Basitleştirmeye yönelik çabaların devam ettiği bir dönemde Irak'taki durum oldukça karmaşık. 2003'teki Amerikan işgalinden, devletin devrilmesinden ve ordunun dağıtılmasından bu yana burası bir ‘çatışma alanı’ oldu. Güç ve para konusunda iç mücadeleler ve nüfuz üzerindeki dış mücadeleler. ABD'nin örsüyle İran'ın çekici arasındaki ‘arenada’ devlet kurmak kolay değil.
Şu anda gerekli olan şey, haklı olarak, Haydar el-İbadi hükümetinin, Irak topraklarının üçte biri olan Musul'un ve Irak'ın yarısının kontrolünü ele geçiren DEAŞ'la mücadeleye yardım etme davetine yanıt olarak Amerikan liderliği altına giren Uluslararası Koalisyonu’nun ülkeden ayrılması. Suriye bölgesi Bağdat'a yaklaştı ve ‘DEAŞ halifeliğini’ kurdu. Teorik olarak mesele basit: Meşru hükümetin isteği üzerine gelen, onun başka bir isteği üzerine gider.
İran Devrim Muhafızları'na bağlı silahlı grupların, onların çıkmasını ve askeri olarak kovulmalarını en çok talep eden ve çabalayanlar olduğu gerçeği değiştirmiyor. Bunun nedeni, resmi Bağdat'ın ihtiyaç duyduğu ABD danışmanları ve eğitmenleri koruyamaması ve resmi olarak Silahlı Kuvvetler Komutanı’na tabi olan Haşdi Şabi'nin bombalanmasına yönelik herhangi bir Amerikan askeri müdahalesine öfkeli olmasıdır. Başbakan Başkomutan'ın sözcüsü Tümgeneral Yahya Rasul'a göre Uluslararası Koalisyon’un daha ziyade Irak için bir istikrarsızlık unsuru haline geldi.
Çünkü Irak, iç tartışmalar ne olursa olsun ABD ve İran'ı ‘stratejik ortak’ olarak görüyor. ‘İran'ın Suriye ve Lübnan'a kara ve hava köprüsü kurma ihtiyacının ve ABD'nin doğu Suriye'deki güçlerini desteklemek için Irak topraklarında bulunmasının gerekliliğinin’ farkında. Başbakan Muhammed Şiya es-Sudani'nin çevresindeki isimler, Irak'ın DEAŞ'la mücadelede ABD hava ve istihbarat yardımına ihtiyaç söylerken Sudani, Irak kuvvetlerinin terörle mücadele etme ‘yeteneğine’ kavuştuğunu duyurdu.
Ancak zorunlu hale gelen ve bunun için resmi görüşmelere başlanan ABD’nin ülkeden çıkışı, zor bir realitede zor soruları da gündeme getiriyor. Çıkışın şekliyle ilgili sorular: Yumuşak bir çıkış mı yoksa öfkeli bir çıkış mı, Bağdat öfkeli bir çıkışın bedelini ödeyebilir mi? Çıkış sonrası ile ilgili sorular: Dostluk, ortaklık veya rekabet? Irak'ın İran ve silahlı kollarının nüfuz ağından çıkmasının zorluğu ve bu nüfuzun varlığının tek başına Irak'a ve Amerika'ya zarar verip vermediği hakkında sorular…
Irak, bölgesel ve uluslararası çatışmaların arenası değil, ‘buluşma köprüsü’ olmak istediğini ve herkese aynı mesafede durduğunu yineliyor. İran ve Arap ilişkilerinde bir miktar dengeyi, Arap rolünde ise bir miktar dengeyi yeniden kazandı. Ancak gerçekçi soru şu: Haşdi Şabi'nin siyasetçileri ve liderleri herkese aynı mesafede mi duruyor ve bazıları kendilerini Velayet Fakih çizgisinde mi görüyor? Şu anda New York'ta bulunan ve ABD'nin kararlarına ve Bağdat'la yapılan anlaşmaya tabi olan petrol parası ne olacak? Başbakan'a atfedilen, ‘DEAŞ artık devlete tehdit değildir’ görüşüne ne kadar güvenebiliriz?
Hatanın yapıldığı başlangıca dönmekten kaçış yok: Amerika'nın Mezopotamya'yı işgali. Eğer işgal olmasaydı, Irak bir ‘çatışma alanı’ haline gelmezdi, çünkü o zaman Arap ulusunun "Doğu Kapısının Muhafızı" olarak bilinirdi. Ancak iktidar ve para üzerine çatışmalar, kişilikler, akımlar ve partiler arasındaki çatışma, bugüne kadar güçlü, adil ve yolsuzlukla etkin bir şekilde mücadele eden çoklu bir sistemde gerçek anlamda bir devlet inşa etmeyi başaramadı. Bu yolsuzluğun efsanevi bir şekilde yayıldığını görüyoruz. İlginç olan, Amerikan askeri gücünün ülkeden çıkışını ve İran'ın tek başına nüfuzunu destekleyenlerin, Amerikan işgali tanklarıyla Bağdat'a geldiklerinde iktidara geldikleridir. Bu, çıkarların değiştiği birçok güç ve ülkenin politikalarında şaşırtıcı değildir.
* Independent Arabia'da yer alan bu makalenin çevirisi Şarku’l Avsat'a aittir.
Suriye-Amerikan ortak heyetine yönelik terör saldırısının ardından Palmira şehrinde güvenlik operasyonu (Suriye İçişleri Bakanlığı)
Suriye'nin doğusundaki Haseke vilayetine bağlı Rmeylan kırsalında bulunan ABD askerleri (Arşiv - AFP)
