عربي English Türkçe اردو فارسى
Logo
Son Haberler
ARAP DÜNYASI

İsrail'in Batı Şeria'daki yerleşimleri hızlanıyor

Batı Şeria'daki yerleşimcilerin sayısı 500 binin üzerine çıkarken aşırılık yanlısı Maliye Bakanı bu artışta önemli bir rol oynuyor.

Batı Şeria'daki yerleşim hareketinin önde gelen destekçilerinden olan İsrail Maliye Bakanı Bezalel Smotrich. (AP)
Batı Şeria'daki yerleşim hareketinin önde gelen destekçilerinden olan İsrail Maliye Bakanı Bezalel Smotrich. (AP)
TT
TT

İsrail'in Batı Şeria'daki yerleşimleri hızlanıyor

Batı Şeria'daki yerleşim hareketinin önde gelen destekçilerinden olan İsrail Maliye Bakanı Bezalel Smotrich. (AP)
Batı Şeria'daki yerleşim hareketinin önde gelen destekçilerinden olan İsrail Maliye Bakanı Bezalel Smotrich. (AP)

Avrupa Birliği (AB) dışişleri bakanları, Batı Şeria'da Filistinlilere şiddet uygulayan İsrailli yerleşimcilere yönelik yaptırımlar ve bu konuda ardı ardına yapılan tehditler konusunda haftalarca süren yoğun istişarelerden sonra, bugün halen kendi aralarında anlaşamıyorlar.

Paris'teki Avrupalı ​​bir kaynak, ‘27 bakanın asgari yaptırımlar üzerinde anlaşamaması’ karşısında ‘şaşkınlığını’ dile getirdi. Şaşkınlığının ‘iki hususta’ olduğunu belirten kaynak, “İsrail'e sınırsız ve koşulsuz destek sağlayan ABD, bu ayın ilk gününde Batı Şeria'da dört üst düzey yerleşim aktivistine ilk yaptırım uygulayan ülke oldu” dedi.

İngiltere de aynı yolu izledi ve Dışişleri Bakanlığı dün, ABD yaptırımlarının hedefi olan dört yerleşimciye yaptırım uyguladığını duyurdu. Yaptırımlar, ‘Batı Şeria'nın istikrarını tehdit eden yerleşimciler tarafından uygulanan ve devam eden şiddetle mücadele etmek için mali ve seyahat kısıtlamaları’ uygulanmasını şart koşarken, Bakan David Cameron İsrail'i ‘daha kararlı adımlar atmaya ve yerleşimci şiddetine son vermeye’ çağırdı. Londra, ‘Batı Şeria'nın istikrarını tehdit eden’ bu şiddete karşı çıkma niyetinde olduğunu söyledi. Zira yerleşimciler, yasa dışı ve kabul edilemez davranışlarla Filistinlileri sıklıkla silah kullanarak tehdit ediyor ve onları yasal mülkleri olan toprakları terk etmeye zorluyor. Londra, İsrail'i ‘çoğunlukla verilen taahhütlerin ve sözlerin yerine getirilmemesiyle’ suçluyor. Filistin Otoritesi istatistikleri, 2,9 milyondan fazla Filistinlinin yaşadığı Batı Şeria'da 7 Ekim'den bu yana 380'den fazla kişinin İsrail askerleri veya yerleşimciler tarafından öldürüldüğünü ortaya koyuyor.

Batı'nın yerleşimci şiddetine gösterdiği ilginin son derece önemli olduğuna şüphe yok. Ancak Batı Şeria'daki çözüm sürecinin genişletilmesine ve Gazze'deki savaşı istismar ederek yerleşimcilerin yerleşimlerini hızlandırmasına da aynı önemin verilmesi gerekiyor. Zira Gazze gündeminin Batı Şeria'da olup bitenleri gizlediği veya Hamas ve diğer Filistin örgütlerinin Gazze Şeridi'nde yaptıklarının onlara yerleşim faaliyetlerini hızlandırmak için bir bahane sağladığı düşünülüyor.

