Yemenliler bu yılın bitişiyle, eşi benzeri görülmemiş bir gerilime sahne olan ve geçim kaynaklarına büyük zarar veren ekonomik savaşın da sona ermesini umuyor.
Birleşmiş Milletler (BM) Genel Sekreteri’nin Yemen Özel Temsilcisi Hans Grundberg’in ülkede barışa yönelik yol haritasını açıklaması da bu umudun kaynağı oldu.
Yemen’deki Husi milisler, Hadramut ve Şebva’daki petrol ihracat limanlarını hedef alan saldırılar düzenleyerek, ihracat sürecinin şu ana kadar askıya alınmasına yol açtı.
Husiler ayrıca, devletin kontrolü altındaki bölgelerden gelen malların geçişini ve bu bölgelerde üretilen mutfak tüpünün kendi kontrolündeki bölgelere sevkini de engelledi, bu da devletin gelirlerini etkiledi ve halkın acısını artırdı.
Grundberg, birkaç gün önce, Husi darbesinden yaklaşık dokuz yıl sonra ülkede barışa yönelik bir yol haritası açıkladı.
Bu adımla, 18 milyon insanın yardıma muhtaç olduğu Yemen’de barışa kavuşma umutları yeniden canlanırken, yardım kuruluşları ise yeni yılda 7 milyondan fazla insana yardım edemeyeceklerini duyurdu.
Yemen hükümeti, Husi grubunun geçen yıl ekim ayında Şebva’daki Qena limanına ve ülkenin doğusundaki Hadramut’taki Dabah limanına düzenlediği saldırıların ardından petrol ihracatının durması ve ihracat limanlarına yaklaşmaları halinde petrol taşıyan gemileri hedef almakla tehdit etmeleri sonucu 1,5 milyar dolar olduğu tahmin edilen mali kayıplar konusunda BM’ye bilgi verdi.
Hükümet, Husi grubunun 2014 yılının ikinci yarısında başlattığı savaş sonucunda ulusal ekonominin yarı yarıya daralması nedeniyle, ülkede gıda güvensizliğinin giderek kötüleştiğini bildirdi.
Hükümet tarafından BM’ye gönderilen mektupta, hayati önem taşıyan ekonomik tesislere ve petrol limanlarına yönelik devam eden tehdit ve Husi saldırılarının, kamu hizmetlerinin iyileştirilmesi ve tüm valiliklerdeki çalışanların maaşlarının ödenmesi için ayrılan bütçenin kaybedilmesine neden olduğu konusunda uyarı yapıldı.
Dünya Bankası (WB) ise Husi grubunun petrol limanlarına uyguladığı ablukanın petrol üretimini ve ihracatını büyük ölçüde etkilediğini açıklayan hükümetin şikayetini destekledi.
Liman savaşı
Dünya Bankası, geçen ekim ayında yaptığı açıklamada, Yemen ekonomisinin, ithalattaki düşüş ve bunların hükümetin işlettiği Aden limanından, grup tarafından kontrol edilen, ateşkes kapsamında yeniden açılan limanlara yönlendirilmesi nedeniyle bu yıl içinde başka bir zorlukla karşı karşıya kaldığı ifade edildi.
Dünya Bankası verileri, bu yılın başından geçen ağustos ayına kadar olan dönemde Aden limanından yapılan ithalatta yüzde 61 oranında ciddi bir düşüş yaşandığını gösterdi.
Grubun kontrolü altındaki Hudeyde limanı ise sadece yüzde 8 ile çok daha küçük bir düşüş yaşadı.
Banka, bu durumun Aden limanının Yemen’in toplam ithalatına katkısını büyük ölçüde etkilediğini vurguladı.
Dünya Bankası, 2023 yılında hükümetin karşı karşıya kaldığı mali baskıların temel nedeninin, petrol ihracatının durağanlaşması ve ithalatın Aden limanından kaydırılması nedeniyle gümrük gelirlerinin azalması olduğunu ekledi.
