Sosyal medyanın öteki yüzü: Fas'ta deprem bölgesine fenomenler akın etti

Fenomenlerin, yüksek izlenme oranlarına ulaşmak amacıyla enkaz başında video çekmek için depremden etkilenen bölgelere akın etmesi tepki çekti

El-Havz depreminden sonra depremzedelerin görüntülenmesi bir trend haline geldi / Fotoğraf: AFP
El-Havz depreminden sonra depremzedelerin görüntülenmesi bir trend haline geldi / Fotoğraf: AFP
TT

Sosyal medyanın öteki yüzü: Fas'ta deprem bölgesine fenomenler akın etti

El-Havz depreminden sonra depremzedelerin görüntülenmesi bir trend haline geldi / Fotoğraf: AFP
El-Havz depreminden sonra depremzedelerin görüntülenmesi bir trend haline geldi / Fotoğraf: AFP

İlham Talibi

Ölü kokusu burnumuza doluyor, insanlar açlıktan ölüyor, bizi videoya çekiyorlar. Harekete geçmeliyiz. Yol inşa etmemiz gerekiyor, bizi görüntüleyecek birine ihtiyacımız yok.

Bu ifadeler, Fas'taki El-Havz depreminin kurbanlarından bir kadına ait.

Sosyal paylaşım sitelerinde yayılan konuşmasında depremzede kadın, yüksek izlenme oranları ve büyük kazançlar elde etmek için depremzedelerin üzüntülerini ve acılarını istismar eden sosyal medya fenomenlerinin sefil durumunu ifade etti. 

Fenomenler akın ediyor

El-Havz depreminden sonra, Fas'taki sosyal medya fenomenlerinin depremzedelerin fotoğraflarını çekmek için deprem bölgelerine akın etmesiyle, depremzedelerin fotoğraflanması bir trend haline geldi.

Faslı geçler telefonlarıyla çocukların fotoğraflarını çekiyorlar. İçlerinden biri ağlayarak şunları söyledi:

Faslıların bu durumda yaşadığını hiç düşünmemiştim.

Facebook ve TikTok platformlarında yayımlanan videolar, deprem bölgelerindeki depremzede ailelerin ağlama ve feryat etme hallerini gösteriyor.

TikTok platformunda yayınlanan bir videoda, Marakeş şehrindeki Mellah mahallesi sakinlerinin, yardım dağıtmaya gelen Faslı sanatçı Danya Batma'ya yönelik saldırıda bulundukları görülüyor.

Mahalle halkı izlenme oranlarına ulaşmak için üzüntülerinin istismar edilmesini reddediyorlar. Faslı sanatçının, hesabındaki bir paylaşımında yardım için gıda malzemelerini nasıl satın aldığını anlattığı görülüyor.

 
İzlenme oranları için

Sofyan el-Hafizi, yardımın deprem bölgelerine ulaştırılmasına katkıda bulunan genç Faslı gönüllülerden biri.

Bazı fenomenlerin depremi izlenme oranlarını artırmak için istismar etmesiyle ilgili olarak şunları söyledi:

Deprem şu anda sosyal medyada bir trend ve herhangi bir videoya El-Havz depremi etiketini eklediğinizde izlenme oranları artıyor. Yarım torba un ile yardıma koşan fakir bir kişinin görüntüsü gibi olumlu görüntüler var. Bu kişi elindeki unu depremzedelere bağışlamak istiyor. Ayrıca sahip olduğu tek şey olan yüzüğünü bağışlayan fakir bir kadın da var. Ama ne yazık ki depremi izlenme oranlarını artırmak için zengin bir malzeme olarak gören bazı Faslı fenomenler de var.

El-Hafizi, sözlerini şöyle sürdürdü:

Bu bölgeleri hiç ziyaret etmeyenler var ama şu anda izlenme oranlarına ulaşmak için oraya akın ediyorlar.

