Likud, İsraillileri Filistin devletini destekleyen alternatif bir hükümet konusunda korkutuyor

Üst düzey bir yetkili, Netanyahu’dan ayrılıp Gantz’a katılmak için müzakereler yürütüyor.

Netanyahu, pazar günü İsrail Savunma Kuvvetleri’ne yeni katılan Haredilerle görüştü (X)
Netanyahu, pazar günü İsrail Savunma Kuvvetleri’ne yeni katılan Haredilerle görüştü (X)
TT

Likud, İsraillileri Filistin devletini destekleyen alternatif bir hükümet konusunda korkutuyor

Netanyahu, pazar günü İsrail Savunma Kuvvetleri’ne yeni katılan Haredilerle görüştü (X)
Netanyahu, pazar günü İsrail Savunma Kuvvetleri’ne yeni katılan Haredilerle görüştü (X)

Tel Aviv’deki siyasi kaynaklar, Binyamin Netanyahu liderliğindeki hükümet koalisyonunda özellikle de Likud partisi içinde bir dağılma atmosferi olduğunu belirtti. Bir dizi milletvekili ve bakan, Benny Gantz’ın partisine (resmi kamp) veya Mossad’ın (dış istihbarat) eski başkanı Yossi Kohen’in liberal sağcı bir partiyle kurmaya çalıştığı yeni bir partiye katılmak için ciddi görüşmeler yürütüyor.

Bu kaynaklar, Likud’da ayrılmaya aday iki merkezi isme, yani Savunma Bakanı Yoav Galant ve Ekonomi Bakanı Nir Barkat’a dikkat çekti.

Galant’ın Netanyahu ile sorunu var. Çünkü geçen mart ayında kendisine karşı çıkan gösteriler nedeniyle Galant’ı kovmuştu. Ancak 24 saat sonra onu tekrar göreve getirmek zorunda kalmıştı ve bu nedenle aralarındaki güven tamamen sarsıldı.

FOTO: İsrail Savunma Bakanı Yoav Galant, geçen Temmuz ayında Knesset’te Gantz ile konuşuyor (Reuters)
 İsrail Savunma Bakanı Yoav Galant, geçen Temmuz ayında Knesset’te Gantz ile konuşuyor (Reuters)

Cumartesi gecesi Gallant, Netanyahu ile basın toplantısına katılmayı reddetti ve onu açıkça eleştirerek, “Ondan benimle gelmesini istedim ama o tek başına basın toplantısı düzenlemeyi tercih etti” dedi.

Gallant’a yakın isimler, onun sürekli şunu planlayan, bunu yapan, emir ve talimat veren biri gibi davranmaya çalışan Netanyahu’nun üslubuna artık tahammül edemediğini söyledi. Gallant, İsrailli mahkumların ailelerinin ‘Hamas’ın esir tuttuğu oğulları ve kızları hakkında ailelerin duygularını ve korkularını küçümsediği için’ 12 kentte gösteri yaptığı ve istifasını talep ettiği bir dönemde Netanyahu’nun yanında görünmek de istemiyor.

Öte yandan Netanyahu’ya yakın isimler de Gallant’ı Bakan Benny Gantz ile dost gibi davrandığı için eleştiriyor ve onu Savaş Komuta Konseyi’nde başbakana karşı Gantz ile ittifak kurmakla suçluyor. Bu nedenle Netanyahu’ya yakın olan Knesset üyesi Nissim Vaturi, Likud liderliğinin bir iç toplantısında bağırarak, “Gallant, Gantz’ı ağzından öpüyor” dedi.

Netanyahu döneminden sonra Likud’un başkanlığı için yarışmayı planlayan ikinci bakan Barkat’a gelince, son parti liderlik toplantılarına katılmadı ve genel bütçe taslağı konusunda Maliye Bakanı Bezalel Smotrich’e boyun eğdiği için Netanyahu’yu eleştirdi. Bütçe lehine oy kullanmamaya karar verdi ve bütçenin tartışıldığı Knesset (Parlamento) oturumuna katılmadı. Netanyahu’nun destekçileri onu, yeni bir sağcı parti kurma çabalarında Yossi Kohen ile işbirliği yapmak, bir dizi Likud liderini partiye çekmek ve bu partinin çöküşüne ve büyük bir düşüşe neden olmakla suçluyor.

Solun komplosu!

