İran destekli silahlı grupların saldırıları ABD’nin Gazze savaşının yayılması korkusunu artırdı
Riyad Zirvesi’nden çıkan bakanlar heyeti, bugün Çin'de Gazze’deki krizin çözüm yollarını görüşecekler. Kahire ve Doha esir ve mahkûm takası anlaşması için koordinasyon halindeler.
İsrail askerleri dün Gazze'de bıraktıkları yıkımın ortasında (Reuters)
İran destekli silahlı grupların saldırıları ABD’nin Gazze savaşının yayılması korkusunu artırdı
İsrail askerleri dün Gazze'de bıraktıkları yıkımın ortasında (Reuters)
İsrail ordusu dün Şifa Hastanesi'nin tüm bölümlerine baskın düzenleyerek hastaneye su, yiyecek ve tıbbi malzeme girişini engelledi. Öte yandan İran destekli silahlı grupların Irak, Suriye, Lübnan ve Yemen'de tekrarlanan saldırıları, ABD’nin Gazze savaşının ateşinin bölgedeki diğer ülkelere de sıçrayabileceğine dair korkularını artırdı.
İsrail Savunma Bakanı Yoav Galant'ın dün İsrail'in Gazze'de çok cepheli bir savaş yürüttüğünü söylemesi, ABD’nin bu yöndeki korkularını daha da güçlendirdi. Gallant, Hizbullah’ın Lübnan’dan İsrail'e binden fazla füze fırlattığı, ancak bunun bedelini her gün ağır bir şekilde ödediği açıklamasında bulundu.
ABD basınında yer alan haberlere göre Washington’da, Ortadoğu'da konuşlu Amerikan güçlerini hedef alan saldırıların artması, ABD Savunma Bakanlığı’ndaki (Pentagon) bazı isimleri kızdırdı. Yetkililer, Başkan Joe Biden'ın bu saldırılara karşılık verilmesi için onayladığı sınırlı hava operasyonlarının saldırıları engellemede başarısız olduğunu itiraf ettiler.
Aynı şekilde Ürdün Kralı 2. Abdullah, İsrail’in Gazze’ye yönelik ‘çirkin savaşını’ sürdürmesinin, tüm bölgede bir ‘patlamaya’ yol açacağını vurguladı.
Öte yandan Gazze'deki savaşı durdurmak için atılacak uluslararası adımların ele alındığı Arap Ligi (AL)-İslam İşbirliği Teşkilatı (İİT) Ortak Zirvesi'nde görevlendirilen bakanlar heyeti, bugün Gazze'deki krize çözüm yolları bulmak üzere Çin'i ziyaret edecekler. Ziyarete katılacak heyette Suudi Arabistan, Ürdün, Mısır, Katar, Türkiye, Endonezya, Nijerya ve Filistin dışişleri bakanlarının yanı sıra, AL Genel Sekreteri ve İİT Genel Sekreteri de yer alıyor. Suudi Arabistan Dışişleri Bakanı Prens Faysal bin Ferhan, ‘derhal ateşkes ilan edilmesi, Gazze halkının acılarının ve sivillerin öldürülmesinin sona ermesi gerektiğini’ vurguladı.
Diğer taraftan Hamas ile İsrail arasındaki esir ve mahkûm takası dosyasında ilerleme sağlanmasına yönelik çabalar da yoğunlaşıyor. Şarku'l Avsat'a konuşan bir kaynak, Mısır'ın bu yönde yoğun çabalar sürdürdüğünü açıkladı.
İlgili bağlamda Katar Başbakanı ve Dışişleri Bakanı Şeyh Muhammed bin Abdurrahman Al Sani dün yaptığı açıklamada, Katar'ın esir ve mahkûm takası dosyasıyla ilgili anlaşmaya varılması yönündeki çabalarının sürdüğünü açıkladı. Son haftalarda bu dosyayla ilgili müzakerelerde iniş ve çıkışların olduğunu söyleyen Al Sani, “Ancak artık hem Hamas tarafından hem de İsrail tarafından esir tutulan insanların güvenli bir şekilde ailelerine geri dönmelerini sağlayacak bir anlaşmaya yakın olduğumuzdan daha fazla eminiz” ifadelerini kullandı. Müzakerelerdeki geriye kalan zorlukların lojistik ve uygulama alanlarında yaşandığına dikkati çeken Al Sani, her iki tarafın da anlaşmaya devam etmeyi istemesi halinde bunların üstesinden gelinebileceğinin altını çizdi.
