İsrail, ABD’yle ‘Hamas sonrası BM destekli geçici hükümet’ konusunu görüştü

Gazze'yi bombalamaya devam eden Tel Aviv, hastanelerin tahliye edilmesini istiyor.

İsrail'in 21 Ekim'de Refah’a düzenlediği hava saldırısının ardından meydana gelen yıkımı inceleyen Filistinliler. (DPA)
İsrail'in 21 Ekim'de Refah’a düzenlediği hava saldırısının ardından meydana gelen yıkımı inceleyen Filistinliler. (DPA)
TT

İsrail, ABD’yle ‘Hamas sonrası BM destekli geçici hükümet’ konusunu görüştü

İsrail'in 21 Ekim'de Refah’a düzenlediği hava saldırısının ardından meydana gelen yıkımı inceleyen Filistinliler. (DPA)
İsrail'in 21 Ekim'de Refah’a düzenlediği hava saldırısının ardından meydana gelen yıkımı inceleyen Filistinliler. (DPA)

Savaşın 15’inci gününde 20 yardım tırı Gazze Şeridi'ne giriş yaptı. Diğer yandan İsrail, Gazze Şeridi'ne yönelik hava saldırılarını sürdürdü. Tartışmalar daha çok İsrail'in Hamas hareketini devirmesi ve uluslararası destekle geçici bir hükümet kurmayı başarması halinde üstleneceği misyona odaklandı.

İsrail uçakları, dün (cumartesi) Gazze'de geniş alanları bombalamaya devam etti. İsrail, Gazze Şeridi'nin kuzey bölgelerindeki yerleşim yerlerini, diğer bölgelerdeki bina ve apartmanları, Filistin Sivil Savunma karargâhı ve Birleşmiş Milletler Yakın Doğu'daki Filistinli Mültecilere Yardım ve Bayındırlık Ajansı’na (UNRWA) ait tesisler de dâhil olmak üzere çeşitli güvenlik noktalarını ve sivil karargâhları hedef aldı.

fv
İsrail Savunma Bakanı Yoav Gallant 19 Ekim'de Gazze sınırı yakınlarında askerlerine seslendi. (AP)

İsrail Ordusu, dün Hamas'ın elindeki esir sayısının 210'a ulaştığını bildirdi. İsrail Ordusu tarafından yapılan açıklamada “Hava Kuvvetlerimiz, Hamas’a ait operasyon komutanlığı karargâhı, tanksavar füze rampaları ve diğer altyapılar da dahil olmak üzere Hamas hareketinin altyapısını yok etmeye devam etti. Gözetleme kuleleri ve keskin nişancı alanları da bombalandı” ifadeleri yer aldı. Ancak bombalanan sahalardaki evler; ailelerin, sivillerin, erkeklerin, çocukların ve kadınların başlarına yıkıldı.

Kara saldırısının akıbeti

Çeşitli nedenlerle birkaç kez ertelenen kara saldırısının akıbeti henüz netlik kazanmadı. Bunun nedenleri arasında, gözlemcilerin Hamas'la yaşanan yabancı rehine krizinin sona ermesini bekleme isteği yer alıyor. Ayrıca diğer nedenler arasında Hizbullah'ın daha büyük çapta çatışma hattına gireceği korkusu ve Gazze Şeridi'nin geleceği hususunda İsrail'in henüz cevap vermemesi gösterildi.

Şarku’l Avsat’ın Bloomberg’den aktardığı habere göre İsrailli ve ABD’li yetkililer, dün, Hamas'ın ortadan kaldırılmasından sonra Gazze Şeridi'nin geleceğinin nasıl olacağı konusunu tartıştılar. Tartışmada ABD’li ve İsrailli yetkililer tarafından, Birleşmiş Milletler (BM) ve Arap ülkelerinin desteğiyle Gazze Şeridi’nde geçici bir hükümet kurulması önerildi. Henüz ilk aşamalarında olan tartışmalar, İsrail'in kara saldırısının başarı oranı gibi sahadaki gelişmelere bağlı bir durumda.

