Gazze savaşının sonuçları, Suriye'de DEAŞ'ın geri dönmesine zemin mi hazırlıyor?

Rusafa'daki son saldırılar, örgütün savaş taktiklerinde, ülkenin doğusunda yaşanan gerginlikten yararlanarak büyüyen bir gelişmeye işaret ediyor

Suriye sokaklarında DEAŞ'ın bugüne kadar neden bitirilmediği soruları dolaşıyor (Independent Arabia)
Suriye sokaklarında DEAŞ'ın bugüne kadar neden bitirilmediği soruları dolaşıyor (Independent Arabia)
TT

Gazze savaşının sonuçları, Suriye'de DEAŞ'ın geri dönmesine zemin mi hazırlıyor?

Suriye sokaklarında DEAŞ'ın bugüne kadar neden bitirilmediği soruları dolaşıyor (Independent Arabia)
Suriye sokaklarında DEAŞ'ın bugüne kadar neden bitirilmediği soruları dolaşıyor (Independent Arabia)

Mustafa Rüstem 

Bölgede hâkim olan sıcak atmosfer ve Amerikan üsleri ile İran'a bağlı gruplara ait savaş noktaları arasındaki askeri gerilimin artmasıyla DEAŞ, Suriye çölünde etkinliğini artırdı.

Stratejik alan

Suriye İnsan Hakları Gözlemevi, makineli tüfeklerle donanmış örgüt mensuplarının Rakka-Humus üçgenindeki Rusafa çölünde yayılmış askeri mevzilere düzenlediği saldırı sonrasında Milli Savunma'ya bağlı düzenli ve yardımcı kuvvetlerden 34 askeri mensubun öldürüldüğünü bildirdi. 

Doğuda Deyrizor, kuzeyde Rakka ve Humus ili ile komşu olan Rusafa, düzenli güçler ile aşırılık yanlıları arasındaki çatışmalara sahne oluyor.

Dikkatler, örgütün stratejik çöl konumunu, Suriye çatışmasının tüm taraflarınca kontrol edilen bölgelere doğru ilerlemek için hayati bir alan haline getirerek nelerden yararlanabileceğine çevriliyor.

Bir yanda düzenli kuvvetler, onları destekleyen güçler, Rusya ve İran müttefikleri, diğer yanda ABD önderliğindeki DEAŞ ile mücadeleye yönelik uluslararası koalisyonun güçleri ve Suriye Demokratik Güçleri (SDG) yer alıyor.

Gözlemciler bu son saldırıyı bugüne kadarki en şiddetli saldırı olarak değerlendirdi.

Bu, Mart 2019'un ortasında Deyrizor'un doğu kırsalındaki El-Bağuz bölgesinin çökmesinden bu yana DEAŞ'ın savaş taktiklerinde giderek artan bir gelişmeye işaret ediyor.

Bu saldırı, tüm tarafların ve uluslararası toplumun, 7 Ekim 2022'de Gazze savaşının patlak vermesinden dolayı meşgul olduğu bir dönemde gerçekleşti.

Bu süre zarfında, Hamas'ın Aksa Tufanı operasyonunu başlatmasıyla, güney Lübnan'dan doğu Suriye'ye kadar birçok alanda çatışmalar genişledi, özellikle Amerikan kuvvetleri ile Tahran yanlısı gruplar arasındaki çatışmaların merkezi olarak görev yaptığı bir dönemde tüm bunlar gerçekleşti.

DEAŞ saldırısı

Bu arada Kudüs Tugayı'na bağlı özel kaynaklar, El Tayba, Rasm El Kum ve Vadi El Latum'a doğru uzanan bölgelerdeki askeri noktalara 8 Kasım günü DEAŞ militanları tarafından saldırı düzenlendiğini bildirdi.

El-Kuds Tugayı adlı askeri birliğin, DEAŞ üyeleri tarafından gerçekleştirilen saldırıya karşı roketler, ağır ve orta silahlarla verdiği karşılık ve saldırının ardından militanların büyük kayıplarla geri çekilmesi dikkat çekiyor.

Saldırının, örgüt üyelerinden ikisinin bir gün önce Fethetu Manşar bölgesindeki bir aracın karadan yerleştirilen mayına çarpması sonucunda hayatını kaybetmesinin ardından gerçekleştiği bildirildi.

El-Kuds Tugayı, çoğunluğu Suriyeli Filistinlilerden oluşan bir askeri birliktir ve rejim güçlerinin bir parçası olarak hareket eder.