İsrailli sivil toplum kuruluşu Barış Şimdi’nin (Peace Now) yayınladığı raporda, Batı Şeria'daki yerleşimci sayısının 2023'te 500 bin kişiyi aştığı, 25 yeni yerleşim noktası kurulmasının planlandığı, geçen ekim ayından bu yana ise yedi yeni noktanın kurulduğu belirtiliyor. Mevcut istatistikler, İsrail hükümetinin 2021 yılından bu yana Batı Şeria'da 12 bin konut kurulmasına yeşil ışık yaktığını gösteriyor. Her hanenin altı kişi alabileceğini varsayarsak, bu, doğumlardan kaynaklanan doğal artışa bakılmaksızın en az 72 bin kişilik artış anlamına geliyor. Yeni yerleşim noktaları genellikle ‘rastgele’ olarak tanımlansa da çoğu sonradan ‘yasalaştırılıyor’. Öyle ki mevcut blokları birleştiriyor, onlara geçim imkânı sağlıyor ve yol açıyor. Son aylarda yerleşim yerlerini birbirine bağlayacak 18 yeni yol açıldı.

İsrailli yerleşimciler geçtiğimiz pazar günü, Batı Şeria'daki yerleşimci sayısının geçen yıl yüzde 3 arttığını, son beş yıldaki artışın ise yüzde 15'i aştığını gösteren bir rapor yayınladı. Raporda bu büyümenin ‘hızlandığı’ ifade edilirken, yerleşimcilerin tam sayısı 517 bin 407'ye ulaştı. Halihazırda Batı Şeria'da 176 yerleşim yeri ve 186 karakol bulunuyor.

Söz konusu yerleşimler, hukuk açısından ‘yasa dışı’ olması ve ‘uluslararası hukuku ihlal etmesine’ rağmen günden güne büyüdü. Diğer yandan yerleşimlerin çoğalmasının ve bunların getireceği nüfus artışının azalacağını gösteren hiçbir argüman yok. Hatta bu artışın, 7 Ekim’den bu yana konuşulan Filistin devleti projesini ortadan kaldırmak üzere olduğu açık. Şayet Filistin devleti kurulursa, yerleşimin amacının onun arterlerini kesmek olduğu temelinde ‘zorlukla’ devam edecek.

İsrail'in Kudüs, Batı Şeria ve Gazze'nin kontrolünü ele geçirdiği 1967'den bu yana, birbirini izleyen hükümetler, yalnızca retorik olarak kalan uluslararası protestolara rağmen, yerleşimi teşvik etmeye ve İsraillileri orada yaşamaya teşvik edecek imkanlar sağlamaya devam etti. Ayrıca yerleşim yerlerinin akıbeti, Filistinli ve İsrailli taraflar arasındaki barış müzakereleri sırasında çetrefilli konulardan biri oldu. İsrail’in tutumu, büyük ‘meşru’ yerleşimlerin hayatta kalmasına bağlı kalmak ve bir dizi ‘gayri resmi’ ileri karakolun dağıtılmasını kabul etmekti. Ancak tüm gözlemciler, Batılıların İsrail'in gördüğü en aşırı yönetim olarak tanımladığı Binyamin Netanyahu hükümetiyle birlikte yerleşim hareketinin hız kazandığını doğruluyor.

Netanyahu'nun radikal Siyonistlere verdiği ödül, Dini Siyonizm Partisi lideri Maliye Bakanı Bezalel Smotrich'in yerleşim genişletme planlama politikasından sorumlu olarak atanması oldu. Finans ve planlamayı birleştirdiği için mali yardım ve teşvikler yerleşim genişlemesinin hızlanmasına yansıyan büyük bir sıçrama yaptı. Smotrich yerleşimci çocuğu olarak bir yerleşim biriminde doğan ikinci nesil yerleşimcilerden.