Bloomberg kaynakları, “ABD ve müttefiklerinin mevcut görüşmeler sırasında, daha fazla sivilin Gazze'nin güneyine taşınması için zaman kazanmak amacıyla İsrail’e olası bir kara operasyonunu erteleme çağrısında bulunduğunu” belirtti. Aynı zamanda bu ertelemenin Hamas tarafından esir alınanların serbest bırakılması için Katar'ın arabuluculuk görüşmelerine zaman sağlayacağı ifade edildi.

cadfrg
İsrail'in Gazze'ye düzenlediği hava saldırılarının ardından dumanlar ve alevler yükseliyor. (EPA)

Gazze Şeridi'nin geleceği İsrail'de açıkça tartışılsa da ABD konuyla ilgili yorum yapmadı. ABD Ulusal Güvenlik Danışmanı Jake Sullivan geçtiğimiz Pazar günü Amerikan CBS kanalına verdiği röportajda “Gazze'deki Filistinliler barış ve güvenlik içinde yaşamalarını sağlayacak bir yönetimi hak ediyor” dedi.

İsrail uyarısı

İsrail Ordu Sözcüsü Avichai Adraee, dün yaptığı açıklamada Gazze sakinlerini orada kalmamaları konusunda uyardı. Adraee, “Hamas tarafından hazırlanan bir varil patlayıcının üzerinde yaşadıklarını” söyledi ve onlara Gazze Şeridi'nin güneyine gitmelerini tavsiye etti. Adraee, X platformundaki (eski adıyla Twitter) hesabında şunları söyledi: “Ed-Derec, Nasır, Şeyh Rıdvan, Eski Şehir ve ez-Zeytun mahallelerinde evinde kalmaya karar veren herhangi bir kişi, hem kendisini hem de aile üyelerini tehlikeye maruz bırakacaktır.”

Filistin Sağlık Bakanlığı ise İsrail saldırısının başladığı 7 Ekim'den bu yana şehit sayısının 4 bin 473'e ulaştığını bildirdi. Gazze Şeridi'nde şehitlerin yüzde 70'inin çocuk, kadın ve yaşlılardan oluştuğunu vurgulayan Bakanlık, 15 bin 400'den fazla Filistinlinin de yaralandığını belirtti.

dsvfg
19 Ekim'de Gazze Şeridi sınırında bekleyen İsrail tankları. (Reuters)

İsrail'in Gazze'ye yönelik yoğun hava saldırısı devam ederken, savaşın başlangıcından bu yana ilk yardım konvoyu Refah Sınır Kapısı üzerinden Gazze Şeridi'ne giriş yaptı. Akaryakıt hariç olmak üzere ilaç, gıda ve diğer malzemeleri taşıyan 20 tır Gazze Şeridi'ne girdi. Hamas hareketi, 20 tırın Gazze Şeridi'ndeki felaket durumunu değiştirmeyeceğini belirterek, yaralıların tedavi için çıkışını kolaylaştırmak amacıyla Refah Sınır Kapısı’nın kalıcı ve sürekli olarak açık kalmasını ve gıda yardımının günün her saatinde devam etmesini talep etti.

Hamas ayrıca, sürekli elektrik kesintisi yaşayan bölgeye yakıt getirilmesi ve hastanelerin toplu mezarlara dönüşmemesi için yakıtı tükenen hastane ve tıp merkezlerinin kurtarılması çağrısında bulundu.

Kritik sağlık durumu

Gazze'deki bazı hastaneler hizmet dışı, geri kalanlar ise yakıt stoklarının tükenmesi nedeniyle çökme tehlikesiyle karşı karşıya. Bu da sağlık durumunu son derece kritik hale getiriyor. Gazze Sağlık Bakanlığı tarafından yapılan açıklamada “İnsani yardım kapsamında akaryakıtın devreye sokulmaması, hasta ve yaralıların hayati tehlikesini sürdürecektir” ifadesi yer aldı. Bakanlık, bombardımanın devam etmesi ve yakıtın bitmesi nedeniyle 7 hastane ve 25 sağlık ocağının hizmet dışı olduğunu doğruladı.

El-Ehli Baptist Hastanesi'ni bombalayan ve yüzlerce kişinin ölümüne neden olan İsrail, Gazze'deki diğer hastanelerin boşaltılması için de baskı yapıyor. İsrailli bir güvenlik yetkilisi dün yaptığı açıklamada, İsrail'in Gazze Şeridi'nin kuzeyindeki 20 hastanenin boşaltılmasını talep ettiğini söyledi. İsrail Kamu Yayın Kuruluşu KAN, güvenlik yetkilisinin, “İsrail'in Gazze Şeridi'nin kuzeyindeki 20 hastanenin boşaltılmasını talep ettiğini, bunlardan altısının boşaltıldığını, dördünün reddedildiğini ve geri kalanının da tahliye sürecinde olduğunu” söylediğini aktardı.