Suriye'deki savaşın başlamasıyla birlikte, özellikle başkent Şam ve Halep'teki Filistin kamplarını koruma ve geri alma rolü üstlendi.

Son zamanlarda, faaliyetlerini çoğunlukla çöl bölgelerine yoğunlaştırdı ve radikal örgütlerle mücadelede aktif hale geldi.

Saha kaynakları, DEAŞ'ın yeni askeri teçhizat tedarikine sahip olduğunu ve çatışan tarafların askeri yeteneklerini geliştirmek için çölde yaşanan çatışmalarla meşgul olmalarından yararlandığını öne sürüyor.

Örgütün yeni lideri Ebu Hüseyin el-Kureyş'in gelişiyle birlikte yayınlarını durdurmadığına, uluslararası toplumun inandığı gibi hâlâ çatışmanın kalbinde yer aldığına ve geri çekilmediğine dair siyasi mesajlar var.

DEAŞ neden hala orada?

Gözlemcilerin örgütü genişlemeye ittiğine inandıkları ek faktörler var.

Bu faktörler arasında, örgütün bölgenin doğasını bilmesi ve kendi düşüncelerinin bölgedeki geniş kaotik ortamda destek bulması yer almıyor.

Ayrıca, örgüt yol kenarlarına mali haraçlar koyuyor, silah altında hakimiyetini kuruyor.

Ayrıca askeri ve sivil araçlara yönelik sürekli saldırılar gerçekleştirmekte, yerini gizlemek için suç örgütlerinin savaş taktiklerini kullanıyor.

Bu çerçevede, 10 Ağustos'taki toplu taşıma araçlarına yönelik en şiddetli saldırılardan birini gerçekleştirirken onlarca kişi hayatını kaybetti.

Uluslararası koalisyonun DEAŞ ile mücadelesinin ağırlıklı olarak Suriye'nin doğusundaki direniş eksenine yoğunlaştığı bir dönemde, Rus güçleri, Suriye'deki muhalif bölgeleri hedef alarak 8 Ekim'den bu yana kuzeybatıdaki çatışma bölgelerine odaklandı.

Rusya'nın Suriye'deki Uzlaşma Merkezi başkanı Vadim Collet, "Rus ve Suriye kuvvetlerinin, 34 saha komutanı dahil olmak üzere 200 militanı hedef aldığını" doğruladı.

ABD Savunma Bakanı Lloyd Austin ise ABD Hava Kuvvetlerinin, Amerikan personelini hedef alan saldırılara tepki olarak Suriye'nin doğusunda İran'la bağlantılı bir silah deposuna baskın düzenlediğini duyurdu.

Bu sırada, Suriye'nin sokaklarında, neden DEAŞ örgütünden hala kurtulamadıklarına dair sorular soruluyor.

Örgütün çöküşünden önce Suriye ve Irak'ta 240 bin kilometrekarelik bir alanı kontrol ettiği düşünüldüğünde, örgüt mensuplarının çoğunun bataklıklarda, mağaralarda ve çeşitli yeraltı sığınaklarında saklandığına dair bilgiler var.

Bu durum, 12 yıl önce Suriye'deki savaşın başlamasından bu yana ülkede görülen en tehlikeli aşırı gruplardan biri olarak tehdidin gün geçtikçe artmasına neden oluyor, bölgedeki her gerilimle birlikte tehlike seviyesi yükseliyor.

Independent Arabia - Independent Türkçe



Bir gözü savaşta, diğer gözü kaderinde olan Gazze’nin ‘kafa karışıklığı’

Hamas'a göre Gazze'de ateşkes umutları giderek azalıyor (AFP)
Hamas'a göre Gazze'de ateşkes umutları giderek azalıyor (AFP)
TT

Bir gözü savaşta, diğer gözü kaderinde olan Gazze’nin ‘kafa karışıklığı’

Hamas'a göre Gazze'de ateşkes umutları giderek azalıyor (AFP)
Hamas'a göre Gazze'de ateşkes umutları giderek azalıyor (AFP)

İzzettin Ebu Ayşe

ABD Başkanı Donald Trump, İsrail'in İran'a karşı başlattığı saldırıdan önce, ABD, İsrail, Hamas ve İran arasında Gazze konusunda geniş kapsamlı müzakereler yürütüldüğünü açıklamıştı. İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu da Gazze'de tutulan rehinelerin durumuyla ilgili ciddi ilerlemeler kaydedildiğini doğruladı.

