Gazze savaşının sonuçları, Suriye'de DEAŞ'ın geri dönmesine zemin mi hazırlıyor?

Rusafa'daki son saldırılar, örgütün savaş taktiklerinde, ülkenin doğusunda yaşanan gerginlikten yararlanarak büyüyen bir gelişmeye işaret ediyor

Suriye sokaklarında DEAŞ'ın bugüne kadar neden bitirilmediği soruları dolaşıyor (Independent Arabia)
Suriye sokaklarında DEAŞ'ın bugüne kadar neden bitirilmediği soruları dolaşıyor (Independent Arabia)
TT

Gazze savaşının sonuçları, Suriye'de DEAŞ'ın geri dönmesine zemin mi hazırlıyor?

Suriye sokaklarında DEAŞ'ın bugüne kadar neden bitirilmediği soruları dolaşıyor (Independent Arabia)
Suriye sokaklarında DEAŞ'ın bugüne kadar neden bitirilmediği soruları dolaşıyor (Independent Arabia)

Mustafa Rüstem 

Bölgede hâkim olan sıcak atmosfer ve Amerikan üsleri ile İran'a bağlı gruplara ait savaş noktaları arasındaki askeri gerilimin artmasıyla DEAŞ, Suriye çölünde etkinliğini artırdı.

Stratejik alan

Suriye İnsan Hakları Gözlemevi, makineli tüfeklerle donanmış örgüt mensuplarının Rakka-Humus üçgenindeki Rusafa çölünde yayılmış askeri mevzilere düzenlediği saldırı sonrasında Milli Savunma'ya bağlı düzenli ve yardımcı kuvvetlerden 34 askeri mensubun öldürüldüğünü bildirdi. 

Doğuda Deyrizor, kuzeyde Rakka ve Humus ili ile komşu olan Rusafa, düzenli güçler ile aşırılık yanlıları arasındaki çatışmalara sahne oluyor.

Dikkatler, örgütün stratejik çöl konumunu, Suriye çatışmasının tüm taraflarınca kontrol edilen bölgelere doğru ilerlemek için hayati bir alan haline getirerek nelerden yararlanabileceğine çevriliyor.

Bir yanda düzenli kuvvetler, onları destekleyen güçler, Rusya ve İran müttefikleri, diğer yanda ABD önderliğindeki DEAŞ ile mücadeleye yönelik uluslararası koalisyonun güçleri ve Suriye Demokratik Güçleri (SDG) yer alıyor.

Gözlemciler bu son saldırıyı bugüne kadarki en şiddetli saldırı olarak değerlendirdi.

Bu, Mart 2019'un ortasında Deyrizor'un doğu kırsalındaki El-Bağuz bölgesinin çökmesinden bu yana DEAŞ'ın savaş taktiklerinde giderek artan bir gelişmeye işaret ediyor.

Bu saldırı, tüm tarafların ve uluslararası toplumun, 7 Ekim 2022'de Gazze savaşının patlak vermesinden dolayı meşgul olduğu bir dönemde gerçekleşti.

Bu süre zarfında, Hamas'ın Aksa Tufanı operasyonunu başlatmasıyla, güney Lübnan'dan doğu Suriye'ye kadar birçok alanda çatışmalar genişledi, özellikle Amerikan kuvvetleri ile Tahran yanlısı gruplar arasındaki çatışmaların merkezi olarak görev yaptığı bir dönemde tüm bunlar gerçekleşti.

DEAŞ saldırısı

Bu arada Kudüs Tugayı'na bağlı özel kaynaklar, El Tayba, Rasm El Kum ve Vadi El Latum'a doğru uzanan bölgelerdeki askeri noktalara 8 Kasım günü DEAŞ militanları tarafından saldırı düzenlendiğini bildirdi.

El-Kuds Tugayı adlı askeri birliğin, DEAŞ üyeleri tarafından gerçekleştirilen saldırıya karşı roketler, ağır ve orta silahlarla verdiği karşılık ve saldırının ardından militanların büyük kayıplarla geri çekilmesi dikkat çekiyor.

Saldırının, örgüt üyelerinden ikisinin bir gün önce Fethetu Manşar bölgesindeki bir aracın karadan yerleştirilen mayına çarpması sonucunda hayatını kaybetmesinin ardından gerçekleştiği bildirildi.

El-Kuds Tugayı, çoğunluğu Suriyeli Filistinlilerden oluşan bir askeri birliktir ve rejim güçlerinin bir parçası olarak hareket eder.

Suriye'deki savaşın başlamasıyla birlikte, özellikle başkent Şam ve Halep'teki Filistin kamplarını koruma ve geri alma rolü üstlendi.

Son zamanlarda, faaliyetlerini çoğunlukla çöl bölgelerine yoğunlaştırdı ve radikal örgütlerle mücadelede aktif hale geldi.

