Mısır'ın Gazze Şeridi sınırına komşu olan Philadelphia (Selahaddin) Ekseni son iki haftadır Mısır ile İsrail arasında gerilimin tırmandığı nokta haline geldi. Mısır'ın ‘İsrail'in sınır ekseninde güvenlik kontrolünü ele geçirme çabalarını’ reddetmesi üzerine Kahire ve Tel Aviv, son günlerde bu konuda ‘sert’ olarak nitelendirilen açıklamalarda bulundu. Mısırlı bir yetkiliye göre, Mısır, İsrail’in bu yönde atacağı herhangi bir adımı ‘Mısır-İsrail ilişkilerine yönelik ciddi risk oluşturacak kırmızı bir çizgi’ olarak değerlendiriyor.
İsrail'in 2005 yılında Gazze Şeridi'nden tek taraflı olarak çekilmesinden bu yana, Philadelphia Ekseni Mısır ile İsrail’in bu kadar gündeminde olmamış, bugünlerde olduğu gibi eksenin kaderi ve yol açabileceği olası yansımaları mercek altına alınmamıştı.
Mısır ile İsrail arasında 1979 yılında imzalanan Camp David Anlaşması kapsamındaki tampon bölgenin bir parçası olan Philadelphia Ekseni, sadece yüzlerce metrelik bir genişliğe ve Akdeniz'den Sina Yarımadası ile Gazze Şeridi arasındaki Filistin topraklarındaki Kerem Şalom Sınır Kapısı’na kadar 14,5 kilometrelik bir uzunluğa sahip.
Mısır ile İsrail arasında 1979 yılında barış anlaşması imzalanması, askeri güçlerin Philadelphia Ekseni çevresinden çekilmesini öngörüyordu. İsrail, 2005 yılının ağustos ayı ortalarında Gazze Şeridi'nden çekilip, Avrupa Birliği'nden (AB) gözlemcilerin nezaretinde sınır bölgeleri ve sınır kapılarını denetleyen Filistin Yönetimi'ne teslim edene kadar bölgeyi kontrol etti.
İsrail ile Mısır arasında 2005 yılının eylül ayında İsrail'in 1979 tarihli barış anlaşmasının güvenlik eki olarak kabul ettiği Philadelphia Anlaşması imzalandı. Genel ilke ve hükümlerine tabi olduğunu belirten ve Mısır ordusunun Gazze Şeridi'ni ayıran sınıra konuşlandırılmasını öngören anlaşmaya göre bölgede; ‘terörle mücadele, sınır ötesi sızma girişimlerini, kaçakçılık faaliyetlerini ve tünelleri tespit etme’ gibi görevleri olan yaklaşık 750 Mısırlı sınır muhafızı konuşlandırıldı.
Hamas Hareketi, 2007 yılında Gazze Şeridi'nin kontrolünü ele aldı. Dolayısıyla Philadelphia Ekseni de Hamas’ın kontrolüne geçti. Bunun üzerine İsrail, Gazze Şeridi'ne boğucu bir abluka uyguladı. Hamas’ın 7 Ekim'de İsrail’e karşı başlattığı Aksa Tufanı Operasyonu’nun ardından İsrail, Gazze Şeridi'ni dört bir yandan kuşatmaya başladı. Dolayısıyla Philadelphia ekseni, İsrail'in Gazze Şeridi’ni tamamen kuşatma planında hedeflenen en önemli stratejik bölgelerden biri haline geldi.