Ancak İsrail'in İran'a sert bir askeri darbe indirmesi, Gazze meselesinin çözülmesine ve ateşkes anlaşmasına varılmasına katkıda mı bulunacak, yoksa bölgedeki ateşkes müzakerelerini olumsuz yönde mi etkileyecek?

Darbe öncesi çabalar

İsrail, İran'ı 7 Ekim 2023 saldırılarını finanse etmekle suçluyor. Bu suçlamayı dayandırdığı nedenlerden biri Hamas Hareketi’nin Tahran'ın bölgedeki uzantılarından biri olarak görmesi ve Hamas ile İran arasında uzun soluklu ve güçlü ilişkiler olmasıdır.

Mevcut bilgilere göre ABD Başkanı Donald Trump'ın Ortadoğu Özel Temsilcisi Steve Witkoff ve Filistin asıllı Amerikalı akademisyen ve siyasi aktivist Bishara Bahbah, İsrail İran'a ağır bir darbe indirmeden önce, ABD ile İran arasında İran’ın nükleer programına ilişkin müzakerelerle eş zamanlı olarak Gazze konusunda bir anlaşma metni üzerinde çalışmalarını yoğunlaştırmışlardı. Bu çabalar, ABD ile İran arasındaki müzakerelerle eş zamanlı olarak yürütülüyordu.

İsrail'in İran'a yönelik askeri saldırısı öncesinde, arabulucular Katar ve Mısır, ABD ile Gazze ve İran meselelerine dair görüşmeler yaptılar. Mısır Dışişleri Bakanı Bedir Abdulati, Washington ile Tahran arasındaki müzakerelerin gelişmeleri ve Gazze'deki savaşı sona erdirecek bir anlaşmaya varılması için Witkoff ile telefon görüşmesi gerçekleştirdi.

Tüm bu çabalar, Katar'ın Witkoff'un ateşkes önerisine ilişkin yenilikçi ve değiştirilmiş bir formül sunmasının ardından gerçekleşti. O sırada Hamas'ın geçici lideri Halil el-Hayya, "Gazze'deki savaşı durdurmaya yönelik bir dizi fikir aldık. Witkoff'un önerisine açığız. Ancak savaşı kalıcı olarak sona erdirmek ve İsrail ordusunun Gazze'den çekilmesini sağlamak için daha güçlü güvenlik garantileri gerekiyor” açıklamasında bulundu.

Şarku’l Avsat’ın Independent Arabia'dan aktardığı habere göre bu çabalar Tahran'ın doğrudan bilgisi dahilinde gerçekleştirildi. Trump, ilk kez Gazze'de ateşkes dosyasına doğrudan müdahale ederken bunu, “Gazze şu anda bizim, Hamas ve İsrail arasında yürütülen büyük müzakerelerin ortasında ve İran da bu müzakerelere katılıyor. Gazze'de neler olacağını göreceğiz. Rehineleri geri almak istiyoruz” şeklindeki heyecan verici açıklamasıyla duyurdu.

Ardından Netanyahu, esir takası ve Gazze'deki ateşkes müzakerelerinde önemli ilerleme kaydedildiğini söyledi ve ardından üst düzey bakanlarıyla bir toplantı yaptı. İsrail Dışişleri Bakanı Gideon Sa'ar, rehinelerle ilgili anlaşmayı sağlamaya kararlı olduklarını ve ilerleme kaydedildiğini söyledi.

İsrail şartlarını koyuyor

Ancak İsrail'in İran'a saldırmasının ardından Gazze dosyasıyla ilgili tüm bu gelişmelere endişeyle bakılırken, Hamas bu eksene olan bağlılığını yeniden teyit etti ve tutumunda değişiklik yapmadı. Hamas liderlerinden İzzet Rişk, İsrail'in İran'a yönelik saldırısının tehlikeli olduğunu, bölgede patlamaya yol açabileceğini ve bunun Netanyahu'nun bölgeyi açıkça bir savaşa sürükleme konusundaki kararlılığını yansıttığını söyledi.

İsrail'in saldırısı, Gazze'deki savaşın gidişatını etkiliyor. Siyasi ve askeri gözlemciler, savaşın gidişatı ve ateşkesin Tahran ile Tel Aviv arasındaki askeri gelişmelere bağlı olarak değişebileceğini ve bir anlaşmaya varılabileceği gibi, tarafların tutumlarının sertleşebileceğini belirtiyorlar.

