahire Mısır, Sudan ve Etiyopya’nın katılımı ile Mısır’ın başkentinde dün Nahda (Rönesans-Hedasi) Barajı konusunda yeni bir müzakere turunun başladığını duyurdu. Bu turun akıbeti, çekişme noktaları ve tüm tarafları tatmin edecek bir anlaşmaya varmanın mümkün olup olmadığı hususunda bazı soruları gündeme getirdi.
Yeni müzakerelerin gidişatına ilişkin beklenti, Mısır Su Kaynakları ve Sulama Bakanı Hani Suveylem tarafından yapılan resmî açıklamada ortaya çıktı. Suveylem söz konusu açıklamasında “üç ülkenin çıkarları ve kaygıları dikkate alınacak şekilde, Nahda Barajı’nın doldurulması ve işletilmesine ilişkin kurallar konusunda bağlayıcı bir yasal anlaşmaya varılmasının önemini” vurguladı. Mısırlı bakan, müzakerelerin başlamasından önce “bu konuda her türlü tek taraflı adımın durdurulmasının önemini” vurgulayarak, “anlaşma sağlanmadan barajın doldurulup işletilmeye devam edilmesinin, 2015’te imzalanan İlkeler Bildirgesi anlaşmasının ihlali anlamına geldiğinin” altını çizdi.
Bakan, “Mısır, üç ülkenin çıkarlarının karşılanmasını ve istenilen anlaşmaya varılmasını sağlayacak birçok teknik ve hukuki çözümün olduğu inancından hareketle, müzakere sürecinin başarıya ulaşması için elinden geleni yapmaya devam ediyor” dedi.
Etiyopya’nın müzakere heyeti tarafından yapılan açıklamada ise “müzakerelerde dostane bir sonuca varılması için çalışmaya devam edileceği” ifade edildi. Açıklamada, “Etiyopya’nın Nil Nehri’nin sularından yararlanma hakkı” olduğu ve müzakerelerin “üç ülke arasındaki iş birliğini güçlendirdiği” belirtildi.
Yeni tur müzakereler, Kahire’nin ev sahipliğinde gerçekleştirilen Sudan’a Komşu Ülkeler zirvesinin oturum aralarında Mısır Cumhurbaşkanı Abdulfettah es-Sisi ile Etiyopya Başbakanı Abiy Ahmed arasında gerçekleşen görüşmenin ardından, Mısır ve Etiyopya’nın 13 Temmuz’da yayınladığı ortak açıklamanın fiiliyata dökülmesi çerçevesinde geliyor. O dönemde yapılan açıklamada “dört ay içinde nihai bir anlaşmaya varılması gerektiği” vurgulanmıştı.
Nahda Barajı kriziyle ilgili müzakerelerin yeniden başlayacağının duyurulması, gözlemciler ve uzmanlar arasında üç ülkeyi -Mısır, Sudan ve Etiyopya- tatmin edecek bir anlaşmaya varılma olasılığı konusunda birçok soruyu gündeme getirdi. Mısır El-Ehram Siyasi ve Stratejik Araştırmalar Merkezi Direktör Yardımcısı Dr. Eymen Abdulvehhab Şarku'l Avsat’a verdiği röportajda “Nahda Barajı konusunda tatmin edici bir anlaşmaya varmak, özellikle önceki müzakere turlarında yaşanan olumsuz deneyimler göz önüne alındığında zor olabilir. Etiyopya tarafı oyalamaya ve oldu bitti politikasını dayatmaya çalışıyor” dedi. Abdulvehhab bununla birlikte “yeni tur müzakerelerin iyi yanının sıfırdan değil, önceki müzakere turlarından ve özellikle de Washington müzakerelerinden başlayacak olması” olduğuna dikkat çekti. Abdulvehhab “Etiyopya’nın, bölgesel veya uluslararası bir arabulucu veya Afrika Birliği (AfB) aracılığıyla, imzalanan herhangi bir anlaşmaya bağlılığının da garantisi olması” gerektiğini belirtti.
Addis Ababa 2011 yılında yapımına başladığı dev hidroelektrik barajın dördüncü aşama dolumuna temmuz ayı ortasında başlamıştı. Etiyopya, 2020, 2021 ve 2023 yıllarında Nil’in taşma sezonunda baraj dolum sürecinin üç aşamasını tamamlamıştı.
Kahire Üniversitesi Jeoloji ve Su Kaynakları Profesörü Dr. Abbas Şeraki, mevcut turda nihai bir anlaşmaya varılma olasılığına sıcak bakıyor. Şeraki Şarku’l Avsat’a yaptığı açıklamada “Özellikle 2020’deki Washington müzakerelerinde birçok nokta üzerinde anlaşmaya varıldığı göz önüne alınırsa, hem Mısır hem de Sudan için tatmin edici bir anlaşmaya varılması mümkün” dedi.
Mısırlı uzman “Yeni müzakere turu, bir dizi teknik konuyu içerecek. Bunlar arasında doldurma ve depolama kuralları, işletme ve tam işletme sonrası herhangi bir teknik ayrıntı hakkında üç ülke arasında ortaya çıkabilecek anlaşmazlıkları çözmek için belirli anlaşma mekanizmalarının oluşturulması öne çıkıyor” dedi. Şeraki sözlerine şöyle devam etti:
“Şu anki dördüncü dolum aşaması sorun teşkil etmiyor. Zira bu ve önceki üç dolumun hepsi ilk dolum olarak adlandırılıyor. Barajın tamamen doldurulması -ki bu beşinci kez dolumu gerektirebilir- ve türbinlerin çalışmaya başlamasının ardından Etiyopya, barajı her yıl sürekli olarak dolduracak. Bu yüzden doldurma ve işletme kuralları üzerinde anlaşmaya varmak gerekiyor.”
Şeraki “Önemli bir anlaşmazlık noktası var; o da Etiyopya’nın kendisi için su payı belirleme talebidir. Bu mantıklı değil ve müzakereleri engelleyebilir” değerlendirmesinde bulundu.
Gazze Şeridi'nin orta kesimindeki Nuseyrat'ta yiyecek almaya çalışan Filistinli çocuklar, 30 Haziran (AFP)