Saha kaynakları, DEAŞ'ın yeni askeri teçhizat tedarikine sahip olduğunu ve çatışan tarafların askeri yeteneklerini geliştirmek için çölde yaşanan çatışmalarla meşgul olmalarından yararlandığını öne sürüyor.

Örgütün yeni lideri Ebu Hüseyin el-Kureyş'in gelişiyle birlikte yayınlarını durdurmadığına, uluslararası toplumun inandığı gibi hâlâ çatışmanın kalbinde yer aldığına ve geri çekilmediğine dair siyasi mesajlar var.

DEAŞ neden hala orada?

Gözlemcilerin örgütü genişlemeye ittiğine inandıkları ek faktörler var.

Bu faktörler arasında, örgütün bölgenin doğasını bilmesi ve kendi düşüncelerinin bölgedeki geniş kaotik ortamda destek bulması yer almıyor.

Ayrıca, örgüt yol kenarlarına mali haraçlar koyuyor, silah altında hakimiyetini kuruyor.

Ayrıca askeri ve sivil araçlara yönelik sürekli saldırılar gerçekleştirmekte, yerini gizlemek için suç örgütlerinin savaş taktiklerini kullanıyor.

Bu çerçevede, 10 Ağustos'taki toplu taşıma araçlarına yönelik en şiddetli saldırılardan birini gerçekleştirirken onlarca kişi hayatını kaybetti.

Uluslararası koalisyonun DEAŞ ile mücadelesinin ağırlıklı olarak Suriye'nin doğusundaki direniş eksenine yoğunlaştığı bir dönemde, Rus güçleri, Suriye'deki muhalif bölgeleri hedef alarak 8 Ekim'den bu yana kuzeybatıdaki çatışma bölgelerine odaklandı.

Rusya'nın Suriye'deki Uzlaşma Merkezi başkanı Vadim Collet, "Rus ve Suriye kuvvetlerinin, 34 saha komutanı dahil olmak üzere 200 militanı hedef aldığını" doğruladı.

ABD Savunma Bakanı Lloyd Austin ise ABD Hava Kuvvetlerinin, Amerikan personelini hedef alan saldırılara tepki olarak Suriye'nin doğusunda İran'la bağlantılı bir silah deposuna baskın düzenlediğini duyurdu.

Bu sırada, Suriye'nin sokaklarında, neden DEAŞ örgütünden hala kurtulamadıklarına dair sorular soruluyor.

Örgütün çöküşünden önce Suriye ve Irak'ta 240 bin kilometrekarelik bir alanı kontrol ettiği düşünüldüğünde, örgüt mensuplarının çoğunun bataklıklarda, mağaralarda ve çeşitli yeraltı sığınaklarında saklandığına dair bilgiler var.

Bu durum, 12 yıl önce Suriye'deki savaşın başlamasından bu yana ülkede görülen en tehlikeli aşırı gruplardan biri olarak tehdidin gün geçtikçe artmasına neden oluyor, bölgedeki her gerilimle birlikte tehlike seviyesi yükseliyor.

Independent Arabia - Independent Türkçe



Sudan'daki İslamcılar, Dışişleri Bakanlığı'nın ‘dengeli’ tutumunun aksine İran ile ‘direniş bayrağını’ yükseltiyor

Sudan İslami Hareketi Genel Sekreteri Ali Ahmed Karti (Facebook)
Sudan İslami Hareketi Genel Sekreteri Ali Ahmed Karti (Facebook)
TT

Sudan'daki İslamcılar, Dışişleri Bakanlığı'nın ‘dengeli’ tutumunun aksine İran ile ‘direniş bayrağını’ yükseltiyor

Sudan İslami Hareketi Genel Sekreteri Ali Ahmed Karti (Facebook)
Sudan İslami Hareketi Genel Sekreteri Ali Ahmed Karti (Facebook)

Sudan'daki ordu yanlısı ittifakın İsrail ve İran arasındaki savaşa ilişkin tutumu ‘sessiz ve gürültülü’ arasında değişti. Dışişleri Bakanlığı kısa bir tepki göstererek, saldırıyı uluslararası barış ve güvenliğe yönelik bir tehdit olarak tanımladı ve derhal durdurulması için acil önlemler alınması çağrısında bulundu. Bu, bazılarının ‘dengeli’ olarak nitelendirdiği diplomatik bir tutumdu.

Ancak Müslüman Kardeşler'in Sudan kolu olan İslami Hareket, İran'a koşulsuz desteğini ilan etti ve İsrail'i caydırmak için ‘direniş bayrağını yükseltme’ ve ‘İslami bir cephe’ kurma çağrısında bulundu.