İsrail gerilimi tırmandırıyor
İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, aralık ayı sonlarında düzenlenen bir basın toplantısında, Philadelphia Ekseni’nin İsrail'in kontrolü altında olması gerektiğini söyledi. Netanyahu’nun açıklamasından bu yana Philadelphia Ekseni büyük bir ilgi görüyor. İsrail güçleri, 13 Aralık'ta direnişçilerin silah kaçakçılığı yapmak amacıyla kullandığı tünelleri yok etme bahanesiyle Mısır ile Gazze Şeridi arasındaki sınır boyunca ‘olağanüstü saldırılar’ başlattı. İsrail parlamentosu Knesset'in Dış İlişkiler ve Güvenlik Komitesi tarafından kapalı kapılar ardında düzenlenen toplantısı öncesinde Netanyahu’nun açıklamalarını sızdıran İsrail Yayın Kurumu (IBA), İsrail hükümetinin Philadelphia Ekseni’ni kontrol etmeyi planladığını ortaya çıkardı. İsrail ordusu, 23 Aralık’ta Kerem Şalom Sınır Kapısı ile Refah Sınır Kapısı arasındaki sınır bölgesinde kısa bir manevra yaparak bölgede yeniden askeri hareketliliğine başladı, ancak direnişçilerle yaşanan şiddetli çatışmanın ardından geri çekildi. İsrail, o zamandan beri Philadelphia Ekseni’yle ilgili açıklamalarına hız kazandırdı. Hatta Netanyahu, birkaç gün önce Philadelphia Ekseni’nin Hamas Hareketi’ne silah akışının sağlandığı bir ‘açıklık’ olduğunu ve kapatılması gerektiğini söyledi.
Mısır'ın tepkisi
Mısır, İsrail’in Philadelphia Ekseni’yle ilgili açıklama ve adımlarına Basın Enformasyon Kurumu Başkanı Ziya Raşvan’ın ağzından karşılık verdi. Raşvan, pazartesi akşamı yaptığı açıklamada, Netanyahu’nun sözlerinin ‘yanlış iddialar ve suçlamalar içerdiğini’ söyledi. Raşvan, İsrail'in Philadelphia Ekseni'ni yeniden işgal etmeye yönelik herhangi bir adımının, Mısır-İsrail ilişkileri için ciddi bir risk oluşturacağını vurguladı.
Mısırlı yetkililer, Philadelphia Ekseni’nde İsrail askeri konuşlandırılmasını istemiyorlar. Bununla birlikte Mısır, Gazze Şeridi ile sınırında kaçakçılık faaliyetleri için kullanılan tüm tünelleri yok ettiğini açıkladı. Bu tüneller, 25 Ocak 2011 olaylarının ardından yaşanan güvenlik gelişmeleri sonrasında, Sina Yarımadası’nda faaliyet gösteren ‘terör’ örgütlerinin silah ve patlayıcılarının kaçak yollardan girişi için kullanılmıştı.
Stratejik önem
Uluslararası İlişkiler Profesörü, Ulusal Orta Doğu Araştırmaları Merkezi Başkan Yardımcısı, Filistin ve İsrail meseleleri konusunda uzman bir isim olan Tarık Fehmi, Mısır'ın, İsrail'in Mısır ile Gazze sınırındaki tampon bölgeyi kontrol etmesiyle ilgili önerisini reddettiğini doğruladı. Mısır ile İsrail arasında bu bağlamda iş birliği olmadığını belirten Fehmi, “Çünkü bu konu bir kısmı askeri ve stratejik olan yasal kontrollere tabidir” dedi.
Şarku'l Avsat'a değerlendirmelerde bulunan Fehmi, İsrail'in herhangi bir şekilde bu çerçevenin dışına çıkmasının, Mısır'ın kabul etmeyeceği doğrudan ihlallere yol açacağını belirtti. Philadelphia Ekseni’nin Mısır için kırmızı bir çizgi olduğunun altını çizen Fehmi, bu kırmızı çizginin geçilmesine izin verilmeyeceğini vurguladı.
Philadelphia Ekseni’nin Mısır için önemine değinen Fehmi, şunları söyledi:
Özellikle İsrailli aşırı sağcı yetkililerin Filistinlileri yerinden etme projelerini gerçeğe dönüştürme çabaları çerçevesinde Mısır, İsrail’in stratejik açıdan önemli bu sınır bölgesindeki varlığını garanti etmiyor. Ayrıca Mısır, İsrail’in Philadelphia Ekseni’nin güvenlik kontrolünü ele almasını reddediyor. Zira böyle bir adım, Filistinlilerin topraklarındaki kararlılığını desteklemek için kırmaya çalıştığı Gazze Şeridi’ndeki kuşatmanın daha da sıkılaşmasına neden olur.