Yerleşim hamlesi, şiddetin patlak vermesiyle aynı zamana denk geliyor. Bu, yalnızca Filistinlileri bireysel olarak değil, aynı zamanda onların mülklerini ve evlerini de hedef almak anlamına geliyor. Şarku’l Avsat’ın edindiği bilgilere göre Gazze Savaşı'ndan bu yana 21 Filistinli köyün sakinleri evlerinden ve topraklarından sürüldü. Fransız Le Monde gazetesinin geçtiğimiz cumartesi günü yayınlanan araştırması, yeni karakolların Batı Şeria'nın tepelerini hedef aldığını ortaya koydu. Her şey, İsrail ordusunun koruması altında geniş arazileri ele geçiren, genellikle çoban olan kırsal bölgelerdeki az sayıda yerleşimciyle başlıyor. Yavaş yavaş sayıları artıyor ve karakol bir yerleşim yerine dönüşüyor. Söz konusu gazete, İsrail hükümetinin 2017 yılında tüm yerleşim yeri ve karakolları meşrulaştırmak için ‘Yönetmelik Yasası’ olarak adlandırılan yasayı çıkardığını, ancak Yüksek Mahkeme'nin 2020 yılında bu yasayı iptal ettiğini belirtti. Gazete, İsrail tarihinde benzeri görülmemiş bir meydan okumaya konu olan yargı reformu projesinin amaçlarından birinin, çözümün engelsiz olarak kolaylaştırılması olduğunu ve hükümetin iki yıl önce bu proje için yılda yaklaşık iki milyon avro ayırdığını doğruladı. Bu rakam dışında ayrıca, yerleşimi teşvik eden yurt içi ve yurt dışındaki bir grup İsrailli kuruluştan gelen yardımlar da var. Söz konusu kuruluşlardan en önemlisi ‘Yahudiye ve Samarya'nın Koruyucusu’. Bu kuruluşun temel amacı yerleşimcilerin Batı Şeria'yı ele geçirmesine yardımcı olmak.

Savaşın sona ermesi ve nüfusun ortadan kaldırılmasının ardından Gazze Şeridi'ndeki yerleşimlerin geri verilmesi yönündeki söylem yükselirken, Batı Şeria'da olup bitenler de daha az tehlikeli değil. Hiç şüphe yok ki İsrail hükümeti, Batı Şeria'daki yerleşimlerin hızlanmasını örtbas etmek için Gazze'deki gelişmeleri istismar etmeye devam edecek ve Filistin devleti ‘rüyasını’ sahada ve pratikte ortadan kaldırmayı planlamayı sürdürecek.

Daha fazlasını oku

 
 
ARAP DÜNYASI

Kürt heyeti başkanı Şarku’l Avsat'a konuştu: Şam’daki toplantıda parlamentoya katılım sağlamayı teklif ettik… Ayrıca anayasal bildirgeye yönelik çekincemizi gündeme getirdik

Şam’a giden Kuzey ve Doğu Suriye Özerk Yönetimi heyetinin baş müzakerecisi Fevze Yusuf (Şarku’l Avsat)
Şam’a giden Kuzey ve Doğu Suriye Özerk Yönetimi heyetinin baş müzakerecisi Fevze Yusuf (Şarku’l Avsat)
TT
TT

Kürt heyeti başkanı Şarku’l Avsat'a konuştu: Şam’daki toplantıda parlamentoya katılım sağlamayı teklif ettik… Ayrıca anayasal bildirgeye yönelik çekincemizi gündeme getirdik

Şam’a giden Kuzey ve Doğu Suriye Özerk Yönetimi heyetinin baş müzakerecisi Fevze Yusuf (Şarku’l Avsat)
Şam’a giden Kuzey ve Doğu Suriye Özerk Yönetimi heyetinin baş müzakerecisi Fevze Yusuf (Şarku’l Avsat)

Suriye'nin başkenti Şam'da bu ayın başında uzun zamandır beklenen ve tarihi olarak nitelenen bir toplantı yapıldı. Bu toplantı, Suriye hükümetinden yetkililer ile Fevze Yusuf başkanlığındaki Kuzey ve Doğu Suriye Özerk Yönetimi heyetini bir araya getirdi. Toplantıda, Suriye Cumhurbaşkanı Ahmed eş-Şera ile Suriye Demokratik Güçleri (SDG) lideri Mazlum Abdi arasında, Amerikan himayesinde imzalanan anlaşmanın uygulanması için alt komitelerin oluşturulması ve ihtilaflı meselelerin çözümüne yönelik müzakereler için ortak bir zemin bulunması konuları ele alındı.

