Gazze’de ateşkes bu kez neden gecikti?

İsrail, Gazze Şeridi'nde binlerce binayı yıktı. (Filistin Dışişleri Bakanlığı)
İsrail, Gazze Şeridi'nde binlerce binayı yıktı. (Filistin Dışişleri Bakanlığı)
TT

Gazze’de ateşkes bu kez neden gecikti?

İsrail, Gazze Şeridi'nde binlerce binayı yıktı. (Filistin Dışişleri Bakanlığı)
İsrail, Gazze Şeridi'nde binlerce binayı yıktı. (Filistin Dışişleri Bakanlığı)

İsrail’in Gazze Şeridi'ne karşı önceki saldırıları genellikle gerek 2008 yılında dönemin İsrail Başbakanı Ehud Olmert'in tek taraflı olarak ateşkes ilan etmesi gerekse 2012 yılında Mısır’ın ve ABD’nin ortak arabuluculuğunda varılan ateşkes gibi birkaç gün içinde ateşkesin ilan edilmesiyle sonuçlanırdı. Ancak bu kez durum farklı. Son saldırıda şimdiye kadarki tüm ateşkes ve arabuluculuk girişimleri boşa çıktı.

Mısır, ABD ile birlikte 2012 yılında Gazze’de ateşkes ilan edilmesini sağlamayı başardı. Dönemin Mısır Dışişleri Bakanı Muhammed Kamil Amr ile yine dönemin ABD Dışişleri Bakanı Hillary Clinton, Kahire'de bir araya gelerek bir basın toplantısında ateşkesi duyurmuşlardı. İsrail’in Gazze’ye karşı 2014 yılındaki saldırıları sırasında da Kahire'de 22 gün süren dolaylı müzakerelerin ardından ateşkes ilan edilerek savaş durmuştu. Ardından 2021’deki saldırılarda uluslararası hareketler ve arabuluculuk girişimleri sonrası taraflar arasında karşılıklı ateşkes ilan edilmişti. Mısır, 2022 ve 2023 yıllarında ise İslami Cihad Hareketi’ne yönelik artan gerilimi ABD’nin desteğiyle ateşkes ilan edilmesini sağlayarak kontrol altına almayı başardı.

Kudüs Üniversitesi hukuk ve siyasi yapılar profesörü Dr. Cihad el-Harazin'e göre İsrail’in Gazze Şeridi’ne yönelik şimdiki saldırıları daha öncekilerden tamamen farklı. Dr. Harazin, Şarku'l Avsat'a yaptığı değerlendirmede, bu seferki saldırının işgalci İsrail’i şaşırtan ve şoke eden Aksa Tufanı Operasyonu’na karşı yapılan bir misilleme olduğunun altını çizdi.

Siyaset bilimi ve uluslararası ilişkiler profesörü olan Dr. Usame Şa’as, Gazze’ye yönelik önceki saldırılarda işgalci İsrail güçlerinin bu kadar çok sayıda askeri ve bu kadar büyük askeri teçhizat kaybetmediğini söyledi. Şarku'l Avsat'a konuşan Dr. Şa’as, işgalci İsrail ordusunun daha önce yaşanmamış bir yenilgiye ve psikolojik yıkıma uğradığını, büyük bir çaresizlik ve tereddüt yaşadığını, sahip olduğu tüm gelişmiş silahlara rağmen artık harekete geçemeyeceğini anladığını ve ancak meskun mahal savaşı alanında tecrübesi olan yabancı askeri danışmanların yardımını aldıktan sonra Gazze Şeridi'ne yaklaştığını ve burayı işgal etmeye başladığını vurguladı.