Tahran Şam'daki yeni yönetimle ilişkileri derhal kurmak istiyorhttps://turkish.aawsat.com/arap-d%C3%BCnyasi/5094012-tahran-%C5%9Famdaki-yeni-y%C3%B6netimle-ili%C5%9Fkileri-derhal-kurmak-istiyor
Tahran Şam'daki yeni yönetimle ilişkileri derhal kurmak istiyor
Ortada İran Cumhurbaşkanı Mesud Pezeşkiyan ve sağında DMO Genel Komutanı Tümgeneral Hüseyin Selami (Mehr)
Suriye’de Beşşar Esed rejiminin çöküşünün ardından Şam'daki ani güç kaybının şokunu yaşayan İran yönetimi, Suriye’nin yeni liderlerinin nezdinde nüfuzunun bir kısmını yeniden kazanmaya çalışıyor. İran Cumhurbaşkanı Mesud Pezeşkiyan, ekonomik kriz ve ülkesinin nükleer programıyla ilgili gerilim başta olmak üzere birçok iç ve dış sorunla karşı karşıya. İngiltere merkezli The Guardian gazetesine göre İranlı yetkilileri en çok endişelendiren, Esed'in devrilmesinin ardından Suriye'de silahlı muhalif gruplar lehine yaşanan ani nüfuz kaybı.
Tahran kısa vadede Şam'ın yeni yöneticilerinin nezdinde nüfuzunu yeniden kazanmaya çalışırken İranlı diplomatlar, Esed'le yakın ilişki içinde olmadıklarını vurguladılar. Esed'in uzlaşmayı reddetmesi onları hayal kırıklığına uğratmıştı.
İran Dışişleri Bakanı Abbas Arakçi kısa bir süre önce verdiği bir röportajda “Uzun zaman önce Suriye'de yönetimin iktidarda kalmaya devam etmesinin zor olacağı sonucuna vardık. Hükümet yetkililerinin muhalefetin iktidarı paylaşmasına izin verme konusunda esneklik göstermesi bekleniyordu, ancak bu gerçekleşmedi. Tahran her zaman Suriye muhalefetiyle doğrudan temas halinde oldu. Şam’a 2011 yılından bu yana terörizmle bağlantısı olmayan muhalif gruplarla siyasi görüşmelere başlaması gerektiğini telkin ediyoruz” ifadelerini kullandı.
İran Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü yaptığı açıklamada, İran'ın 2012 yılında Suriye'ye Esed'in isteği üzerine ve sadece DEAŞ'ın yenilgiye uğratılmasına yardımcı olmak için girdiğini savundu. Sözcü açıklamasında, “Suriye’deki varlığımız danışmanlık düzeyindeydi. Suriye'de hiçbir zaman belirli bir grubu ya da bireyi savunmak için bulunmadık. Bizim için en önemlisi Suriye'nin toprak bütünlüğünün ve istikrarının korunmasına yardımcı olmaktı” ifadelerini kullandı. Ancak bu açıklamalar Şam'da pek karşılık bulmadı. İran, Heyet Tahrir Şam (HTŞ) lideri Ahmed eş-Şera tarafından eleştirilen birkaç ülkeden biri olmaya devam ediyor.
Kısa süreli balayı
İranlı birçok yetkili Türkiye'nin şu an Suriye'de elde ettiği kazanımların kısa ömürlü olabileceğini ve Ankara'nın çıkarlarının HTŞ liderliğindeki hükümetle farklılaşmaya başlayacağını iddia ediyor. İran'ın önde gelen dini otoritelerinden Ayetullah Nasır Mekarim Şirazi, “Suriye meselesini umutla takip etmek zorundayız. Bu durumun devam etmeyeceğini biliyoruz, çünkü Suriye'deki mevcut yöneticiler birbirleriyle birlik içinde kalmayacaklar” değerlendirmesinde bulundu. İran’ın katı muhafazakâr çizgideki gazetesi Civan ise “Suriye'deki mevcut balayı dönemi, grupların çeşitliliği, ekonomik sorunlar, güvensizlik ve aktörlerin çeşitliliği nedeniyle sona erecek” öngörüsünde bulundu.
Türkiye ve İran cumhurbaşkanları Suriye'deki durumu görüşmek üzere G8 Zirvesi çerçevesinde Kahire'de bir araya geldi (Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı)
İran, yetkililerin yaptığı açıklamalarla, Esed rejiminin çöküşünden ABD’yi ve İsrail'i sorumlu tutsa da Ankara'nın rolüne öfke duyduğu çok açık. İran’ın Dini Lideri Ali Hamaney, Esed rejiminin düşüşünün ardından yaptığı konuşmada ‘Suriye’ye komşu bir ülkenin, olayların şekillenmesinde açıkça rol oynadığını ve şimdi de bunu yapmaya devam ettiğini’ söyledi.