Fevze Yusuf Şarku’l Avsat’a verdiği demeçte, görüşmelerin olumlu geçtiğini ve DEAŞ’la Mücadele Uluslararası Koalisyonu (DMUK), ABD ve bölgesel güçlerin bilgisi ve desteğiyle yapıldığını belirtti. Ayrıca Kurban Bayramı tatilinden sonra alt komitelerin kurulmasına karar verildiğini ifade etti.

Yusuf, “Her iki taraf arasında, merkezi komite denetiminde tüm alanlarda uzmanlaşmış komitelerin oluşturulması konusunda bir uzlaşı sağlandı. Zira birçok konu ve dosya, her iki tarafın uzmanlarına ihtiyaç duyuyor. Böylece Özerk Yönetim’in Suriye devlet yapılarıyla bütünleştirilmesi için ortak bir vizyona ulaşmak hedefleniyor” ifadelerini kullandı.

Suriye Cumhurbaşkanı Ahmed eş-Şara ve Suriye Demokratik Güçleri (SDG) lideri Mazlum Abdi, geçtiğimiz mart ayında Şam’da hükümet ile SDG arasında yapılan anlaşmayı imzalarken (Arşiv – SANA)Suriye Cumhurbaşkanı Ahmed eş-Şara ve Suriye Demokratik Güçleri (SDG) lideri Mazlum Abdi, geçtiğimiz mart ayında Şam’da hükümet ile SDG arasında yapılan anlaşmayı imzalarken (Arşiv – SANA)

Birleşmeye dair farklı yaklaşımlar

Geçtiğimiz mart ayında Şara ile Mazlum Abdi arasında imzalanan anlaşma, kuzeydoğu Suriye’deki tüm sivil ve askerî kurumların yeni devlet yapısına dâhil edilmesini öngörüyor. Bu kurumlar arasında sınır kapıları, havaalanları, petrol ve gaz sahaları da yer alıyor. Anlaşma kapsamında kurulması planlanan komitelerden biri, Özerk Yönetim’deki kurumların ve bu kurumlarda çalışan personelin devletin resmî kurum ve dairelerine nasıl entegre edileceğini ele alacak ‘idari komite’ olacak. Bir diğer komite, öğrencilerin, okulların ve eğitim kurumlarının Millî Eğitim Bakanlığı’na bağlanması ile diplomalarının ve eğitim kademelerinin tanınmasını sağlayacak. Ayrıca güvenlik ve askerî güçlerle ilgili bir komite de oluşturulacak ve bu komite, söz konusu güçlerin Savunma ve İçişleri Bakanlığı yapısına nasıl entegre edileceğini belirleyecek. İhtiyaca göre daha sonra başka komiteler de kurulacak.

Özerk Yönetim bölgeleri, Suriye’nin kuzeydoğusunda yer alan dört vilayete dağılmış durumda: Halep’in doğu kırsalı, Deyrizor’un kuzey ve doğu kırsalı, Rakka şehir merkezi ve Tabka. Bunlara ilave olarak Haseke vilayeti ve Kamışlı şehri. Bu bölgeler, yedi sivil yerel meclis tarafından yönetiliyor.

Suriye hükümetinden resmî bir heyet ile Kuzey ve Doğu Suriye Özerk Yönetimi'ni bir araya getiren tarihi toplantıdan (sosyal medyada paylaşıldı)Suriye hükümetinden resmî bir heyet ile Kuzey ve Doğu Suriye Özerk Yönetimi'ni bir araya getiren tarihi toplantıdan (sosyal medyada paylaşıldı)

Söz konusu kurumların ve çalışanlarının geleceği hakkında konuşan Fevze Yusuf, bu yapıların birleşme süreci boyunca geçiş dönemini yöneteceğini açıkladı. Yusuf, “Anlaşılan o ki, bizim birleşme ve bütünleşme anlayışımız Şam’ın bakış açısından farklılık gösteriyor. Hükümet, birleşme meselesini Özerk Yönetim’in lağvedilmesi ve askerî güçlerinin tasfiyesi olarak anlıyor. Oysa biz, bütünleşmeyi mevcut kurumlarımızın bu aşamayı yönetmeye devam etmesi ve ileride devletin bir parçası hâline gelmesi olarak görüyoruz” şeklinde konuştu.