Kahire Üniversitesi'nde siyaset bilimi profesörü olan Dr. İkram Bedreddin ise Şarku’l Avsat’a yaptığı değerlendirmede ‘İsrail'i destekleyen ABD ve Batı ülkeleri gerçek bir irade ortaya koymadıkça’ savaşın durdurulamayacağını kaydetti. Dr. Bedreddin, Arap ülkeleri ve Müslüman ülkelerin Gazze Şeridi sakinlerinin yerinden edilmesine yönelik girişimleri reddetmesiyle birlikte İsrail’e baskı yapmanın ve bir an evvel ateşkes ilan edilmesini sağlamanın tek yolunun ABD ve Batı ülkelerinin Gazze’de yaşananları durduracak gerçek bir irade orta koymaları olduğuna dikkati çekti.

Mısırlı akademisyen, arabuluculuk çabalarının başlatılamamasını, İsrail'in müttefiklerinin savaşın durması yönünde hiçbir baskının olmamasının yanı sıra Mısır'ın, İsrail'in Gazzelileri Sina Çölü’ne sürmesine başından beri açıkça karşı çıkmasından kaynaklandığını belirtti. Dr. Bedreddin İsrail'in arabuluculuk çabalarını engellemesinin de Tel Aviv'in savaşı sürdürmeyi istemesinin bir göstergesi olduğunu belirtti.

Gazze Şeridi'ndeki sağlık kurumlarına göre savaşın başladığı 7 Ekim'den bu yana İsrail’in Gazze Şeridi'ne düzenlediği bombardımanlarda 4 binden fazlası çocuk olmak üzere 11 binin üzerinde insan öldürüldü. İsrailli yetkililer tarafından açıklanan son rakamlara göre Hamas Hareketi’nin İsrail’i hedef alan saldırısında yaklaşık bin 200 İsrailli öldü. İsrail ordusunun Gazze Şeridi’ne yönelik askeri harekatının başlamasından bu yana ise 42 İsrail askeri yaşamını yitirdi.

Dr. Harazin’e göre İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, Hamas’ın Aksa Tufanı Operasyonu’nun ardından kaybettiği halk güvenini yeniden kazanmayı umduğu hayali bir zaferin peşinde koşarken her gün yeni bir hedef belirliyor. Dr. Hazarin, hedeflerin değişmesinin askeri çatışmayı açık hale getireceğini vurguladı.

İsrail'in Maariv gazetesinin geçtiğimiz cuma günü sonuçlarını yayınladığı ankete göre Netanyahu'nun popülaritesi yüzde 26'ya düştü. Anketin bu sonucu, savaşın başlamasından bu yana yayınlanan ve Netanyahu'nun popülaritesinde önemli bir düşüş olduğunu gösteren diğer anketlerin sonuçlarıyla benzerdi.



Yıkıntılar arasında Hartum... Hayata çekingen bir dönüş

Hartum'daki bir çarşıda yanmış dükkanlarının önünde oturan dükkan sahipleri (Şarku’l Avsat)
Hartum'daki bir çarşıda yanmış dükkanlarının önünde oturan dükkan sahipleri (Şarku’l Avsat)
TT

Yıkıntılar arasında Hartum... Hayata çekingen bir dönüş

Hartum'daki bir çarşıda yanmış dükkanlarının önünde oturan dükkan sahipleri (Şarku’l Avsat)
Hartum'daki bir çarşıda yanmış dükkanlarının önünde oturan dükkan sahipleri (Şarku’l Avsat)

Ordu ile Hızlı Destek Kuvvetleri (HDK) arasında iki yılı aşkın süredir devam eden şiddetli savaşın ardından, Sudan'ın başkenti Hartum'da ticari faaliyetler ve günlük yaşam yavaş yavaş normale dönmeye başladı. Modernliğin ve güzelliğin sembolü olan şehir, bugün yıkımın enkazı üzerinde duruyor ve yeniden ayağa kalkmaya çalışıyor. Binlerce yıkık bina, başkentte Mehdi Devrimi’nden bu yana ilk kez yaşanan savaşın şiddetini gözler önüne seriyor.

uı8o9
Sudan Merkez Bankası binası ve yakınındaki bir otelde meydana gelen hasarın izleri (Şarku’l Avsat)

Savaşın izleri binalarda ve sokaklarda halen açıkça görülüyor. Başkentin birçok simgesel yapısı tamamen veya kısmen yakıldı ya da yıkıldı, binaların duvarlarında kurşun delikleri var. Bankalar ve devlet daireleri kapısız ve penceresiz hale geldi; içlerinden yangın ve is kokusu yayılıyor.

