Suriye’nin kuzeydoğusundaki Özerk Yönetim Genel Konseyi, toplum sözleşmesinin değiştirilmiş bir versiyonunu dün onaylayarak idari yapılarında temel değişikliklere gidildiğini duyurdu. Konsey ayrıca, bir dizi yeni kanunu onaylayarak resmi ismini Kuzey ve Doğu Suriye Bölgesinde Demokratik Özerk Yönetim olarak değiştirdi ve yedi sivil idaresini Şam hükümetinden ayrı bir birleşik idari bölge çerçevesinde birleştirme yönünde harekete geçti.
Eski yapı, Halep’in doğu kırsalındaki Münbiç ve Rakka vilayetinin güney kırsalında yer alan Tabka şehirlerinin yanı sıra Fırat Nehri’nin doğusundaki dört vilayet arasında dağılmış yedi bölge ve sivil idareden oluşuyordu.
Toplumsal Sözleşme’nin yazılması ve taslağının hazırlanmasından sorumlu genişletilmiş komitenin üyesi olan Fevza Yusuf, Şarku’l Avsat’a şu açıklamada bulundu:
“Sözleşme, yerel düzenleyici bir anayasa ve toplum üyeleri ile özyönetim yapısı arasında, yetkilerini ve bu alanları yöneten yönetimlerle ilişkilerini belirleyen örtülü bir anlaşma görevi görüyor. Yüzölçümünün ülke yüzölçümünün yaklaşık üçte biri olduğu tahmin ediliyor. Askeri olarak ABD liderliğindeki uluslararası koalisyon tarafından desteklenen Suriye Demokratik Güçleri’nin (SDG) kontrolü altındadır.”
Kuzey ve Doğu Suriye Halk Konseyi
Kürt yetkili, yeni toplum sözleşmesinin formülünün yönetimin geliştirilmesi ve yıllardır yürürlükte olan sistem ve yasaların birleştirilmesine dayandığını belirterek sözlerini şöyle sürdürdü:
“Rakka ve Deyrizor gibi bazı yönetimlerin oluşması, bölgenin DEAŞ çetelerinin pençesinden kurtarılması ve bölgenin içinde bulunduğu siyasi durum nedeniyle, halk seçimlerini yapma imkanının kalmaması üzerine imdat olarak geldi.”
Bu ve yönetimin dün onayladığı toplumsal sözleşme, Kuzey ve Doğu Suriye Halk Konseyi’ne dönüşen Genel Konsey’in onayından sonra yürürlüğe girecek. Ayrıca Yürütme Konseyi’ne değil, doğrudan Halk Meclisi’ne rapor verecek olan Genel Gözetim Kurumu kuruldu. Geçtiğimiz yıllarda etki alanlarında biri Haseke vilayetinin Kamışlı şehrinde Rojava Üniversitesi, Rakka şehrinde Şark Üniversitesi ve Ayn el-Arap kasabasında Kobani Üniversitesi olmak üzere üç üniversitenin kurulmasıyla Üniversiteler Yüksek Konseyi oluşturuldu.
Yusuf konuya ilişkin şunları söyledi:
“Komitenin dayandığı anayasal referans ve kaynaklar, coğrafi yakınlığı nedeniyle Irak ve İsviçre gibi federal sisteme sahip ülke modellerine dayanıyordu. Ancak biz, Suriye anayasasına güvenmedik. Merkezi bir söylem taşıyor ama biz bunu hukuki açıdan detaylı olarak inceledik.”
Yusuf açıklamasında yeni sözleşmede özetlenen yaklaşımın üç noktaya dayandığını belirtti:
“Birincisi evrensel hak ve özgürlük ilkelerini benimsemek, ikincisi en adil ve eşit küresel demokratik deneyimlerden yararlanmak, üçüncüsü ise hiçbir deneyimi taklit etmemektir.”
Sözleşmede ayrıca tüm para transferi ve bankacılık ofisleri ve şirketlerini kendisine tabi tutacak merkezi bir kasa ve ödemeler ofisinin kurulması da öngörülüyor. Toplum sözleşmesini korumak için yüksek anayasa mahkemesi görevi görecek bir Yüksek Mahkeme de kurulacak.
Siyasi itirazlar
En önde gelen Kürt siyasi partilerinden biri olan PYD (Suriye Demokratik Birlik Partisi), 2014 yılının başından bu yana ortak Arap, Hıristiyan ve Kürt siyasi parti ve partileriyle ittifak yürütüyor. Bu özerk yönetim, uzun süredir hem Suriye hükümeti hem de muhalefet tarafından atılan adımların ülkeyi bölmenin başlangıcı olacak bir oldu bitti dayatılmasına yol açmakla suçlanıyor.
Ancak Fevza Yusuf, bu açıklamaları yalanlıyor:
“Sözleşmenin önsözünde, sonuç kısmında ve birçok maddesinde, Suriye topraklarının birliğini destekleyen, kuzeydoğunun ülke topraklarının ve halkının birliğinin ayrılmaz bir parçası olduğu temel ilkelerini belirledik.”
Yusuf ayrıca, yeni sözleşmeye dahil olan, bir rızaya dayalı bir anayasanın kabul edilmesini öngören maddelerin bulunduğunu belirterek bu sözleşmenin genel ulusal çıkarların yararına değiştirileceğini ifade etti.
Ancak Özerk Yönetim’in bölgede faaliyet gösteren diğer siyasi parti ve kuruluşlarla istişare ve fikir birliği olmaksızın attığı adımlara siyasi itirazlar yöneltildi. Öyle ki Muhalefetteki Kürt Ulusal Konseyi Başkanı Nimet Davud, yaptığı basın açıklamasında, bu yönetime ve Fırat’ın doğusundaki büyük kentsel alanları yöneten mevcut yapılara baktıklarını belirterek, “Ortaklığı kabul etmeyen bir otorite olarak gören yönetim yetkililerinin aksine, bölgenin tüm bileşenlerinin katılımına ihtiyaç duyan bir yönetimdir” dedi.
Kürt Konseyi, muhalefetteki Suriye Koalisyonu ve müzakereler için Yüksek Müzakere Komitesi saflarına bağlı Kürt partilerini içeren geniş bir siyasi ittifak olarak biliniyor. Başkanı, konseyin, bölgeyi yönetmek için gerçek bir ortaklık kurmak amacıyla Özerk Yönetim’i oluşturan ulusal birlik partileriyle müzakereleri sürdürmeye hazır olduğunu ifade etti. Ayrıca Suriye’nin kuzeydoğusunun ‘tüm halkını ve bileşenlerini temsil eden katılımcı bir yönetim kurulmasına’ yol açacak her türlü Kürt- Kürt diyaloğuna katılmaya açık olduklarını kaydetti.
Batı Şeria'daki İsrail askerleri (Reuters)