Anne ve babasını kaybetmiş çocukların fotoğraflanması ve istismar riskine maruz bırakılması konusunda, El-Hafizi şu yorumu yapıyor:

Uluslararası yasalar, çocuk fotoğraflarının yayınlanmasını ve bunların izlenme amacıyla materyal haline getirilmesini suç sayıyorlar. Bu durum çocuk haklarını ihlal eden bir suç olarak değerlendiriliyor. Ancak bu konuda farkındalık yaratmak mevcut şartlarda zor.

Depremden etkilenen bölgeler, Fas'ın en yoksul bölgeleri arasında yer alıyor; depremden önce de bu bölgelerde yaşayanlar ötekileştirilme, yoksulluk ve altyapı eksikliğinden mustaripti.

 
Enkaz başında selfie

Uluslararası markalar giydikleri görülen Faslı fenomenler izlenme oranlarına ulaşmak için yıkılan evlerin başında selfie çekiyorlar.

Faslı fenomen Fuad Kabibu'nun depremden etkilenen köylerdeki fotoğrafları tartışmalara yol açtı. Bazıları onun şöhret uğruna depremzedelerin acısını istismar ettiğini düşünüyor. 

Bazı Faslı fenomenler videolarda yoksulluğun ve binaların eski yapısının şokunu yaşıyor. Telefonlar ellerinde insanların duygularını izleyerek ağlıyorlar.

Videolara hüzünlü şarkılar ekleniyor, kamera depremzedelerin üzüntülerin ve ağlamalarını göstermek için yakınlaştırılıyor ve videolar yayınlanmadan önce profesyonelce hazırlanıyor.

Faslı şarkıcı Kerime Gays, sosyal medya sayfasında Marakeş kentindeki depremde hayatını kaybeden çocuklara yemek verirken çekilen fotoğraf ve videolarını, onların onurlarını, psikolojik ve sosyal durumlarını korumayacak şekilde yayınlaması nedeniyle eleştirildi.

 
Sermayeleri telefon 

Bilişsel söylem sistemleri araştırmacısı Muhsin el-Vedvari, şunları söyledi:

İnsanların üzüntüsünü görüntüleyen bu tür çalışmalar, bizi acı verici gerçekliğe yaklaştırdığı kadar, fotoğraf etiğinden de yoksun. Fotoğraf etiğini, profesyonel bağlamda fotoğraf çekme imkanını yakalamış bir geçmişe sahip profesyonel gazeteciler arasında buluyoruz. Sözde fenomenlerde ise fotoğraf etiği bulunmayan bir şey. Bazılarının ise fotoğrafçılık düzeyinde mesleki yetenekleri olmasına rağmen, eylemi çerçeveleyen ahlaki referansları yok. Özellikle depremzedeler sadece doğal bir hadisenin mağduru değil aynı zamanda insani bir hadisenin mağdurular. Özellikle çocuklar bunun yansımalarını anlamıyor.

Bilişsel söylem sistemlerindeki araştırmacı sözlerine şöyle devam ediyor:

Fenomenin telefonu dışında katkıda bulunacak bir sermayesi yok, dolayısıyla bu makinenin kölesi olarak kalıyor ve herhangi bir ahlaki kaygı olmadan özellikle de depremzedelerden insani ilişkiler düzeyinde daha fazla görüntüleme elde etmeye çalışıyor.

 Sosyal medya pazarlama uzmanı Per Wandegger'e göre "Korku yaratmak ve bu korkuyu güçlendirmek, pazarlama tedbirlerinde önemli bir stratejidir. Çünkü bu korkular insanların zihinlerine yerleşiyor ve ne yazık ki pek çok kişi heyecan verici hikayelerle ilgi çekerek izlenme oranlarını artırmaya çalışıyor ve hedef grubun duygularını, izlenmeyi sağlamak için bir çekim aracı olarak kullanıyor."

 
Cristiano Otel

Bir kişi, izleyici kazanmak amacıyla gökyüzündeki mavi ışıklar gösteren videoyu "X" platformunda paylaştı.

