Lübnan ve Irak'taki iki saldırı ile birlikte İran'daki iki patlamanın ardından İsrail ile Hamas arasında Gazze'deki savaşın bölge geneline yayılacağı yönündeki korkular arttı, ancak uzmanlar şu anda daha geniş bir çatışmanın olası olmadığını söylüyor.
Ne oldu?
İsrail ile Hamas arasında savaşın başlamasından sonra bölgede gerilim arttı.
Lübnan, Hamas ve ABD’li bir yetkili, Lübnan Hizbullahı'nın Beyrut'un güney banliyösündeki evinde önde gelen Hamas lideri Salih el-Aruri'nin (57 yaşında) öldürülmesiyle sonuçlanan hava saldırısının arkasında İsrail’in olduğunu açıkladı.
Ancak İsrail, Hamas hareketinin işgal altındaki Batı Şeria'daki askeri kanadının kurucularından olan el-Aruri'ye düzenlenen suikastın sorumluluğunu üstlenmedi ve onu birçok saldırıyı planlamakla suçladı.
Hamas ve Hizbullah'ı destekleyen İran, Kudüs Gücü Komutanı General Kasım Süleymani'nin 4 yıl önce Irak'ta düzenlenen ABD hava saldırısında öldürülmesinin yıldönümünde (geçtiğimiz Çarşamba günü) en az 84 kişinin ölümüne yol açan iki patlamadan İsrail ve ABD'yi sorumlu tuttu.
ABD Dışişleri Bakanlığı sözcüsü Matthew Miller, ‘ABD'nin iki bombalama olayına hiçbir şekilde müdahil olmadığını ve aksi yöndeki herhangi bir açıklamanın saçma olduğunu’ söyledi.
Öte yandan Irak ve Haşdi Şabi (Halk Seferberlik Güçleri), perşembe günü Bağdat'ta askeri komutanlarından birinin öldürülmesine yol açan saldırıdan ABD'yi sorumlu tuttu.
AFP'nin resmi verilere dayandırdığı listesine göre Hamas hareketinin 7 Ekim'de yerleşim yerlerine yönelik başlattığı daha önce görülmemiş saldırıda çoğu sivil olmak üzere yaklaşık bin 140 kişi öldü. İsrail ordusunun rakamlarına göre 129'u halen Gazze Şeridi'nde tutulmakta olan yaklaşık 250 kişi de rehin alındı.
İsrail, 27 Ekim'den bu yana kara saldırısıyla birlikte şiddetli bombalamalarla karşılık vererek Hamas Sağlık Bakanlığı'nın son rakamlarına göre çoğu kadın ve çocuk olmak üzere 22 bin 438 kişinin ölümüne yol açtı.
Lübnan ile savaş
Salih el-Aruri 7 Ekim’den bu yana Hamas’ın en önde gelen ismi.
Eğer saldırıyı İsrail üstlenseydi, bu, İsrail ile Hizbullah arasında 2006'da bir ay süren, Güney Lübnan'ın geniş bölgelerinin yok edildiği ve bin 200 Lübnanlı sivil ve çoğu asker olan 160 İsraillinin hayatına mal olan savaştan bu yana Beyrut'ta düzenlenen ilk önemli saldırı olacaktı.
Lübnan boğucu bir ekonomik kriz ile mücadele ederken, siyasi tıkanıklık uluslararası yardımın kesilmesine yol açtı.
İsrail ordu sözcüsü Daniel Hagari, el-Aruri'nin öldürülmesinin ardından salı günü düzenlediği basın toplantısında, ordunun ‘tüm senaryolara hazır olduğunu’ söyledi.
Öte yandan Başbakan Binyamin Netanyahu'nun danışmanı Mark Regev ise İsrail'in suikastın sorumluluğunu üstlenmediğini belirterek, bunun ‘Lübnan devletine veya Hizbullah'a yönelik bir saldırı’ olmadığını vurguladı.
Hizbullah Genel Sekreteri Hasan Nasrallah, İsrail'i Lübnan'a savaş açmaması konusunda uyardı ve aksi durumda savaşlarının ‘kontrolden çıkacağını’, dolayısıyla ‘Lübnan'a ve İsrail'e yönelik tehlikeli bir saldırı’ olacağını ekledi. ‘Güvenlik, egemenlik ve direniş’ vurgusu yapan Nasrallah, “Cevapsız, cezasız kalmayacak” dedi.
Beyrut'taki Saint Joseph Üniversitesi'nde uluslararası ilişkiler profesörü Kerim el-Bitar, saldırının endişe verici olduğunu söyleyerek "İran, Hizbullah ya da İsrail açık bir savaş istemese bile yanlış hesaplamalar ve kötü düşünülmüş misillemeler, durumun patlamasına neden olabilir" değerlendirmesinde bulundu.
Britanya Cardiff Üniversitesi'nden profesör ve Ortadoğu meselelerinde uzman olan Emel Saad ise şöyle konuştu:
Hizbullah öyle bir karşılık vermek zorunda kalacak ki, İsrail'i bunu tekrarlamaması konusunda uyaracak.
Saad, Hizbullah'ın Beyrut'ta bulunan diğer Hamas yetkililerinin güvenliğini de artırmak zorunda kalacağını belirterek, "ancak İsrail'e topyekun bir savaş başlatmaktan başka seçenek bırakmayacak şekilde yanıt veremez" diye ekledi.
Carnegie Ortadoğu Merkezi'nden Maha Yahya ise "Bölgesel durum göz önüne alındığında, bu özel anda ve zamanlamada Hizbullah'ın Lübnan'ı büyük bir çatışmaya sürükleme arzusunda olacağını düşünmüyorum" dedi.
Bölgesel çatışma
Lyon Üniversitesi araştırma direktörü Fabrice Balanche, bölgesel bir savaşın olası olmadığını söyleyerek “İranlılar İsrail'le çatışma istemiyor, Hizbullah da istemiyor. Çünkü savunmada olacaklarını biliyorlar. İsrail bir füze saldırısına maruz kalırsa Amerikalılar karşılık verir. İran, bunun yerine Kızıldeniz'deki deniz ticaretini engellemeye devam ederek karşılık vermekle yetinecek" şeklinde yorumda bulundu.
İran tarafından desteklenen Yemen'deki Husi isyancılar, Kızıldeniz'in güney boğazı civarında Babu’l Mendeb'deki ticari gemilere 20'den fazla saldırı düzenledi. Bu durum, küresel ticaretin yüzde 12'sinin geçtiği su yolunda gemi taşımacılığının engellenmesine yol açtı.
Balanche, "İranlılar karşılık vermeli ama doğrudan değil... Babu’l Mendeb'i kapatmak bu stratejik rotayı kullananlar için çok maliyetli" dedi.
Libya Başsavcısı Sıddık es-Sur (Başsavcılık ofisi)