Kızıldeniz krizi Yemen’de barış sürecini engeller mi?

Kızıldeniz’in savaş bölgesine dönüştürülmesi Yemen’de barışa giden yolu engeller mi?

Norveç ticari tanker gemisi Strinda, geçen pazartesi günü geç saatlerde Husiler tarafından füzeyle hedef alındı ve hasar gördü (AFP)
Norveç ticari tanker gemisi Strinda, geçen pazartesi günü geç saatlerde Husiler tarafından füzeyle hedef alındı ve hasar gördü (AFP)
TT

Kızıldeniz krizi Yemen’de barış sürecini engeller mi?

Norveç ticari tanker gemisi Strinda, geçen pazartesi günü geç saatlerde Husiler tarafından füzeyle hedef alındı ve hasar gördü (AFP)
Norveç ticari tanker gemisi Strinda, geçen pazartesi günü geç saatlerde Husiler tarafından füzeyle hedef alındı ve hasar gördü (AFP)

Yemen’de İran desteğiyle 2014’de askeri darbe düzenleyen Husilerin  Kızıldeniz’in güneyindeki Mokha limanı açıklarında bir Norveç tankerini bombalayarak hasara yol açtığının iddia edilmesinin ertesi günü ABD kaynakları, dün (13 Aralık Çarşamba) yakıt taşıyan başka bir ticari geminin Babu’l Mendeb Boğazı yakınlarında iki füzeden kurtulduğunu bildirdi.

ABD medyasının Kızıldeniz’de USS Mason destroyeri tarafından düşürülen bir insansız hava aracının fırlatılmasıyla aynı zamana denk geldiğini açıkladığı saldırının sorumluluğunu Husi grubu üstlenmedi.

Husiler, saldırılarını Gazze’deki Filistinlilere destek amacıyla gerçekleştirdiğini iddia ediyor. Ayrıca milliyetlerine bakılmaksızın İsrail limanlarına giden tüm gemileri hedef alma sözü verdi. Yemen hükümeti ise Husilerin, İran’ın talimatlarını uyguladığını ve saldırılarının Filistin meselesiyle hiçbir ilgisi olmadığını açıkladı.

Kızıldeniz’in askerileştirilmesinin, Yemen’de Birleşmiş Milletler (BM) liderliğinde ve Suudi Arabistan ile Umman’ın arabuluculuğunda yürütülen barış sürecini engelleyeceği korkuları ortasında Fransız Donanması, geçen salı günü, Paris’in Husi saldırılarına karşı gerçekleştirdiği ikinci operasyon çerçevesinde bir Husi insansız hava aracının düşürüldüğünü duyurdu.

ABD’nin Yemen’e askeri müdahaleyi uzak görmeme yönündeki tehditleri ortasında Yemen hükümeti, tırmanan gergin durumla ihtiyatlı bir şekilde mücadele ediyor ve Kızıldeniz’de yaşananlardan uluslararası toplumu sorumlu tutuyor.

Öte yandan Yemen Savunma Bakanlığı’ndan resmi bir kaynak, Yemen hükümetinin, ‘İran rejiminin desteğiyle Husi milislerin gerçekleştirdiği terör saldırılarına maruz kalan deniz taşımacılığı hatlarını korumak için’ Yemen hükümetinin yeni bir uluslararası koalisyona katıldığını içeren haberleri yalanladı.

Kaynak, bu tür egemen kararların incelenmesinin devletin en yüksek kurumlarının ve otoritelerinin münhasır görev ve yetkilerinden biri olduğunu açıkladı. Kaynak ayrıca, ‘Husi milislerinin tehditlerini caydırmak ve bunların uluslararası seyrüsefer özgürlüğü, Yemen’deki insani durum ve uluslararası barış ve güvenlik üzerindeki feci yansımalarını kontrol altına almak için’ Yemen hükümetinin ve karasularını korumakla ilgilenen kurumlarının yeteneklerini desteklemenin önemine dikkati çekti.



Azalan iyimserliğe rağmen... Gazze Şeridi'nde ateşkes için ABD destekli öneri tartışılıyor

İsrail'in Gazze Şeridi'ne yönelik saldırılarının yol açtığı yıkımdan (AP)
İsrail'in Gazze Şeridi'ne yönelik saldırılarının yol açtığı yıkımdan (AP)
TT

Azalan iyimserliğe rağmen... Gazze Şeridi'nde ateşkes için ABD destekli öneri tartışılıyor

İsrail'in Gazze Şeridi'ne yönelik saldırılarının yol açtığı yıkımdan (AP)
İsrail'in Gazze Şeridi'ne yönelik saldırılarının yol açtığı yıkımdan (AP)

İsrail ve Hamas’tan müzakereciler, 6 Temmuz'dan bu yana Doha'da devam eden ateşkes görüşmelerinin son turunda, esirlerin aşamalı olarak serbest bırakılmasını, İsrail güçlerinin Gazze Şeridi'nin bazı bölgelerinden çekilmesini ve çatışmanın sona erdirilmesine ilişkin görüşmeleri içeren 60 günlük ateşkes için ABD destekli bir öneriyi tartışıyorlar.