Paylaşımında "Bu, Fas'ta deprem meydana gelmeden önce oldu" şeklinde bir nota yer veren sosyal medya kullanıcısı bu videonun depremden kısa bir süre önce kaydedildiğini iddia etti. Videoda Fas'ta gece gökyüzünü parlak bir şekilde aydınlatan büyük bir şimşek çaktığı görülüyor. Bir kullanıcı bu videoya "Mavi Işın Projesi, bir uzaylı istilası komplosunun hikayesi" ifadesiyle yorum yaptı.

Almanya’nın resmi televizyon kanalı ARD'ye göre bu video Fas'ta kaydedilmedi. Basit bir görsel araması, videonun birkaç yıldır internette dolaştığını ve Mayıs 2020'de TikTok platformuna yüklendiğini gösteriyor. Bu gerçek bir video değil. Ancak bilgisayar grafikleri kullanılarak üç boyutlu oluşturuldu.

Sosyal medya platformlarında dünyaca ünlü futbolcu Cristiano Ronaldo'nun Marakeş'teki "dört yıldızlı" otelini depremden sağ kurtulanlara açtığını iddia eden fotoğraflı çok fazla paylaşım yapıldı, ancak bu doğru değil.

Söz konusu otelin sözcüsü, Liberation gazetesine şunları söyledi:

Bu yanlış bir bilgi. Şu anda tüm müşterilerimiz her zamanki gibi rezervasyon yaptırmış durumda.

Independent Arabia - Independent Türkçe



Irak'ta seçimlerin boykotu iktidar koalisyonunu karıştırdı

Bağdat'ta düzenlenen Koordinasyon Çerçevesi toplantısından (X)
Bağdat'ta düzenlenen Koordinasyon Çerçevesi toplantısından (X)
TT

Irak'ta seçimlerin boykotu iktidar koalisyonunu karıştırdı

Bağdat'ta düzenlenen Koordinasyon Çerçevesi toplantısından (X)
Bağdat'ta düzenlenen Koordinasyon Çerçevesi toplantısından (X)

Eski Başbakan Haydar el-İbadi Irak'ta ‘seçim sisteminin reforme edilmesi’ çağrısında bulunurken, Koordinasyon Çerçevesi’nin Mukteda es-Sadr'ın Kasım 2025'te yapılması planlanan seçimleri boykot etme kararına karşı tavır alması bekleniyor.

El-İbadi liderliğindeki Zafer Koalisyonu, seçim sisteminin ‘yolsuzluk’ suçu işleyen kişilerin seçime katılmasını engellemesi gerektiğini bildirdi. Koalisyon tarafından bugün yapılan basın açıklamasında, “Ülkenin karşı karşıya olduğu zorluklar, özellikle de bu tarihi anda, sistemin siyasi tabanını genişletmeyi, herkesi dahil etmeyi ve seçim sürecini yolsuzluğa bulaşmış kişilerden ve manipülatörlerden korumayı gerektiriyor” denildi.

Koalisyon, ‘herhangi bir devletin çöküşünün üstesinden gelmenin, halkın çıkarlarını ve devletin varlığını koruyarak iç siyasi ve sosyal birlikle başarılabileceğini’ vurguladı. Açıklamada, “Ulusal bir reform vizyonu temelinde aday olmamak, çıkarlar nedeniyle başkalarının seçimlere katılmasına izin vermemekten temelde farklıdır” ifadesi yer aldı.

Koordinasyon Çerçevesi’nin ana bileşenlerinden biri olan el-İbadi'nin koalisyonu, Sadr'ın benzer bir açıklama yapmasından bir gün sonra seçimleri boykot ettiğini duyurdu.

 Eski Irak Başbakanı Haydar el-İbadi (X)Eski Irak Başbakanı Haydar el-İbadi (X)

Koordinasyon Çerçevesi'nin pozisyonu

Koordinasyon Çerçevesi, Sadr ve el-İbadi'nin kararları ve bunların bir sonraki parlamentoda Şii temsiliyeti üzerindeki etkileri konusunda hemen bir görüş bildirmedi. Bilgi sahibi kaynaklar, “Sadr ve el-İbadi'nin kararlarını ele alma konusunda Şii meclisi içinde anlaşmazlıklar var” dedi.

