Gazze savaşının üzerinden 100 günü aşkın bir süre geçmesine rağmen Avrupa Birliği, üyelerinin bölündüğü ve olay karşısında konumlarının parçalandığı bir ortamda hâlâ kendine bir rol arıyor. Bu da Avrupa Birliği’nin ne istediği ve kapılarında çıkan bir savaş karşısında ne yapmaya kararlı olduğu konusunda belirsizlik perdesini aralıyor.
Bugüne kadar Gazze'de 24 binden fazla Filistinlinin ölümüne, on binlerce kişinin yaralanmasına, konut ve temel altyapının sistematik olarak tahrip edilmesine rağmen Avrupa Birliği henüz ortak tek bir sesle ateşkes talep etme noktasına ulaşamadı. Dışişleri bakanları ve ardından Avrupa Birliği liderleri, küresel düzeyde ağırlık taşıyacak ortak, ittifak ettikleri bir konuma ulaşamadılar.
Avrupa Birliği’nin iç durumunun bu şekilde olması nedeniyle, Avrupa Birliği'nin dış ve savunma politikaları Yüksek Temsilcisi Josep Borrell, Birlik adına net bir politika ifade etmekte üç nedenden dolayı zorluk yaşıyor; bunlardan ilki yukarıda belirtilen bölünmeler, İkincisi ise İsrail'i etkileyebilecek tek tarafın ABD olduğuna dair köklü inanç, üçüncüsü, onlarca yıldır Birliğin Filistin-İsrail çatışmasında herhangi bir siyasi rol üstlenmesine karşı çıkan İsrail'e açık eleştiri yöneltilme korkusu. İsrail Avrupa Birliği’nin Arap pozisyonunu desteklediğini düşünüyor.
Avrupa'nın zayıflığı, Borrell'in birkaç Ortadoğu ülkesine yaptığı son gezinin ardından dün (Salı) Fransız Le Monde gazetesinde yayınladığı ve çatışmaya ilişkin vizyonunun sonuçlarını ve gerekli gördüğü çözümleri özetlediği makalesinde açıkça görülüyor.
3 öncelik
Borrell, şu anda odaklanılması gereken 3 önceliğin olduğunu vurguluyor: Çatışmanın İsrail ile Lübnan Hizbullahı arasında bir savaşa dönüşmesinin önlenmesi, Gazze'deki felaketin etkisinin hafifletilmesi ve İsrailli rehinelerin serbest bırakılması için müzakerelerin yeniden başlatılması, Batı Şeria'da Filistinlilere uygulanan şiddete son verilmesinden başlayarak, çatışmanın çözümünün önünü açmak.
Birinci önceliğe gelince, Borrell, daha önce Beyrut'ta vurguladığı, Lübnan-İsrail sınırında açık bir savaşın, özellikle de korkunç bir bedel ödeyecek Lübnan halkı için yıkıcı sonuçları konusunda uyarıyor. 1701 Sayılı Uluslararası Kararın içeriğinin uygulanması çağrısında bulunarak, bunun gibi bir şeyin, etrafındaki karmaşıklıkları göz ardı ederek "doğrudan" yapılabileceğini düşündü. Her halükarda Avrupalı yetkili, Birliğin gerekli yardımı sağlamaya hazır olduğunu, konunun niteliğini belirtmeden teyit ediyor.
Gazze'ye gelince, onun görüşüne göre mutlak öncelik Şeridin sakinlerinin zorla buradan çıkarılmasını önlemek. Çünkü bu, uluslararası hukuk tarafından yasaklanan ve ahlaki ilkeler tarafından reddedilen bir şey. Borrell, Gazze Şeridi nüfusunun yüzde 80'inin evlerini terk etmek zorunda kaldığını ve yüz binlerce sakinin insanlık dışı koşullarda yaşadığını hatırlatıyor. Denetimin ağırlığı nedeniyle yeterli miktarda ulaşmayan insani yardımın ulaştırılmasının artırılarak insanların acısının hafifletilmesi çağrısında bulunuyor.
Ancak Borrell, yardımın hızlı bir şekilde ulaştırılmasını kimin engellediğini belirtmekten kaçınıyor ve aynı zamanda İsrail'in çeşitli bombardımanları sonucunda meydana gelen ölümlerin sayısını da belirtmekten kaçınıyor. Doğrudan ve güçlü bir şekilde ateşkes talep etmek yerine Birleşmiş Milletler Genel Kurulu'nun yayınladığı kararda belirtildiği gibi, mecburen durana kadar çatışmaların yoğunluğunun azaltılması çağrısında bulundu.