Netanyahu’ya yakın olan Bakan David Amsalem’e göre, partiden ayrılan herkes ‘hükümeti yutmaya hazırlanan’ solun komplosuna dahil oluyor. Bahsi geçen Likud liderlik oturumu sırasında Amsalem, “Likud, solun ve sağdan bazı aptalların katıldığı yerel ve uluslararası bir komploya maruz kalıyor. Eğer güçlerimizi nasıl toplayıp birleşeceğimizi bilmiyorsak sol iktidara gelecektir. Burada bir Filistin devleti oluşacaktır ve Likud’un yeniden iktidara gelmesi 20 yıl veya daha fazla zaman alacaktır” dedi.

FOTO: İsrailli rehinelerin aileleri Tel Aviv’de Savunma Bakanlığı önünde protesto gösterisi yapıyor, 21 Kasım (AFP)
 İsrailli rehinelerin aileleri Tel Aviv’de Savunma Bakanlığı önünde protesto gösterisi yapıyor, 21 Kasım (AFP)

İki buçuk saat süren bu Likud oturumu, çığlıklara ve kavgalara sahne oldu. Konuşmacıların çoğunluğu koalisyon ve muhalefetteki diğer politikacılara saldırı başlattı. Milletvekili Vaturi, Galant ve Gantz’a yönelik eleştirilerinin yanı sıra İsrail ordusunun sözcüsü Knesset üyesi Tally Gotliv’i de eleştirdi. Vaturi’ye göre Gotliv, sağcı olmayan anlatılara hizmet ediyor.

Eleştirinin gerekçelerinin sızdırılması sonrasında Netanyahu, gazetecilerin konu hakkındaki sorularını yanıtlamaktan kaçındı ve ateşi başka yöne çevirmeye çalıştı. Ayrıca Haredi müttefiklerinin (dini partiler) dini okullarının bütçelerini onaylamayı reddeden muhalif güçlere saldırmaya başladı. Muhalefeti kışkırtmaya yönelerek, Shakespearevari bir üslupla “Haredi çocuğu yarım çocuk mu? Haredi öğretmen yarı öğretmen mi?” diye sordu.

FOTO: Tel Aviv’deki göstericiler, İsrailli mahkumların fotoğraflarını taşıyor (Mahkum Aileleri Komutanlığı)
Tel Aviv’deki göstericiler, İsrailli mahkumların fotoğraflarını taşıyor (Mahkum Aileleri Komutanlığı)

Bunun üzerine İsrail basını özellikle Likud ve Netanyahu’ya sert bir saldırı başlattı. Haaretz gazetesinde, “Bu grup değişmedi; zehir ve nefretin sığ sularında toplanan bir grup cahil haydut. Savaşın başında iddia ettikleri gibi uyanmadılar. Ama belki de tam tersi doğrudur. Son iki ayda yaşananlar, çarpık zihinlerinde patlayan hastalıklı düşünceleri güçlendirdi. Savaştan sonra köpekler gibi saldıracaklar ve sevmedikleri herkesin (ordu, protesto liderleri, medya ve muhalefet) üzerine köpükler saçacaklar. Herkes, güçlü ve sağcı bir başbakanı devirmeye yönelik ihmal ve komplonun sorumluluğuyla suçlanacak” ifadelerine yer verildi.



Bir gözü savaşta, diğer gözü kaderinde olan Gazze’nin ‘kafa karışıklığı’

Hamas'a göre Gazze'de ateşkes umutları giderek azalıyor (AFP)
Hamas'a göre Gazze'de ateşkes umutları giderek azalıyor (AFP)
TT

Bir gözü savaşta, diğer gözü kaderinde olan Gazze’nin ‘kafa karışıklığı’

Hamas'a göre Gazze'de ateşkes umutları giderek azalıyor (AFP)
Hamas'a göre Gazze'de ateşkes umutları giderek azalıyor (AFP)

İzzettin Ebu Ayşe

ABD Başkanı Donald Trump, İsrail'in İran'a karşı başlattığı saldırıdan önce, ABD, İsrail, Hamas ve İran arasında Gazze konusunda geniş kapsamlı müzakereler yürütüldüğünü açıklamıştı. İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu da Gazze'de tutulan rehinelerin durumuyla ilgili ciddi ilerlemeler kaydedildiğini doğruladı.

Ancak İsrail'in İran'a sert bir askeri darbe indirmesi, Gazze meselesinin çözülmesine ve ateşkes anlaşmasına varılmasına katkıda mı bulunacak, yoksa bölgedeki ateşkes müzakerelerini olumsuz yönde mi etkileyecek?