ABD'li, Katarlı ve Mısırlı arabulucular bir anlaşmaya varmak için çalışıyor, ancak bir anlaşmaya varılabileceğine dair iyimserlik azaldı.

İşte Reuters'a isminin açıklanmaması kaydıyla konuşan bir yetkilinin özetlediği ateşkes önerilerinin ayrıntıları ve ilgili bazı siyasi hesaplara bir bakış:

İsrailli esirler ve Filistinli mahkûmlar

Gazze Şeridi'nde tutulan 10 esir, 18 cesetle birlikte 60 günlük bir süre içinde iade edilecek. Takaslar tören olmadan gerçekleşecek. Buna karşılık İsrail de sayısı henüz belli olmayan Filistinli mahkûmları serbest bırakacak. İsrail, Hamas ve müttefikleri tarafından tutulan 50 esirden yaklaşık 20'sinin hayatta olduğuna inanıldığını söylüyor.

Filistinlilere yardım

19 Ocak'ta varılan bir anlaşmaya göre, Birleşmiş Milletler (BM) ve Uluslararası Kızılhaç Komitesi'nin (ICRC) katılımıyla Gazze Şeridi'ne yeterli miktarda yardım derhal ulaştırılacak.

İsrail’in geri çekilmesi

İlk gün, ilk 8 esirin serbest bırakılmasının ardından İsrail ordusu, üzerinde mutabık kalınacak haritalara göre Gazze Şeridi'nin kuzeyindeki bazı bölgelerden çekilecek. Yedinci gün, 5 ceset alındıktan sonra, İsrail haritalara göre Gazze Şeridi'nin güneyindeki bazı bölgelerinden çekilecek.

ABD Başkanı Donald Trump, Maryland eyaletindeki Andrews Ortak Üssü'nde gazetecilere el sallarken (AFP)ABD Başkanı Donald Trump, Maryland eyaletindeki Andrews Ortak Üssü'nde gazetecilere el sallarken (Arşiv-AFP)

Teknik bir ekip, teklifin çerçevesi üzerinde mutabakata varıldıktan sonra yapılacak hızlı müzakereler sırasında çekilme kılavuzunun oluşturulması için çalışacak.

Kalıcı ateşkes müzakereleri

Anlaşmanın ilk gününde kalıcı ateşkes müzakereleri başlayacak. Bir anlaşmaya varılması halinde, 7 Ekim 2023'ten bu yana Gazze Şeridi'nde tutulan tüm esirler ve Filistinli mahkûmlar serbest bırakılacak.

Garantiler

Teklif, ABD Başkanı Donald Trump'ın anlaşmaya bağlılığını garanti ediyor. Arabulucular, ara verilen süre boyunca ciddi müzakerelerin yapılmasını sağlayacak ve daha fazla zamana ihtiyaç duyulması halinde bu süreyi uzatabilecekler.

İsrail'de siyasi hesaplar

İsrail hükümetinin iki aşırı sağcı üyesi, Maliye Bakanı Bezalel Smotrich ve Ulusal Güvenlik Bakanı Itamar Ben-Gvir, ateşkes çabalarını eleştirerek bunun yerine Hamas'ın tamamen yok edilmesi çağrısında bulundu.

İki ismin bir anlaşma imzalanması halinde istifa edip etmeyeceği belli değil. Netanyahu onları kendi tarafında tutmak için İsrail ordusunun Gazze Şeridi'nde ocak ayında yürürlüğe giren son ateşkesten çok daha geniş bir alanı kontrol etmesi için bastırıyor ve ordunun güneyde Han Yunus ile Refah arasındaki bölgeyi kontrol etmesine izin veriyor. Hükümet bu bölgede yaklaşık 600 bin kişi için bir ‘insani yardım şehri’ inşa etmeyi planladığını ve bunun Gazzeliler için güvenli bir alan olacağını belirtti. Muhalifler bu kenti bir toplama kampına benzetti.

Eleştirmenler, Netanyahu'nun müzakereleri Knesset'in yaz tatiline gireceği 27 Temmuz'a kadar uzatmaya çalıştığını söylüyor. Zira Knesset açık değilken bir hükümeti devirmek çok zordur.

Hamas'ın siyasi hesapları

Hamas, bu kadar çok toprağın doğrudan İsrail'in kontrolüne bırakılmasına ya da kıyı şeridi üzerindeki zaten kırılgan olan kontrolünü azaltacak kapalı bir ‘insani yardım şehri’ kurulmasına temelden karşı. Bu nedenle Hamas, İsrail güçlerinin ocak ayındaki ateşkesten önce belirlenen hatlara çekilmesini talep ediyor.

Hamas ayrıca, İsraillilerin ateşkesi uzatma niyetinde olmadıklarından endişe duyduğundan, çatışmaların durdurulmasının savaşın sona ermesine yol açacağına dair daha güçlü garantiler verilmesi için bastırıyor.