Genel Sekreter Ali Ahmed Karti tarafından imzalanan resmî açıklamaya göre İslami Hareket, İsrail karşısında İran'a koşulsuz desteğini ilan etti ve İslam dünyasındaki İslami hareketleri ‘sessizliklerini bozmaya, seslerini yükseltmeye ve tabanlarını bu Siyonist zorbalığa karşı birleşmek üzere harekete geçirmeye’ çağırdı.

‘Direniş bayrağını yükseltme’ ve ‘birleşik bir İslami cephe’ oluşturma çağrısında bulunan Karti, “Siyonist varlık sadece güç dilinden anlar ve onun projesi ancak ulusun birliği ve sadık evlatlarının silahlarıyla yenilgiye uğratılacaktır” dedi.

csdfvg
Bera bin Malik Tugayları Komutanı el-Misbah Talha, Sudan Ordusu Komutan Yardımcısı Yaser el-Ata'nın yanında duruyor. (Facebook)

İslamcı aktivistler, başta Hızlı Destek Kuvvetleri'ne (HDK) karşı savaşta ordunun yanında savaşan Bera bin Malik Tugayları Komutanı el-Misbah Talha olmak üzere bu çağrıya hızla yanıt vererek İran'ın yanında savaşmaya hazır olduklarını duyurdular.

Sudan Dışişleri Bakanlığı yaptığı kısa açıklamada, İran'a yönelik saldırıyı uluslararası barış ve güvenliğe yönelik ciddi bir tehdit olarak kınadı ve Birleşmiş Milletler (BM) Güvenlik Konseyi'ni İsrail saldırganlığını derhal durdurmak için acil önlemler almaya çağırdı. Ordu Komutanı Orgeneral Abdulfettah el-Burhan başkanlığındaki Egemenlik Konseyi ise alışılmadık bir şekilde sessiz kaldı.

Bu tutumlar, orduya sadık aktivistler, savaşın durdurulmasını savunanlar ve HDK destekçileri arasında bir tartışmaya yol açtı. Bazıları Dışişleri Bakanlığı'nın tutumunu ‘dengeli’ olarak nitelendirirken diğerleri ise İslami Hareket'in tutumunu bir ‘cihat’ ilanı olarak tanımladı.

fgbhjukı
Eski Devlet Başkanı Ömer el-Beşir, devrilmesinin ardından yargılandığı duruşma sırasında (Facebook)

Aktivist Dr. Azzam Abdullah, Dışişleri Bakanlığı'nın açıklamasının ‘nispeten keskin olsa da dengeli’ olduğunu söyledi. Abdullah, “Yetkili ben olsaydım, sessiz kalır ve iç meselelerimle ilgilenirdim. Şayet bir açıklama yapmak zorunda kalsaydım, kendimi kınama ve itidal çağrısıyla sınırlardım” ifadelerini kullandı.

Dr. Abdullah, İhvan ve cihatçı örgütlerin tutumlarının ülkedeki durum üzerindeki etkisi konusunda uyarıda bulunarak, “Bera bin Malik Tugayları Komutanı’nın tutumu Sudan'ın aleyhine olacak” dedi.

Sosyal medya fenomeni Muhammed Halife, İslamcıların ve Bera bin Malik Tugayları Komutanı’nın tutumunu ve ‘İran'a tam destek beyanlarını’ eleştirdi.

adfgth
Sudan Egemenlik Konseyi Başkanı ve Ordu Komutanı Orgeneral Abdulfettah el-Burhan, ülkeyi ziyaret eden İsrail Dışişleri Bakanı Eli Cohen'i kabul etti. (Arşiv - SUNA)

Sudanlı İslamcılarla İran arasındaki ilişkiler, 1970’li yılların sonlarında gerçekleşen İran Devrimi’ne kadar uzanır. Her ne kadar iki İslami oluşum arasında itikadi farklılıklar bulunsa da, 1989 Haziran’ında İslamcıların bir darbeyle iktidara gelmesinden sonra bu ilişki bir ‘ittifaka’ dönüşmüştür. Bu dönemde İran, Ömer Hasan el-Beşir başkanlığındaki İslamcı rejime siyasi ve askerî destek sağlamıştır.

Söz konusu ilişki zamanla güvenlik, silahlanma ve askerî iş birliğine evrildi. Bu çerçevede İran, savunma sanayisini Sudan’a aktardı. Başkent Hartum’da, 1990’ların ortalarında kurulan Yermuk Savunma Sanayi Kompleksi bu iş birliğinin zirvesini temsil eder. O dönemde, bu fabrikanın İranlı uzmanlar tarafından yönetildiği ileri sürüldü. Yermuk Savunma Sanayi Kompleksi, uzun süre gizli tutulmuş, ancak Ekim 2012’de İsrail Hava Kuvvetleri’nin gerçekleştirdiği saldırıyla tahrip edilmesinin ardından varlığı kamuoyuna yansımıştır.