“Hamas hareketinin emriyle yaklaşık 30 bin Filistinlinin eş-Şifa Hastanesi çevresindeki barınaklara adeta canlı kalkan olarak çalışmak üzere geldiğini” iddia eden yetkili, “İsrail, hastanelerin çevresinde veya altında Hamas'ın liderlik merkezleri bulunduğu için hastaneleri boşaltmak istiyor” dedi.

İsrail'den seyahat uyarıları

Hamas’ın silahlı kolu İzzeddin el-Kassam Tugayları, Tel Aviv'i ve İsrail'in diğer bölgelerini bombalamaya devam ederken dün savaşın kontrolünün kendilerinde olduğunu bildirdi. Dünyanın çeşitli bölgelerinden İsraillilere karşı riskleri takip eden İsrail Ulusal Güvenlik Konseyi, Ürdün ile Mısır'a seyahat uyarısı seviyesini 4'e (en yüksek tehdit) yükseltti. Bu iki ülkeye seyahat etmemeyi, orada kalmamayı, bir an önce oradan ayrılmayı tavsiye etti. Fas'a seyahat uyarısı da 3’üncü seviyeye yükseltildi (gereksiz seyahatlerden kaçınma önerisi).

İsrail Ulusal Güvenlik Konseyi, Ortadoğu ve Arap ülkelerinde ikamet etmekten kaçınılmasını, seyahat uyarısı olan İslam ülkeleri ile seyahat uyarısı olmayan ülkelere de gelinmemesini istedi. Konsey ayrıca, Türkiye'ye yönelik seyahat uyarısını sıkılaştırarak en üst seviyeye (4) çıkardı ve orada yaşayan tüm İsraillilere bir an önce ülkeyi terk etmeleri çağrısında bulundu.



Sivil Demokratik İttifak, Sudan'da askeri bir çözümün imkansızlığını vurguluyor

Sudan’ın eski Başbakanı Abdullah Hamduk, Londra'da daha önce düzenlenen bir konferans sırasında sivil liderlerle birlikte poz verdi. (Şarku’l Avsat)
Sudan’ın eski Başbakanı Abdullah Hamduk, Londra'da daha önce düzenlenen bir konferans sırasında sivil liderlerle birlikte poz verdi. (Şarku’l Avsat)
TT

Sivil Demokratik İttifak, Sudan'da askeri bir çözümün imkansızlığını vurguluyor

Sudan’ın eski Başbakanı Abdullah Hamduk, Londra'da daha önce düzenlenen bir konferans sırasında sivil liderlerle birlikte poz verdi. (Şarku’l Avsat)
Sudan’ın eski Başbakanı Abdullah Hamduk, Londra'da daha önce düzenlenen bir konferans sırasında sivil liderlerle birlikte poz verdi. (Şarku’l Avsat)

Sudan'da eski Başbakan Abdullah Hamduk liderliğindeki Sivil Demokratik İttifak, müzakereler yoluyla savaşın derhal durdurulması çağrısında bulundu. Askeri çözümlerin imkansızlığını vurgulayan ittifak, devrik Devlet Başkanı Ömer el-Beşir liderliğindeki eski rejiminin yıkılması ve Ulusal Kongre Partisi'nin yasaklanması, askeri ve güvenlik kurumlarının yeniden inşa edilmesi ve yapılandırılması, ülkeyi beş yıl boyunca yönetecek geçici bir sivil hükümetin kurulması ve özgür ve adil seçimlere hazırlanılması çağrısını yineledi. İttifak ayrıca uzlaşmaya dayalı bir ulusal proje üzerinde istişarede bulunmaları için vizyonunu siyasi ve sivil güçlere sunma sözü verdi.

Sivil Demokratik İttifak, savaşların sona erdirilmesi ve sivil devletin yeniden kurulması için bir siyasi vizyon belgesinin tamamlandığını duyurarak, ülkeyi krizlerden çıkaracak ortak bir vizyon üzerinde anlaşmaya varmak amacıyla bu belgeyi tüm siyasi güçlere sunma niyetinde olduğunu açıkladı.