Toplu taşımaya temkinli dönüş

Hartum'un merkezindeki ana ulaşım istasyonu olan ve Jackson durağı olarak bilinen istasyonda, toplu taşıma araçları eyaletin şehirlerinden ve ilçelerinden vatandaşları taşımaya yeniden başladı, ancak Hartum'un en ünlü pazarlarından biri olan Arap Pazarı’na ulaşmak için halen yürüyerek veya özel araçlarla gitmek gerekiyor.

Yetmişli yaşlarında bir adam yorgun adımlarla pazara doğru yürüyordu. Yürümekten yorgun düşen adam, başındaki takkesini kaldırarak terini sildi. Şarku’l Avsat’a eski dükkanını kontrol etmek ve 200 bin Sudan cüneyhi (73 dolar) değerinde mal ve eşya satın almak istediğini söyledi. Şehrin en büyük ve en ünlü ticaret merkezi olan Vaha Hartum’u çevreleyen yıkıma işaret eden yaşlı adam, gözlerinden umut ışığı saçarak, “Bu yıkım yeniden inşa edilecek, önemli olan dersimizi almamız” dedi ve sonra sessizliğe büründü.

Altınlar nereye gitti?

Yanan Vaha Hartum'un yakınında arabalar hareket ediyor ve insanlar dolaşıyor, ancak dükkanlar henüz açılmadı. Bazıları sadece mallarını kontrol etmekle yetiniyor, diğerleri ise el-Fercabi Eczanesi yazan tabelanın altında arabalarının bakımını yapmaya devam ediyor.

frgthyuı
Savaşın izlerini taşıyan yıkık bir ticaret merkezi (Şarku'l Avsat)

Bir zamanlar Sudan'ın en büyük altın ticaret merkezlerinden biri olan Altın Binası, yangına rağmen halen ayakta duruyor. Öte yandan, Hartum Valisi ile şirket sahipleri arasında bölgedeki altın ticaretini canlandırmanın yollarını görüşmek üzere bir toplantı yapılacağı konuşuluyor.

Hartum Ulu Camii

1901 yılında Hidiv Abbas Hilmi Paşa tarafından açılan ve tarihi bir mimari eser olan Hartum Ulu Camii, savaştan nasibini aldı ve çevresi ile birlikte büyük hasara uğradı. Bakım çalışmaları tamamlanmak üzere olan caminin birkaç gün içinde ibadete açılması planlanıyor. Savaştan önce Hartum Ulu Camii, ibadet etmek ve ders halkalarına katılmak için Hartum'un dört bir yanından gelenlerden yoğun ilgi görüyordu.

yjuı
Başkentin merkezindeki bir ticaret merkezinde meydana gelen yıkımdan (Şarku'l Avsat)

Saray Caddesi

Hartum'un merkezindeki ana caddelerden biri olan Saray Caddesi, adını, güney kapısında bulunan Cumhurbaşkanlığı Sarayı’ndan almıştır. Çatışmalar sırasında büyük bir savaş alanı olan cadde, son dönemde yeniden hareketlendi; özellikle Cumhuriyet Caddesi ile kesiştiği noktada özel araçların gelip gittiği görülüyor.

gthyujı
Cumhuriyet Caddesi'nin çukur kısımlarındaki su birikintileri (Şarku'l Avsat)

Diğer caddelerin aksine Saray Caddesi her iki yanında küçük su birikintileri olmasına rağmen en temiz cadde olarak kabul ediliyor. Seyyid Abdurrahman Caddesi ile kesiştiği noktada ise el-Ehli Bankası binasında bakım çalışmaları başladı; bankanın faaliyetlerine yeniden başlaması için hazırlıklar yapılıyor.