Darbe öncesi çabalar

İsrail, İran'ı 7 Ekim 2023 saldırılarını finanse etmekle suçluyor. Bu suçlamayı dayandırdığı nedenlerden biri Hamas Hareketi’nin Tahran'ın bölgedeki uzantılarından biri olarak görmesi ve Hamas ile İran arasında uzun soluklu ve güçlü ilişkiler olmasıdır.

Mevcut bilgilere göre ABD Başkanı Donald Trump'ın Ortadoğu Özel Temsilcisi Steve Witkoff ve Filistin asıllı Amerikalı akademisyen ve siyasi aktivist Bishara Bahbah, İsrail İran'a ağır bir darbe indirmeden önce, ABD ile İran arasında İran’ın nükleer programına ilişkin müzakerelerle eş zamanlı olarak Gazze konusunda bir anlaşma metni üzerinde çalışmalarını yoğunlaştırmışlardı. Bu çabalar, ABD ile İran arasındaki müzakerelerle eş zamanlı olarak yürütülüyordu.

İsrail'in İran'a yönelik askeri saldırısı öncesinde, arabulucular Katar ve Mısır, ABD ile Gazze ve İran meselelerine dair görüşmeler yaptılar. Mısır Dışişleri Bakanı Bedir Abdulati, Washington ile Tahran arasındaki müzakerelerin gelişmeleri ve Gazze'deki savaşı sona erdirecek bir anlaşmaya varılması için Witkoff ile telefon görüşmesi gerçekleştirdi.

Tüm bu çabalar, Katar'ın Witkoff'un ateşkes önerisine ilişkin yenilikçi ve değiştirilmiş bir formül sunmasının ardından gerçekleşti. O sırada Hamas'ın geçici lideri Halil el-Hayya, "Gazze'deki savaşı durdurmaya yönelik bir dizi fikir aldık. Witkoff'un önerisine açığız. Ancak savaşı kalıcı olarak sona erdirmek ve İsrail ordusunun Gazze'den çekilmesini sağlamak için daha güçlü güvenlik garantileri gerekiyor” açıklamasında bulundu.

Şarku’l Avsat’ın Independent Arabia'dan aktardığı habere göre bu çabalar Tahran'ın doğrudan bilgisi dahilinde gerçekleştirildi. Trump, ilk kez Gazze'de ateşkes dosyasına doğrudan müdahale ederken bunu, “Gazze şu anda bizim, Hamas ve İsrail arasında yürütülen büyük müzakerelerin ortasında ve İran da bu müzakerelere katılıyor. Gazze'de neler olacağını göreceğiz. Rehineleri geri almak istiyoruz” şeklindeki heyecan verici açıklamasıyla duyurdu.

Ardından Netanyahu, esir takası ve Gazze'deki ateşkes müzakerelerinde önemli ilerleme kaydedildiğini söyledi ve ardından üst düzey bakanlarıyla bir toplantı yaptı. İsrail Dışişleri Bakanı Gideon Sa'ar, rehinelerle ilgili anlaşmayı sağlamaya kararlı olduklarını ve ilerleme kaydedildiğini söyledi.

İsrail şartlarını koyuyor

Ancak İsrail'in İran'a saldırmasının ardından Gazze dosyasıyla ilgili tüm bu gelişmelere endişeyle bakılırken, Hamas bu eksene olan bağlılığını yeniden teyit etti ve tutumunda değişiklik yapmadı. Hamas liderlerinden İzzet Rişk, İsrail'in İran'a yönelik saldırısının tehlikeli olduğunu, bölgede patlamaya yol açabileceğini ve bunun Netanyahu'nun bölgeyi açıkça bir savaşa sürükleme konusundaki kararlılığını yansıttığını söyledi.

İsrail'in saldırısı, Gazze'deki savaşın gidişatını etkiliyor. Siyasi ve askeri gözlemciler, savaşın gidişatı ve ateşkesin Tahran ile Tel Aviv arasındaki askeri gelişmelere bağlı olarak değişebileceğini ve bir anlaşmaya varılabileceği gibi, tarafların tutumlarının sertleşebileceğini belirtiyorlar.