Banka ayrıca, yılın ilk yarısında devlet gelirlerinin yüzde 40 oranında azaldığını açıkladı.
Kamu mali açığının bu yılın sonuna kadar GSYİH’nın yaklaşık yüzde 2,9’unda kalmasını beklediklerini de ifade etti.
BM’nin desteklediği ateşkes, geçen yılın nisan ayının başından bu yana yürürlükte olmasına rağmen Husi grubu bunu ihlal etmeye devam etti.
Husiler, Marib’in güneyi ve doğusunda, Taiz’in batısı ve doğusunda, Dali’nin kuzeyinde, Lahic’de, Şebva’nın doğusunda ve Hudeyde’nin güneyinde hükümet güçlerinin mevzilerine defalarca saldırı düzenledi.
Söz konusu saldırılarda düzinelerce hükümet gücü öldürüldü veya yaralandı.
Yıl boyunca Husiler tarafından yerleştirilen mayınlar, birçok ilde düzinelerce Yemenli sivilin hayatına mal oldu.
Büyük bir kısmı halen Husilerin kontrolünde olan Hudeyde, mayın kurbanları açısından ilk sırada yer aldı.
Suudi Arabistan’ın Yemen’de başlattığı Mayın Temizleme Projesi (MASAM) Müdürü Usame el-Kusaybi, saha ekiplerinin projenin başlamasından bu ayın 22’sine kadar 426 bin 90 adet mayın, patlamamış mühimmat ve patlayıcı maddeyi imha ettiğini bildirdi.
El Kaide’nin dönüşü
Yılın ilk yarısında, El Kaide’nin ülkenin güneyinde güvenlik ve askeri güçlere yönelik saldırılarında artış yaşandı.
Güney 24 Araştırma Merkezi’nin raporuna göre, Husiler yaklaşık 53 asker ve subayın ölümüne, 114 kişinin de yaralanmasına yol açan 51 saldırı düzenledi.
Bu saldırıların en belirgin kurbanı ise konvoyunu hedef alan saldırı sonucu hayatını kaybeden Abyan Emniyet Kuvvetleri Komutanı Abdullatif Es Seyyid oldu.
Bu yıl benzeri görülmemiş diplomatik hareketlere sahne oldu.
Bunların en dikkat çekici olanı, Suudi Arabistan’dan bir ekibin Sana’ya yaptığı ziyaret ve ardından Husi liderlerinden oluşan bir heyetin Riyad’a yaptığı ziyaret oldu.
Suudi Arabistan-Umman arabuluculuğuyla yoğun toplantılar yapıldı. Bunlar, Grundberg’in bu yılın sonundan önce barış günlerine yönelik yol haritasını duyurmasıyla sonuçlandı.
Grundberg’in açıkladığı yol haritası, yeni yılın ilk haftalarında uygulama mekanizmasıyla birlikte imzalanacağı beklentisiyle, Yemenlilerin barış çabalarının başarıya ulaşması ve dokuz yıldır yaşanan acılara son verilmesi yönündeki umutlarını yeniden canlandırdı.
Öte yandan, Uluslararası Göç Örgütü (IOM), 2023 yılı boyunca Yemen’e gelen yasadışı göçmen sayısının 92 bini aştığını ve bunun son dört yıl içindeki en yüksek oran olduğunu bildirdi.
Bu sayı, yalnızca 49 bin 815 göçmenin giriş yaptığı bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 85’lik bir artışı temsil ediyor.
Sudani'nin ofisi tarafından yayınlanan ve Ocak 2024'te Uluslararası Koalisyon yetkilileriyle yapılan bir toplantı fotoğrafı (AFP)
ABD Başkanı Joe Biden, Nisan 2024'te Irak Başbakanı Muhammed Şiya es-Sudani ile yaptığı görüşme sırasında (AFP)