Hürriyet Caddesi

Hürriyet Caddesi, Hartum'un batı kesiminde, elektrikli ev aletleri mağazalarının bulunduğu bölgede yer alıyor. Esnaflardan bazıları dükkanlarına geri döndü; yetkililerin bölgeyi güvenli hale getirecekleri ve yıl sonuna kadar devlet vergilerinden muaf tutacakları sözü vermeleri üzerine, caddede nispeten canlanma başladı.

Dükkân sahipleri kurban kesip, şeker ve meyve suyu dağıttılar. Özgürlük Caddesi'ni Sudan bayraklarıyla süslediler ve hoparlörlerden milli marşlar çalarak Hartum'un ticaret merkezinde hayatın normale döndüğünü ilan ettiler.

jukılo
Başkent Hartum’un batısındaki Hürriyet Caddesi'nde hareketlilik yaşandı. (Şarku'l Avsat)

40 yıldır elektrikli ev aletleri satıcısı olan Babekir Hasan, “Bu dönüş, Hartum'da hayatın normale döndüğü anlamına geliyor. Tüm esnafı geri dönmeye çağırıyorum, çünkü durum şu anda istikrarlı” diyerek mutluluğunu dile getirdi. Bir diğer esnaf Salah Surkti ise, mallarını makul fiyatlarla satabilmek için vergilerin düşürülmesini talep etti ve savaş sırasında 200 milyon Sudan cüneyhi (73 bin dolar) kaybettiğini belirterek, “Tüccar kaybını üzülerek günlerini geçirmemeli, ayağa kalkıp yeniden başlamalı” dedi.

dvfgbh
Başkent Hartum'da işlerine geri dönen dükkanlar (Şarku'l Avsat)

Devlet ayağa kalkmaya çalışıyor

Başkent Hartum’daki yeni boyanmış binalar, istikrara dönüşün işaretlerini yansıtıyor. Öte yandan Hartum genelindeki birçok devlet kurumunda restorasyon çalışmaları başladı. Hartum Yasama Konseyi'ndeki (eyalet parlamentosu) hasara rağmen, bazı çalışanlar elektrik ve su olmadan çalışıyor. Yakındaki Elektrik İdaresi binası ise tamamen yanmış gibi görünüyor.

hyjuk
Başkent Hartum’da yaşanan savaş nedeniyle onlarca dükkân ve alışveriş merkezi yıkıma uğradı. (Şarku'l Avsat)

Bir çalışan, hizmetlerin yeniden sağlanmasının yakın olduğunu, ancak ‘en önemli konunun güvenliğin sağlanması’ olduğunu vurguladı.

Nil Nehri'nin iki kolunun birleştiği nokta, Hartum'un Omdurman'a açılan kapısı

El-Mukran bölgesi, adını Beyaz ve Mavi Nil nehirlerinin kesiştiği noktadan alıyor. Hartum ve Omdurman arasında yoğun trafik hareketliliğine sahne olan bu bölge, Omdurman'a giriş kapısı olmasının yanı sıra, Sudan Merkez Bankası Başkanlığı, Zain Telekomünikasyon Şirketi binaları, oteller, Sudan Müzesi ve diğer büyük kurumların da bulunduğu bir bölgedir. Ancak bu bölge de yıkım ve tahribattan nasibini aldı.

sdfghy
Başkent Hartum’daki bir çarşıda dükkanının yıkıntıları önünde duran bir esnaf (Şarku'l Avsat)

Büyük kayıplara ve geniş çaplı yıkıma rağmen Hartum yavaş ama emin adımlarla yeniden ayağa kalkmaya başladı. Dükkanların ve çarşıların yeniden açılması, camilerin ve devlet binalarının onarılması, savaşın yaralarını yaşayan bu şehrin, halkının desteği ve azmiyle yeniden ayağa kalkabileceğinin işaretleri.