Fars Haber Ajansı, HTŞ lideri Ahmed eş-Şera’yı Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu ve ABD Başkanı Joe Biden ile müttefik gösteren bir poster yayınladı. İran Dış İlişkiler Stratejik Konseyi de HTŞ'nin uzun süre Türkiye'nin müttefiki olarak kalıp kalmayacağını sorguladı.
Fars Haber Ajansı’nın haberinde şu ifadeler yer aldı:
“Her ne kadar Türkiye kısa vadede Beşşar Esed rejiminin düşmesinin başlıca kazananlarından biri olsa da HTŞ, istikrarlı bir hükümet kurmaya çalışsa bile Ankara asla Suriye'de kendisiyle müttefik bir hükümeti iktidara getiremez. Bu imkansız. Bu durum, orta vadede Suriye ile 830 kilometrelik bir sınırı paylaşan Türkiye için büyük bir tehdit haline gelecek.”
Türkiye'ye güvenmek
İran’ın eski Cumhurbaşkanı Hasan Ruhan ise yaptığı değerlendirmede, Suriye ve Türkiye için kasvetli bir gelecek öngördü. Ruhani, değerlendirmesinde “Son haftalarda Suriye'nin tüm askeri kabiliyetleri İsrail tarafından yok edildi ve ne yazık ki silahlı gruplar ve Türkiye, İsrail'e uygun şekilde karşılık vermedi. Suriye ordusunu yeniden inşa etmek yıllar sürecek” ifadelerini kullandı.
Türkiye sınırında Ayn el-Arab’a bakan noktada teyakkuzda bir Türk topçusu (Türk basını)
İran'ın eski Londra Büyükelçisi Muhsin Baharvend, Şam’daki yeni hükümetin Türkiye'ye aşırı bağımlı hale gelebileceğini söyledi.
Baharvend, sözlerini şöyle sürdürdü:
“Eğer Suriye'deki merkezi hükümet, otoritesini ve egemenliğini askeri müdahaleyle ve Türkiye’nin de aralarında bulunduğu yabancı ülkelerden yardım alarak güçlendirmeye çalışırsa Suriye ya da Suriye'nin büyük bir bölümü, Türkiye tarafından kontrol edilecek ve Türkiye ağır insani ve ekonomik maliyetlere katlanacağı bir bataklığa girecek.”
Türkiye ile HTŞ arasında, özellikle de Suriyeli Kürtlerin ülkenin kuzeydoğusunda özerklik talepleriyle nasıl başa çıkılacağı konusunda gerilim yaşanacağını öngören Baharvend, “Türkiye destekli Suriye Mülli Ordusu (SMO), Türkiye'nin kuzey sınırında Kürt nüfusun yoğun olduğu bir Suriye beldesi olan Ayn el-Arab'ta (Kobani) Kürtlerin ağırlıkta olduğu ana omurgasını YPG’nin oluşturduğu Suriye Demokratik Güçleri’ne (SDG) karşı bir saldırı başlatmaya hazır” diye ekledi.
Öte yandan Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, geçtiğimiz çarşamba günü yaptığı açıklamada, “Şam’da yeni bir yönetim var ve bence bu artık öncelikle onları ilgilendirir. Eğer bu konuyu doğru düzgün ele alırlarsa bizim müdahale etmemize gerek kalmaz” dedi.
Daha geniş anlamda, Suriye'deki değişim İran'ın dış politikasını bir an önce yeniden gözden geçirmesini gerektiriyor. Bu gözden geçirme, 'direniş ekseni' olarak adlandırılan yapının zayıflamasının İran'ın bölgede daha iyi ilişkiler kurarak nükleer bir devlet olmasını gerektirip gerektirmediği üzerinde yoğunlaşıyor. İranlı yetkililer yıllardır, ‘İran'ın savunmasının kendi sınırları dışında başlaması gerektiğini’ söylüyor. Ancak bazı Batılı diplomatlar, bu maliyetli stratejinin artık büyük ölçüde geçerliliğini yitirdiğini ve İran'ın Suriye'deki geri çekilişini nasıl açıklayacağının, bu stratejinin yerini neyin alacağını belirlemede çok önemli olacağını savunuyor.