Şarku’l Avsat’ın ulaştığı belgede, Sudan'daki çatışmanın ne kadar sürerse sürsün askeri yollarla çözülemeyeceği, acıları sona erdirmek ve ülkenin birliğini korumak için tek seçeneğin savaşı derhal sona erdirmek ve Sudanlıların öncülüğünde kapsamlı ve güvenilir bir barış süreci başlatmak olduğu, bunun da insani ve ateşkes bileşenleriyle krizin köklerine inen siyasi bir çözüme ve sivil bir siyasi sürecin oluşturulmasına yol açacağı belirtiliyor.

Sivil Demokratik İttifak sürecin kalıcı bir ateşkese, kapsamlı bir barış anlaşmasının imzalanmasına, geniş bir mutabakata dayalı geçiş dönemi anayasal düzenlemelerine geçişe, Aralık Devrimi’nin sivil ve demokratik geçiş yolunda restorasyonuna, siyaset ve ekonomiye müdahale etmeyen birleşik, profesyonel ve milliyetçi bir güvenlik ve askeri sistemin yeniden inşa ve tesis edilmesine yol açmasını bekliyor.

Bir adalet sistemi inşa etmek

Belge, ihlalcileri sorumlu tutan ve mağdurlara adalet sağlayan bir adalet sisteminin kurulmasının ve savaşın etkilerini tasfiye etmek, yeniden inşa etmek ve ülkeyi adil demokratik seçimlere götürmek için tam yetkiye sahip bir geçiş dönemi sivil otoritesinin oluşturulmasının önemini vurguluyor. Vizyona göre, barış süreci net kriterlere ve siyasi güçler, silahlı mücadele hareketleri, sivil toplum, profesyoneller, sendikalar ve direniş komiteleri tarafından temsil edilen, paydaşların katıldığı halk tarafından desteklenen, bilinen ve belirli taraflara dayanmalıdır.

frghr
Kasım 2024'te Sudan'ın Etiyopya sınırındaki el-Kalabat kasabasında Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği (UNHCR) tarafından yönetilen bir kampta yerinden edilmiş Sudanlılar (AFP)

Belge, ‘siyasi süreci uydurma ve sahte cephelerle boğma’ çabalarını reddederken, Ulusal Kongre Partisi, İslami Hareket ve onların cephelerinin savaşı ateşledikleri ve devam etmesi için çalıştıkları için ödüllendirilmelerini de reddediyor ve hesap vermeleri gerektiğini vurguluyor. Vizyon, genel seçimlerle sona erecek beş yıllık bir geçiş dönemi boyunca ülkeyi yönetecek ve ardından seçilmiş hükümet tarafından yönetilecek ikinci bir beş yıllık kurucu dönemle devam edecek olan geçiş dönemi yönetim düzeylerini ‘federal, bölgesel ve yerel’ olarak tanımlıyor.

Geçiş hükümetinin görevleri arasında, ateşkesi sürdürmek, güvenlik ve askeri sistemi inşa ve tesis etmeyi içeren güvenlik düzenlemelerini uygulamak, silahları toplamak, hukukun üstünlüğünü uygulamak, insani müdahaleyi sağlamak, savaşın yıktıklarını yeniden inşa etmek, gerçeğin ortaya çıkarılmasını, faillerin sorumlu tutulmasını, tazminatları, cezasızlığın önlenmesini, ulusal ekonominin desteklenmesini, kötüleşmesinin durdurulmasını ve yolsuzlukla mücadeleyi içeren bir geçiş dönemi adaleti ve ulusal uzlaşma sürecini başlatmak yer alıyor.

Vizyona göre geçiş dönemi görevleri arasında devletin sivil ve yargı kurumlarında reform yapılması, bağımsızlıklarının ve etkinliklerinin sağlanması, baskı araçlarının ortadan kaldırılması, Ekim 2021 darbesinden kaynaklananlarla yüzleşilmesi, ciddi bir ulusal diyalog için ortamın hazırlanması ve sivil ve demokratik bir devlette vatandaşların isteklerini yansıtan kalıcı bir anayasanın hazırlanması yer alıyor.