Yerel yönetimlerin, onları yöneten halkın bir parçası olan kişiler aracılığıyla yürütülen bir yönetişim sistemi olduğunu vurgulayan Yusuf, bu kişilerin bölgenin sorunlarını çok iyi bildiklerini belirtti. Yusuf, “Başka bir ifadeyle, bu yönetimlerin gelişme ve Şam’la anayasal düzenlemelere dayalı olarak koordinasyon kurma hakkını korumak ve varlıklarını hukuken ve meşru biçimde sürdürmelerini teminat altına almak istiyoruz” dedi.

Askerî ve güvenlik güçlerinin, Savunma Bakanlığı bünyesinde tek bir yapı olarak birleştirilmesi, ancak özgünlüklerinin ve coğrafi dağılımlarının korunması hakkında ise Yusuf şu yorumu yaptı: “SDG’yi diğer silahlı gruplarla sayı, nitelik, silah ve savaş tecrübesi bakımından karşılaştırmak mümkün değil. SDG güçleri, ABD öncülüğündeki DMUK güçleri tarafından eğitildi. Bu güçler, geleceğin Suriye ordusunun çekirdeğini oluşturacak. Çünkü bu güçler disiplinli, örgütlü ve yıllar boyunca bölgelerini ve Suriye sınırlarını koruma noktasında yeterliliklerini ispatladılar.”

Kuzey ve Doğu Suriye Özerk Yönetimi bölgelerini gösteren bir trafik levhası (Şarku’l Avsat)Kuzey ve Doğu Suriye Özerk Yönetimi bölgelerini gösteren bir trafik levhası (Şarku’l Avsat)

Yusuf, hükümet tarafının anlaşma maddelerini uygulama konusunda ciddiyet gösterdiğini ve askerî seçenekler ile güvenlikçi çözümleri dışladığını belirtti. Her iki taraf da Savunma Bakanlığı’na bağlı güçlerle SDG arasında askerî bir çatışma yaşanmamasının, uzlaşıların ve tüm Suriye topraklarında egemen ve güçlü bir devlet inşasının önünü açacak stratejik bir tercih olduğunu ve bu tercihin korunması gerektiğini vurguladı.

Zaman çizelgesine dair anlaşmazlık noktası

Ancak Şara ile Abdi arasında imzalanan anlaşma, yıl sonuna kadar uygulanması gereken bir takvim öngörüyor. Peki, bu takvim hakkında durum ne? Yusuf, birçok mesele ve dosyanın hâlâ karmaşık olduğunu ve daha fazla zamana ihtiyaç duyulduğunu, örneğin, askerî ve güvenlik güçlerinin nasıl entegre edileceği meselesinin zamana yayıldığını kaydetti. Yusuf'a göre bu güçler, Suriye topraklarının üçte biri büyüklüğündeki bir alana dağılmış durumda. Hapishanelerin boşaltılması ve kampların tasfiye edilmesi meseleleri ise daha da uzun bir zamana ihtiyaç duyuyor.

Şarku'l Avsat'a konuşan Yusuf, Şara ile Abdi’nin anlaşmayı ilan etmesinin ardından Özerk Yönetim’in hükümet heyetiyle ilk toplantısını Haseke’de gerçekleştirdiğini, burada görüş alışverişinde bulunulduğunu aktardı. En acil çözüm gerektiren meselelerden birinin ortaokul ve lise diplomalarına ilişkin bitirme sınavları meselesi olduğunu ve hükümet heyetinin bunu çözmeye istekli olduğunu, ancak bugüne kadar, yani üç ay geçmesine rağmen, sınav sürecinin Özerk Yönetim bölgelerinde nasıl yürütüleceğine dair hiçbir resmî kararın çıkmadığını ve binlerce öğrencinin geleceğinin tehlikede olduğunu söyledi.