İsrail televizyonu Kanal 12, 10 Ocak'ta Kahire’nin, Tel Aviv'in Philadelphia Mihver bölgesinin güvenliğinin İsrail tarafından sağlaması yönündeki talebini reddettiğini bildirdi. Wall Street Journal (WSJ) gazetesi, bu ayın başlarında Mısır’ın Philadelphia Ekseni’nde gözetim ve sensör cihazlarının yerleştirilmesi konusunda İsrail ile iş birliğine vardığını yazmış, ancak Kahire bu haberleri yalanlamıştı.
‘Mısır'a karşı bir tür taciz’
Şarku’l Avsat’a konuşan eski Mısır Dışişleri Bakan Yardımcısı Büyükelçi Hüseyin Haridi, İsrail'in Philadelphia Ekseni’yle ilgili artan açıklamalarını, ‘Mısır'a karşı bir tür taciz’ olarak nitelendirdi. Barış anlaşmasına rağmen İsrail'in Mısır’ı halen ‘güvenliğine yönelik ilk tehdit’ olarak gördüğünü söyleyen Haridi, “İsrail’in sınır bölgesinin güvenlik kontrolüne ilişkin dozunu giderek artırdığı gerilim, İsrail'in Mısır sınırında doğrudan var olmayı ne kadar istediğinin bir göstergesi” diye konuştu. Haridi, bu gerilimi gerek Filistinlileri desteklemek gerek İsrail'in savaştan sonra Gazze Şeridi'nin geleceğine ilişkin planlarına karşı çıkmak açısından olsun, Mısır'ın rolünü etkisiz hale getirmeye yönelik ‘bir tür baskı’ olarak yorumladı.
Meselenin İsrail içine ve Tel Aviv'in müttefiklerine verilen mesajlarla da ilgili olduğuna dikkat çeken Haridi, savaşın süresinin uzatıldığını ve İsrail’e göre halen ‘tehdit kaynakları’ olduğunu belirtti. İsrail’in bakış açısına göre, tehdide karşı koymak için her türlü önlemin alınmasının mübah olduğunu ifade eden Haridi, bunu ‘İsrail’in Mısır’ı terörize etmeye ve tehdit etmeye yönelik açık bir girişimi’ olarak değerlendirdi. Mısır'ın buna verdiği tepkinin medya üzerinden yapılan basit açıklamalardan ‘daha büyük ve daha güçlü’ olması gerektiği çağrısında bulunan Haridi, aynı zamanda Arap ülkelerinin Mısır'ın tutumunu açıkça desteklemelerine ihtiyaç duyulduğunu, çünkü İsrail'de bu tür tutumların dikkatle izlendiğini ve değerlendirildiğini söyledi.
Suriye Cumhurbaşkanı Ahmed eş-Şara ve Suriye Demokratik Güçleri (SDG) lideri Mazlum Abdi, geçtiğimiz mart ayında Şam’da hükümet ile SDG arasında yapılan anlaşmayı imzalarken (Arşiv – SANA)
Suriye hükümetinden resmî bir heyet ile Kuzey ve Doğu Suriye Özerk Yönetimi'ni bir araya getiren tarihi toplantıdan (sosyal medyada paylaşıldı)
Kuzey ve Doğu Suriye Özerk Yönetimi bölgelerini gösteren bir trafik levhası (Şarku’l Avsat)
Kuzey ve Doğu Suriye Özerk Yönetim liderleri, Suriye'nin kuzeyindeki Rakka kentinde yer alan yönetim binası önünde düzenlenen basın açıklaması sırasında (Şarku’l Avsat)
Özerk Yönetim ve askeri güçlerinin kontrolü altındaki başlıca kentlerden biri olan Kamışlı'nın girişi (Şarku’l Avsat)