Siyasi araştırmacı Macid Ebu Herbid, değerlendirmesinde şunları söyledi:

“İsrail, bölgede zaferler kazandığına ve İran'a karşı ezici bir galibiyet elde ettiğine inanıyor. Bu durum Netanyahu'yu, kazanan tarafın şartları belirlediği kuralına göre şartlarını ve taleplerini sertleştirmeye iten bir coşkuya kapılmasını sağlarken Gazze konusunda yenilgiye uğradığına inandığı Hamas'ın bu şartlara uyması gerektiğini düşünüyor.”

Ebu Herbid, sözlerini şöyle sürdürdü:

"Hamas her şeyi kaybettiğini düşünüyor olabilir ve bu yüzden tek seferde kapsamlı bir anlaşma imzalamakta ısrarcı bir tutum sergileyebilir. Bu durum toprak üzerindeki kontrolünü kaybettikten sonra kaybedecek başka bir şeyi kalmadığından kaynaklanıyor."

Ebu Herbid'e göre İsrail'in İran'a yönelik saldırıları Gazze dosyası üzerinde hızla etkili olmayacak. Yani ne Hamas ateşkes için acele edecek ne de İsrail anlaşmaya varmak ve rehinelerin serbest bırakılması için acele edecek. Siyasi araştırmacı, her iki tarafın da önceliklerini değiştirmek için Tahran'daki çatışmalardaki gelişmeleri beklediğini belirtti.

“İran ateşkesi engelleyebilir”

Askeri bilimler alanında öğretim görevlisi Muaviye Vasif ise İsrail ile İran arasındaki gerginliğin Gazze'deki ateşkes sürecine hizmet etmediğini söyledi. Vasif’e göre Netanyahu, Tahran'ı vurma planlarıyla meşgulken, Hamas durumu izliyor ve müzakere edecek birini bulamıyor. Bu yüzden Gazze'deki durum olduğu gibi kalabilir.

Vasif, değerlendirmesini şöyle sürdürdü:

“Trump'ın açıkladığına göre İran, İsrail ile Hamas arasında Gazze konusunda yürütülen görüşmelere dahil olduğundan, herhangi bir öneriyi reddederek Hamas’ı etkileyecektir. Ayrıca ABD ile yürüttüğü görüşme ve müzakerelerde şartlarını sertleştiriyor ve bunları hiçbiri, kısa süreliğine de olsa bir ateşkese varılmasını isteyen Gazze halkının yararına olmayacak.”

Hamas'ın şu anda zayıf bir konumda olduğunu ve Tel Aviv'in İran'la savaşla meşgul olması nedeniyle İsrail'e Gazze'de ateşkes için baskı yapamayacağını söyleyen Vasif, Tahran'daki gerginliğin Gazze'deki çatışmaları hafifletebileceğini, ancak Netanyahu'nun şu anda zafer kazandığına inandığı için ateşkes görüşmelerini etkilemeyeceğini belirtti.

Güvenlik araştırmacısı Vail el-Mubeyyed ise farklı bir görüşe sahip. İsrailli bakanların İran'a yönelik saldırıyla meşgul oldukları bir ortamda Netanyahu'nun Gazze'deki ateşkes dosyasını gündeme getirebileceğini söyleyen Mubeyyed, “Tel Aviv hükümetindeki aşırı sağcı bakanlar İsrail'in Tahran'a yönelik saldırılarıyla meşguller ve şu an Gazze ile ilgili hiçbir şeye karşı çıkmıyorlar. Bu yüzden yakında Gazze'de bir ateşkes sağlanabilir” değerlendirmesinde bulundu.

Hamas ne düşünüyor?

Hamas'a göre Gazze'de ateşkes umutları yok oluyor. Hamas liderlerinden İzzet Rişk, İsrail'in İran'a yönelik saldırısının Gazze'deki sükuneti bozduğunu, Netanyahu'nun kibirli bir tavır sergilediğini ve Gazze'deki krizi kasıtlı olarak derinleştirerek bölgedeki gelişmelerle ilişkilendirdiğini söyledi.

İran’a yönelik saldırının Gazze'ye bazı yansımaları söz konusu ve Netanyahu, Hamas'ın müzakere turlarında gösterdiği esnekliğe rağmen savaşı sona erdirmek istemiyor. İsrail'e göre Gazze'deki savaşın sona ermesi bölgesel meselelerle ilişkili ve Tel Aviv bölge haritasını kendi istediği şekilde yeniden çizmeyi planlıyor. Gazze'de olanlar da bu planın sadece bir parçası.