Libya’nın kuzeydoğusunda yer alan Derne kentini vuran sel felaketi sonrası açılan dava, vatandaşların aklına geçtiğimiz yıllarda mahkemelerde biriken ve hiçbir karara bağlanamayan çok sayıda davayı getirdi. Oysa vatandaşlar, söz konusu davaların cezasızlığın sona ermesini sağlayacak şekilde ‘tam adaletle’ sonuçlandırılmasını umuyorlardı.
Derne Asliye Mahkemesi, sel felaketi davasını 11 Ocak 2024 tarihine ertelerken, 16 memurun tutukluluk hali devam ediyor. Mahkemenin kararı, Libyalıların büyük kısmının adaletin hızla sağlanamayacağı ve temyiz aşamasında davanın uzun sürebileceği yönündeki endişelerini gidermeye yetmedi.
Şarku'l Avsat'a konuşan Libyalı siyasetçiler, Daniel Kasırgası sonucu Derne'de binlerce vatandaşın hayatını kaybettiği sel felaketi davasının, Libya’daki mahkemelerin son birkaç yıldır baktığı bazı davalarda görülenin aksine bir emsal teşkil etmeyebileceğini tahmin ediyor.
Libyalı Milletvekili Ammar el-Ablak, Libya’nın son yıllarda tanık olduğu siyasi ve silahlı çatışmaların yargının ve Libyalıların yıllarca cezasız kalan suçlar için istediği adaleti sağlama becerisinin üzerine gölge düşürdüğünü söyledi.
Terhune şehrinde bulunan toplu mezarlar meselesine de değinen Ablak, Şarku'l Avsat'a şunları söyledi:
Mağdurların sayısının fazla olmasına rağmen diğer sanıklara ceza verilmedi. ‘Ebu Salim Hapishanesi Katliamı’ davası da on yılı aşkın süredir devam ediyor.
Ablak, birçok olayda bu davalarda sanıkları koruyan nüfuzlu siyasi partiler ya da silahlı grupların liderleri tarafından baskıya uğrama korkusuyla ifade vermekten kaçınan tanıklar olduğunu söyledi.
Ülkedeki büyük siyasi ve silahlı yapılar hakkında açılan davalara bakan hakimlerin sindirildiğiyle ilgili söylentilere dikkati çeken Ablak, hakimlerin bu yüzden ya mahkeme kararını ertelemeye yöneldiklerini ya da kendilerinin ve ailelerinin başına gelebileceklerden korktukları için istifa ettiklerini söyledi. Ablak, süren bazı davalarda sanıklardan bir kısmının suçsuz ve masum oldukları halde cezaevinde kalmaya devam ettiklerini de sözlerine ekledi. Mali boyutlara ve insan hakları ihlallerine ilişkin mevzuatın güncellenmediğine dikkat çeken Ablak, “Dava prosedürleri sistemi gelişmedi. Gerek ülkenin doğusunda gerekse batısında olsun cezaevlerinin hiçbiri, iktidardaki hükümetlerin denetiminde değil” şeklinde konuştu.
Geçtiğimiz şubat ayında Terhune’deki toplu mezarlarla ilgili davada yargılanan sanıklara hapis cezası verilmiş, ancak bazı kurbanların aileleri bu karara itiraz ederek faillerin infazını talep etmişti.
Öte yandan Libya Ulusal Topluluğu Partisi Kurucu Meclisi Başkanı Esad Ziho, sadece Libya'da değil, dünyanın dört bir yanında yargının işleyişinin anlaşılması çağrısında bulundu ve bunun nispeten kısa bir süreye ihtiyacı olduğunu söyledi. Şarku'l Avsat'a konuşan Ziho, “Üzerinde uzun uzadıya düşünülmesi gereken karmaşık konular var. Bu yüzden eski rejimin simge isimleriyle ilgili 12 yılı aşkın süredir devam eden davalar gibi mahkemelerde yıllarca süren davalar bir karara bağlanamadı” ifadelerini kullandı. Ancak Ziho, faillerin suçüstü yakalandığı, hızla karara bağlandığı ve sürecin uzatılmasına gerek olmayan bazı davalardan da bahsetti.
Trablus Temyiz Mahkemesi, 2022 yılının haziran ayı ortalarında, 1996 yılında bin 269 mahkûmun öldürüldüğü Ebu Salim Hapishanesi Katliamı davasını inceleme yetkisinin bulunmadığına karar vererek, 9 yılı aşkın bir süre boyunca çeşitli sivil mahkemelerce incelenen dava dosyasını, askeri yargıya havale etmişti.
Libyalıların çoğunun davanın yavaş ilerlediğini ve adaletin sağlanmadığını düşündüğünü kabul eden Ziho, ancak bunun tüm sorumluluğu adli makamlara yükledikleri anlamına gelmediğini düşünüyor.
Ziho, sözlerini şöyle sürdürdü:
Libyalıların çoğu, diğer devlet kurumlarına olan güvenlerinin sarsılması nedeniyle yargıyı başvurulacak son merci olarak görüyor. Bunun suçlusunun siyasi gerilimle, seçimlerin yapılmasındaki gecikme, devam eden hükümet bölünmesi ve bazı silahlı oluşumların nüfuzu olduğuna inanıyor. Bazı suçların sorumlularının yurt dışına kaçmasına izin verilmesi, bazılarının tutuklanmasının engellenmesi, bazılarının haklarında soruşturma açılmaması yahut haklarında verilen mahkeme kararlarının uygulanmaması adaletin sağlanmasını engelliyor.
Ziho, savcılığın Derne’de sel felaketinin meydana gelmesinden bu yana davaya yeterli ilgi göstermemesinin, davanın süresinin uzaması ve beklentilerin karşılanmaması ihtimalini güçlendirdiğini söyledi.
Üç yıldız ve kuyruğunda beş tüy bulunan balıkkartalı (AFP)