Siyasi araştırmacı Macid Ebu Herbid, değerlendirmesinde şunları söyledi:

“İsrail, bölgede zaferler kazandığına ve İran'a karşı ezici bir galibiyet elde ettiğine inanıyor. Bu durum Netanyahu'yu, kazanan tarafın şartları belirlediği kuralına göre şartlarını ve taleplerini sertleştirmeye iten bir coşkuya kapılmasını sağlarken Gazze konusunda yenilgiye uğradığına inandığı Hamas'ın bu şartlara uyması gerektiğini düşünüyor.”

Ebu Herbid, sözlerini şöyle sürdürdü:

"Hamas her şeyi kaybettiğini düşünüyor olabilir ve bu yüzden tek seferde kapsamlı bir anlaşma imzalamakta ısrarcı bir tutum sergileyebilir. Bu durum toprak üzerindeki kontrolünü kaybettikten sonra kaybedecek başka bir şeyi kalmadığından kaynaklanıyor."

Ebu Herbid'e göre İsrail'in İran'a yönelik saldırıları Gazze dosyası üzerinde hızla etkili olmayacak. Yani ne Hamas ateşkes için acele edecek ne de İsrail anlaşmaya varmak ve rehinelerin serbest bırakılması için acele edecek. Siyasi araştırmacı, her iki tarafın da önceliklerini değiştirmek için Tahran'daki çatışmalardaki gelişmeleri beklediğini belirtti.

“İran ateşkesi engelleyebilir”

Askeri bilimler alanında öğretim görevlisi Muaviye Vasif ise İsrail ile İran arasındaki gerginliğin Gazze'deki ateşkes sürecine hizmet etmediğini söyledi. Vasif’e göre Netanyahu, Tahran'ı vurma planlarıyla meşgulken, Hamas durumu izliyor ve müzakere edecek birini bulamıyor. Bu yüzden Gazze'deki durum olduğu gibi kalabilir.

Vasif, değerlendirmesini şöyle sürdürdü:

“Trump'ın açıkladığına göre İran, İsrail ile Hamas arasında Gazze konusunda yürütülen görüşmelere dahil olduğundan, herhangi bir öneriyi reddederek Hamas’ı etkileyecektir. Ayrıca ABD ile yürüttüğü görüşme ve müzakerelerde şartlarını sertleştiriyor ve bunları hiçbiri, kısa süreliğine de olsa bir ateşkese varılmasını isteyen Gazze halkının yararına olmayacak.”

Hamas'ın şu anda zayıf bir konumda olduğunu ve Tel Aviv'in İran'la savaşla meşgul olması nedeniyle İsrail'e Gazze'de ateşkes için baskı yapamayacağını söyleyen Vasif, Tahran'daki gerginliğin Gazze'deki çatışmaları hafifletebileceğini, ancak Netanyahu'nun şu anda zafer kazandığına inandığı için ateşkes görüşmelerini etkilemeyeceğini belirtti.

Güvenlik araştırmacısı Vail el-Mubeyyed ise farklı bir görüşe sahip. İsrailli bakanların İran'a yönelik saldırıyla meşgul oldukları bir ortamda Netanyahu'nun Gazze'deki ateşkes dosyasını gündeme getirebileceğini söyleyen Mubeyyed, “Tel Aviv hükümetindeki aşırı sağcı bakanlar İsrail'in Tahran'a yönelik saldırılarıyla meşguller ve şu an Gazze ile ilgili hiçbir şeye karşı çıkmıyorlar. Bu yüzden yakında Gazze'de bir ateşkes sağlanabilir” değerlendirmesinde bulundu.

Hamas ne düşünüyor?

Hamas'a göre Gazze'de ateşkes umutları yok oluyor. Hamas liderlerinden İzzet Rişk, İsrail'in İran'a yönelik saldırısının Gazze'deki sükuneti bozduğunu, Netanyahu'nun kibirli bir tavır sergilediğini ve Gazze'deki krizi kasıtlı olarak derinleştirerek bölgedeki gelişmelerle ilişkilendirdiğini söyledi.

İran’a yönelik saldırının Gazze'ye bazı yansımaları söz konusu ve Netanyahu, Hamas'ın müzakere turlarında gösterdiği esnekliğe rağmen savaşı sona erdirmek istemiyor. İsrail'e göre Gazze'deki savaşın sona ermesi bölgesel meselelerle ilişkili ve Tel Aviv bölge haritasını kendi istediği şekilde yeniden çizmeyi planlıyor. Gazze'de olanlar da bu planın sadece bir parçası.