Şarku’l Avsat'a konuşan kaynaklar şu ifadeleri kullandı: “Bedir Örgütü lideri Hadi el-Amiri ve Hikmet Hareketi lideri Ammar el-Hekim'in başını çektiği bazı Şii liderlerin durumu kontrol altına alma çabaları var. Yaşananlara uyum sağlamak için uzlaşmacı bir çözüm arayışının yanı sıra Sadr'a seçimlere katılması ve boykotu tersine çevirmesi için davette bulunma ve Bağımsız Yüksek Seçim Komisyonu'nu birkaç günlüğüne adaylık kapısını yeniden açmaya davet etme olasılığı da var… Koordinasyon Çerçevesi içinde farklı görüşler var, ancak Kanun Devleti Koalisyonu lideri Nuri el-Maliki'nin tutumunun Sadr'ı boykotu kırmaya ve seçimlere katılacağını açıklamaya davet etme eğiliminde olduğu dikkat çekiyor.”

Sadr, Kasım ayında yapılması planlanan parlamento seçimlerini boykot etme kararından dönmek için zorlu koşullar öne sürdü.

Sadr X platformundaki hesabı üzerinden yaptığı paylaşımda, “Yolsuzluk var olduğu sürece hiçbir seçime katılmayacağım. Doğruluk ancak kontrolsüz silahların teslim edilmesi, milislerin dağıtılması ve ordunun güçlendirilmesiyle tesis edilecektir” ifadelerini kullandı.

Yerel platformlarda, Sadr Hareketi liderleri ile aralarında Başbakan Muhammed Şiya es-Sudani'nin de bulunduğu Şii liderler arasında seçimlere katılma amacıyla temaslar kurulduğuna dair sızıntılar dolaşıyor.

Şarku’l Avsat'a konuşan siyasi bir kaynak, ‘Sadr Hareketi ile geri dönme olasılıkları konusunda şu ana kadar görüşmelerin durmadığını’ söyledi.

Sadr Hareketi lideri Mukteda es-Sadr (Sadr Hareketi medyası)Sadr Hareketi lideri Mukteda es-Sadr (Sadr Hareketi medyası)

Seçimlerin meşruiyeti

Son dönemde izlenen çeşitli göstergelere göre seçimlerin meşruiyetine ilişkin endişeler bulunuyor. Boykotun kırılgan bir bölgesel ve uluslararası ortamda diğer kesimler tarafından da tekrarlanması, özellikle silah taşıyan ya da geçmişte silah taşımış olanlar başta olmak üzere pek çok Şii gücün, İran'ın hedef alınmasının ardından ABD ve İsrail tarafından hedef alınabilecekleri korkusunu taşımaya devam ettikleri bir dönemde, siyasi sistemin meşruiyetini etkileyebilir.

Aynı bağlamda araştırmacı Seyf es-Saadi Şarku’l Avsat'a verdiği demeçte şu ifadeleri kullandı: “Irak'taki siyasi sınıf, boykot eden çoğunluğun seçimlere katılma güvenini yeniden tesis edecek olgun bir seçim sistemi sunamadı. Bunun nedeni, seçim yasasının her seçim döneminde, oy veren halkın gerekçeleri dikkate alınmaksızın, büyük geleneksel partilerin ölçülerine uyacak şekilde değiştirilmesidir… Sadr Hareketi lideri Mukteda es-Sadr ve iki eski başbakan Haydar el-İbadi ve Mustafa el-Kazımi'nin boykotu, seçimlere giden sürecin ciddiyetinin bir göstergesidir.”

Ancak es-Saadi, ‘seçim bölgesi sistemi, Sainte Lague sistemi ve benimsenen yüzde ile her seçimde sorunlara neden olan sonuç hızlandırma cihazlarına ilişkin doğru istatistiklere dayanan olgun bir yasanın çıkarılması yoluyla Irak'taki seçim sisteminde reform yapılabileceğini’ düşünüyor.