Beşir rejiminin yıkılması

Vizyon, el-Beşir rejiminin lağvedilmesini, feshedilmiş Ulusal Kongre Partisi ve cephelerinin siyasi faaliyetlerinin yasaklanmasını, derneklerinin, örgütlerinin ve cephelerinin yeniden tescil edilmesinin veya kayıt altına alınmasının engellenmesini ve ister kendi adına ister cephelerinden herhangi birinin adına kayıtlı olsun, fonlarının ve hisselerinin Maliye Bakanlığı’na teslim edilmesini vurguluyor.

gfgf
Eski Devlet Başkanı Ömer el-Beşir, 2019'da devrilmesinin ardından yargılanması sırasında (Facebook)

Belgeye göre geçiş hükümeti, bağımsız seçim komisyonu kurarak, şeffaf bir seçmen kütüğü hazırlayarak, siyasi ve medya özgürlüklerini garanti altına alarak ve barış ve sivil geçiş için bölgesel ve uluslararası desteği harekete geçirebilecek dengeli bir dış politika yoluyla uluslararası toplumla diyaloğu teşvik ederek, ülkeyi özgür ve adil seçimlere hazırlayacaktır.

Vizyon, savaşların sona erdirilmesi, Sudan devletinin yeniden kurulması, ülkenin toprakları, kaynakları, hava ve deniz sahası üzerinde birliğinin ve egemenliğinin sağlanması, geçiş döneminde halkın otoritenin kaynağı olması, ordunun yönetime katılmaması, tüm din ve inançlara eşit mesafede duran ve dini, bölgesel, sosyal, ekonomik veya engelliliğe dayalı ayrımcılık olmaksızın hak ve görevler için vatandaşlığı esas alan sivil bir devlet inşa edilmesi için temeller ve ilkeler öngörüyor.

Vizyon ayrıca yönetim şeklini, bölgelerin siyasi, ekonomik ve kültürel işlerini yönetme haklarını tanıyan, tüm yetki düzeylerinde adil katılım haklarını garanti altına alan, kaynakların adil paylaşımı ilkesini benimseyen, dengeyi sağlayan, çeşitliliğe ve tarihi mağduriyetlere cevap veren, adaleti, eşitliği ve iyi yönetişimi yücelten, ulusal ilkelere ve uluslararası standartlara dayalı bir güvenlik ve askeri sistem kuran ve devlet kurumlarının bağımsızlığını sağlayan bir ‘federal sistem’ olarak tanımlıyor.

Dengeli dış politika

Belge, ülke çıkarlarını dikkate alan, bölgesel ve uluslararası barış ve güvenliği destekleyen, başkalarının işlerine karışmaktan kaçınan, iyi komşuluk ilkesine dayanan ve terörizm, aşırıcılık, sınır ötesi suçlar ve yasadışı göçle mücadele eden dengeli bir dış politika çağrısında bulunuyor.

grt
Sudan'ın yeni başbakanı, Sudan Egemenlik Konseyi Başkanı Orgeneral Abdulfettah el-Burhan’ın önünde yemin etti. (SUNA)

Vizyon, Sudan’da devam eden savaşı, ülkenin birliğini tehdit eden, tehlikeli senaryolara kapı açan ve benzeri görülmemiş bir insani felakete neden olan ‘varoluşsal bir savaş’ olarak tanımladı. Savaşın özünde Aralık Devrimi’ni tasfiye etmeyi ve devrimin özgürlük, barış ve adalet hedeflerine ulaşacak sivil ve demokratik bir geçişin önünü tıkamayı amaçladığına dikkat çekildi.

Belgeye göre çatışmaları durdurma ihtiyacı, savaşların nedenlerini ve etkilerini ele alan sürdürülebilir barışçıl çözümlerin benimsenmesinde ve değişim yolunu tamamlayan ve adalet, vatandaşlık ve demokrasi devleti kuran kapsayıcı bir proje aracılığıyla ülkenin rönesansını yeniden tesis etmesinde yatıyor. Sivil Demokratik İttifak, ülkeyi kaos ve parçalanmaya rehin bırakmayı reddettiğini yineleyerek, vizyonunu siyasi ve toplumsal güçler için stratejik bir siyasi çerçeve olarak ortaya koyarak ‘kader savaşında’ mücadele edeceğini belirtti.