Güvenlik alanındaki iş birliği kapsamında, İran’ın Sudan istihbarat teşkilatının kurulmasında önemli rol oynadığı belirtilmiştir. O dönemki raporlara göre, teşkilat mensubu subay ve görevliler, İran güvenlik birimleri ve Devrim Muhafızları Ordusu (DMO) tarafından eğitilmiştir. Bu yapıya o dönemde birçok ‘vahşet’ ve geniş çaplı insan hakları ihlalleri atfedilmiştir.

Hem Hartum hem de Tahran’a yönelik bölgesel ve uluslararası muhalif tutumlar ile üzerlerine uygulanan boykot, her iki tarafı da 1990’larda basının ‘Sürgünler İttifakı’ olarak adlandırdığı bir birlikteliğe yöneltti. Bu ittifak, uluslararası terörü desteklemekle suçlandı. Sonrasında iki ülke arasındaki ilişkiler daha da derinleşti ve Hartum, İran’ın açık desteğiyle radikal İslamcı örgütlerin merkezi hâline geldi.

scdfgthy
Sudan Egemenlik Konseyi Başkanı ve Ordu Komutanı Orgeneral Abdulfettah el-Burhan ile İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, Şubat 2020'de Uganda'da bir araya geldi. (Facebook)

O dönemde İsrail basınında yer alan haberlere göre Hartum yönetimi, İran silahlarını Hamas’a ulaştırıyordu. Bu nedenle Tel Aviv, Hartum’u azılı bir düşman olarak sınıflandırdı. İsrail savaş uçakları 2009 yılında Gazze Şeridi’ne silah sevkiyatı yapıldığı gerekçesiyle Sudan’ın doğusunda bazı araç ve şahısları hedef aldı. Bu olay, Yermuk Savunma Sanayi Kompleksi’nin imhasından önce yaşanmıştı.

İki ülke arasındaki ilişkiler güçlü ve sağlam biçimde sürüyordu. Bu durum, Ocak 2016’da Ömer el-Beşir’in, herhangi bir ön işaret vermeden ve aniden Şiî mezhebinin yayılması iddiasıyla bu ilişkiyi kesmesine kadar devam etti. Oysa hakikatte, bazı Sünni İslamcılar Şiîliğe geçmiş olsalar da İslamî Hareket’e olan sadakatlerini korumaktaydılar.

Sudan, İran ve İsrail arasındaki ilişkiler çok daha karmaşık bir hâl aldı. Burhan, Şubat 2020’de Uganda’da İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu ile görüşerek İsrailli bir yetkiliyle görüşen ilk Sudanlı lider oldu. Bu görüşmenin ardından Sudan, İbrahim Anlaşmalarını imzaladı ve İsrail’i boykot yasasını yürürlükten kaldırdı.

İran ile ilişkiler ise kesintisiz olarak kopuk kaldı. Ta ki, Ekim 2021’deki darbeyle ülke yönetimini tek başına ele alan Burhan’ın, Nisan 2023’te, yani ordu ile HDK arasında patlak veren savaşın ardından bu ilişkiyi yeniden tesis etmesine kadar. Bu adım, İran silahlarına geri dönüş anlamına geliyordu.

Burhan, silah ve mühimmat temini için İran’la ilişkiyi yeniden kurmak zorunda kaldı. İran da hızlı bir şekilde ona ihtiyaç duyduğu silahları ve mühimmatı sağladı. Bu destek, insansız hava araçlarını (İHA) da kapsıyordu. Burhan halen bu İHA’ları HDK'ye karşı kullanıyor.

İsrail ile İran arasında savaşın patlak vermesi, Sudan’ı derin bir ikilemin içine soktu. Çünkü Burhan, İsrail’in müttefiki olarak İbrahim Anlaşmalarına imza atmış, İsrail’i tanımış ve diplomatik ilişkiler kurmuştu. Ancak öte yandan, İran’dan İHA’lar ve çeşitli mühimmat temin ederek silah desteği aldı. Dahası, Burhan’ın yanında HDK'ye karşı savaşan İslamcı müttefikleri, İran’a açık destek veriyor ve İsrail’e karşı cihad ilan etmiş bulunuyor. Bu durum, Burhan’ın İsrail’le olan ilişkisiyle, sahadaki fiilî ittifakları arasında ciddi bir çelişki oluşturuyor. Öte yandan, Burhan’ın rakibi olan HDK Komutanı Korgeneral Muhammed Hamdan Daklu (Hamideti) da İsrail’le ilişki kurmuş durumda. Hatta yardımcısı Abdurrahim Daklu’nun yakın zamanda Tel Aviv’e bir ziyaret gerçekleştirdiği iddia edilmişti. Tüm bu gelişmeler, İsrail’in geçici başkent olarak kullanılan Port Sudan’daki hükümete –yani Burhan yönetimine– nasıl bir karşılık vereceği sorusunu gündeme getiriyor.