Ancak Borrell, "İsrail'in, Hamas’tan İsrailli mahkumların serbest bırakılması konusunda belirli garantiler almadan askeri operasyonları askıya almasının gerçekçi olmadığını" ileri sürerek İsrail'in tutumunu benimsiyor. Avrupalı yetkilinin tutumunun zayıflığı, uluslararası kuruluşların Gazze Şeridi'ndeki çalışmalarına yönelik suçlamaları reddetmesiyle açıkça ortaya çıkıyor. Çünkü genellikle okuyucuyu, uluslararası kuruluşların çalışmasını kimin engellediği ve kınadığı konusunda aydınlatmadan, “tehlikeli bir eylemi” hedef alarak açıklama yapıyor.
Borrell, Ukrayna'da uluslararası meşruiyete odaklanılıp bunu Gazze'de kınamanın kabul edilemez olduğunu, çünkü bunun çifte standart suçlamalarını güçlendireceğini söyledi.
Olmert'in teklifi
Avrupalı yetkili, askeri müdahalenin sorunu çözmeyeceği göz önüne alındığında, siyasi bir çözüme ulaşmanın gerekliliğini vurguluyor. Burada, Gazze'deki önceliğin İsrail güçlerinin Şerit'ten çekilmesi olması gerektiğini düşünen eski İsrail Başbakanı Ehud Olmert'in önerisini benimsediğini doğruluyor. Ancak tüm mahkumlar serbest bırakıldıktan sonra, Güvenlik Konseyi kararıyla uluslararası destekten yararlanacak bir "geçici Filistin yönetimi" kurulmasını öneriyor.
Bu kararın verilmesi, ona "dünya çapında" meşruiyet ve iki devletli çözüme yönelik açık ve önceden belirlenmiş bir yol olmadan Gazze'nin yeniden inşa sürecine girmeyecek olan Filistinliler, İsrail ve bağışçılar nezdinde güvenilirlik sağlayacak.
Borrell'e göre geçiş aşamasının ardından Batı Şeria'daki yerleşim faaliyetlerinin durdurulmasını öngören kapsamlı bir siyasi çözüm için uluslararası toplumun desteğiyle “İsrail ile Filistin devleti” arasında müzakerelerin başlaması gerekiyor. Borrell'in vardığı sonuç, 1993 Oslo Anlaşmalarının başarısızlığının iki konu üzerinde durmayı gerektirdiği yönünde: Birincisi, iki devletli anlaşmazlığın çözümünü önceden ifade etmesi, ikincisi, anlaşmaya varmak için yalnızca Filistinlilere ve İsraillilere güvenmenin mümkün olmadığı, barış koşullarının hayata geçirilmesi ve bunların uygulanmasının tüm uluslararası toplum tarafından garanti edilmesi gerektiği. Bu bağlamda Borrell, Avrupa Birliği'ni "bu sürece tam olarak katkıda bulunmaya ve seyirci kalmamaya" çağırıyor.
Avrupa’nın bölünmesi
Borrell, 3 Ocak'ta Barselona'da yaptığı konuşmada, Avrupalı liderlerin ateşkes konusunda ortak bir pozisyona ulaşamamasından duyduğu "üzüntüyü" ifade etti. Ayrıca bunun "birliği zayıflatacağını" düşündüğünü kaydetti. Bu nedenle siyasi çözüm için 27 Avrupalıya baskı yapma istediği, AB’deki bölünmeler nedeniyle gerçekleşemeyecek.
Almanya'nın İsrail'e yönelik herhangi bir eleştiriyi yönlendirmekten kesinlikle kaçındığı bir sır değil. Gazze'deki savaşın başlamasından bu yana bu çok açık bir şekilde ortaya çıktı. Aynı şekilde Avusturya ve Çek Cumhuriyeti de İsrail'in Avrupa içindeki "Truva atı" olarak değerlendiriliyor. Danimarka ve Hollanda gibi geleneksel olarak İsrail çıkarlarını savunan başka ülkeler de var; Belçika, İrlanda ve İspanya gibi ülkeler ise Filistin’ e daha yakın.
Paris ise orta bir konum arıyor. Bu mozaiğin görüntüsü göz önüne alındığında, Avrupa'nın Borrell'in oynamak istediği rolü oynaması zor. Bu nedenle Avrupa, siyasi pozisyonlara alternatif olarak görülemeyecek insani yardım çalışmalarına odaklanıyor.
Yerlerinden edilmiş Gazzeli kadın ve çocuklar, eşyalarıyla birlikte bir kamyonetin arkasında seyahat ediyorlar. (AFP)
Beyt Lahiya'da İsrail saldırısında öldürülen akrabaları için ağlayan Filistinli bir kadın (AFP)
İsrail'in Gazze'nin Şucaiyye mahallesinde bir konuta düzenlediği saldırının gerçekleştiği bölgeyi inceleyen Filistinli arama kurtarma görevlileri (AFP)