Yusuf ayrıca, Özerk Yönetim’in adem-i merkeziyet talebinin ayrılıkçılık ve bölünme anlamına geldiği yönündeki suçlamalara yanıt vererek, ‘Özerk Yönetim’in Şam’da bulunmasının ve Özerk Yönetim heyetinin orada yer almasının, Suriye devletine bağlılığın en büyük kanıtı ve delili olduğunu’ belirtti.

Kuzey ve Doğu Suriye Özerk Yönetim liderleri, Suriye'nin kuzeyindeki Rakka kentinde yer alan yönetim binası önünde düzenlenen basın açıklaması sırasında (Şarku’l Avsat)Kuzey ve Doğu Suriye Özerk Yönetim liderleri, Suriye'nin kuzeyindeki Rakka kentinde yer alan yönetim binası önünde düzenlenen basın açıklaması sırasında (Şarku’l Avsat)

Yusuf, “Biz Suriye’nin bir parçasıyız ve bu bizim için ilkesel bir duruş. Adem-i merkeziyetçilik birlikle çelişmez. Hepimiz Suriyeliyiz. Ancak her bölgenin kendine has etnik ve dini çeşitliliğe dayalı özellikleri var” dedi. Yusuf, bu farklılıkların göz önünde bulundurulması gerektiğini, birçok gelişmiş ülkede adem-i merkeziyetçi sistemlerin uygulandığını ve bu ülkelerin güçlü devletler olduğunu söyledi. Adem-i merkeziyetçilik kavramının, sanki bölünme ve ayrılık anlamına geliyormuş gibi çarpıtıldığını ifade etti.

Askerî ve idarî dosyaların yanı sıra bu komiteler, ekonomik meseleleri ve petrol ile enerji sahalarının devrini de ele alacak. SDG, ülkenin petrol zenginliğinin yaklaşık yüzde 85’ini, ayrıca doğal gaz sahalarının ve üretiminin yüzde 45’ini kontrol ediyor. Bu sahalar arasında doğu Suriye’de Deyrizor kırsalında yer alan el-Ömer ve et-Tank sahaları da bulunuyor.

Yusuf, hükümet tarafıyla, hazırlanmakta olan Suriye parlamentosunun yapısına katılımları konusunu görüştüklerini açıkladı. Görüşmelerin, Kurban Bayramı tatilinden sonra başlamasının muhtemel olduğunu belirten Yusuf, Özerk Yönetim heyetinin anayasal bildiri konusundaki çekincelerini hükümet tarafına ilettiğini söyledi.

Yusuf, “Adem-i merkeziyetçilik, parlamentoya katılım ve anayasal bildiri meselelerine bazı satırlarda değindik. Ancak bu toplantı türünün ilkiydi. Bu nedenle genel çerçeveyi ele aldık. Bu oturum bir hazırlık niteliğindeydi. Sonraki toplantılarda daha derin tartışmalara gireceğiz” ifadelerini kullandı.

Özerk Yönetim ve askeri güçlerinin kontrolü altındaki başlıca kentlerden biri olan Kamışlı'nın girişi (Şarku’l Avsat)Özerk Yönetim ve askeri güçlerinin kontrolü altındaki başlıca kentlerden biri olan Kamışlı'nın girişi (Şarku’l Avsat)

Fevze Yusuf, Özerk Yönetim’in, sunulan anayasal bildiri taslağından memnun olmadığını ve bu konuda itirazları olduğunu söyledi. Zira Özerk Yönetim bu bildirinin, merkeziyetçi bir yönetimi dayattığını düşünüyor. Onlara göre anayasa, yetki ve sorumlulukların adil biçimde paylaşılmasını sağlamalı, farklı siyasi görüşlerin özgürce ifade edilmesine izin vermeli, Suriye’deki tüm etnik ve dini toplulukların haklarını tanımalı ve demokratik, adem-i merkeziyetçi bir yönetim sistemini benimsemeli.

Yusuf sözlerini şöyle tamamladı: “Biz diyaloğa hazırız. Hükümet tarafının müzakerelerin yeniden başlatılması için yeni bir tarih belirlemesini ve komitelerin çalışmalara başlamasını bekliyoruz.”