Filistin Dışişleri Bakanı Riyad el-Maliki, dün Uluslararası Adalet Divanı (UAD) binasının önünde yaptığı basın açıklamasında, Filistin halkının işgalci İsrail’in ‘sömürgesi ve apartheid rejimi’ altında acı çektiğini belirterek, bunu derhal ve koşulsuz olarak sona erdirme yönünde bir karar çıkarılması çağrısında bulundu.
Maliki, Birleşmiş Milletler’e (BM) bağlı mahkemenin önünde yaptığı açıklamada, İsrail’e yöneltilen suçlamalara dikkat çekerek, “Filistinliler sömürgecilik ve apartheidin altında acı çekmektedirler. Bu sözlere kızanlar var. Onların, acı içinde kıvrandığımız duruma kızmaları lazım” ifadelerini kullandı. Maliki “Adaletin gecikmesi, adaletten mahrum bırakmak demektir. Filistin halkı çok uzun bir süredir adaletten mahrum bırakılmaktadır. Halkımızı uzun süredir esaret altında tutan çifte standartlara son vermenin zamanı geldi” dedi.
Dün UAD, ‘İsrail’in Doğu Kudüs dahil olmak üzere işgal altındaki Filistin topraklarındaki politika ve uygulamalarının’ hukuki sonuçlarına ilişkin halka açık duruşmalarına başladı. İsrail Başbakanı ise Tel Aviv’in ‘(işgalin hukuki boyutu konusunda) Lahey’deki UAD’de yapılan duruşmaların meşruiyetini tanımadığını’ belirtti. Dün Başbakanlık Ofisi tarafından yayınlanan açıklamada, ‘duruşmanın, İsrail'in varoluşsal tehditlere karşı kendini savunma hakkına zarar vermeyi amaçlayan bir adım’ olduğu ifade edildi.
Merkezi Lahey’de bulunan UAD, duruşmaları açan tarafın Filistin olduğunu ve oturumların 26 Şubat’a kadar devam edeceğini bildirdi. Mahkemede Afrika Birliği (AfB), İslam İşbirliği Teşkilatı (İİT) ve Arap Birliği’nin yanı sıra 52 ülkeden beyanlar dinlenecek. Aralık 2022’de BM Genel Kurulu, ‘İsrail’in işgal altındaki topraklarda yaşayan Filistin halkının ve diğer Arap sakinlerinin haklarına zarar veren yerleşimcilik uygulamaları ve faaliyetleri’ başlıklı bir kararı kabul etmişti. Buna dayanarak BM, UAD’den ‘İsrail’in Filistin halkının kendi kaderini tayin etme hakkını sürekli olarak ihlal etmesinden doğan hukuki sonuçlara’ ilişkin bir beyan talep etme kararı aldı.
Bu dava, Güney Afrika’nın yakın zamanda UAD’de açtığı davadan farklı. Güney Afrika, açtığı dava ile İsrail’i 7 Ekim’den bu yana Gazze Şeridi’nde yürüttüğü savaşta ‘soykırım’ yapmakla suçlamış ve savaşın durdurulması için acil önlem alınmasını istemişti. Ocak ayı sonlarında mahkeme, Güney Afrika’nın bu davasına ilişkin bir karar yayınlayarak, İsrail’in Gazze Şeridi’ndeki Filistinlilere yönelik ‘soykırım’ eylemlerini önlemek, failleri sorumlu tutmak ve Gazze’deki insani durumu iyileştirmek için her türlü önlemi almasını talep etmişti. Söz konusu karar, İsrail tarafından kabul edilmezken, Arap dünyası ve uluslararası toplum tarafından olumlu karşılanmıştı. Yargıçlar şimdi, 1967’den bu yana süren İsrail işgalinin hukuki sonuçlarını inceliyor. İsrail duruşmalara katılmayacak. Daha önce İsrail, 24 Temmuz 2023 tarihinde bir metin sunmuş ve mahkemeyi Filistin davasıyla ilgili görüş bildirmeyi reddetmeye çağırmıştı.
Maliki konuşmasında, yargıçlardan işgali yasadışı saymalarını ve işgalin ‘derhal, tamamen ve koşulsuz olarak’ durdurulması yönünde bir karar çıkarmalarını istedi. ‘Gazze’de devam eden soykırımın onlarca yıldır devam eden hesapsızlık ve eylemsizliğin bir sonucu’ olduğuna dikkat çeken Maliki, “İsrail’in dokunulmazlığının sona erdirilmesi ahlaki, siyasi ve hukuki bir gerekliliktir” dedi. Filistin’in BM Daimi Temsilcisi Riyad Mansur, gözyaşlarını tutmakta zorlandığı kısa konuşmasında, ‘Filistinli çocuklara demografik bir tehdit olarak değil, çocuk gibi muamele edilen bir gelecek’ çağrısında bulundu. Mahkemenin görüşü bağlayıcı olmasa da Hamas’ın 7 Ekim’de başlattığı sürpriz saldırının ardından Gazze’de çıkan savaşla ilgili olarak İsrail üzerinde uluslararası hukuki baskının arttığı bir dönemde geliyor. Filistinlileri temsil eden avukat Paul S. Reichler, mahkemede, “Her iki halkın ihtiyaçları açısından hayati öneme sahip olan iki devletli çözüme yönelik en büyük ve belki de son umut, mahkemenin bu çözümün önündeki temel bir engel olarak İsrail’in Filistin’de sürdürdüğü işgalini yasa dışı ilan etmesidir” dedi. Yargıçların, işgalin yasal statüsünü ve sonuçlarını incelemelerini de isteyen talebe yanıt olarak tavsiye niteliğinde bir görüş yayınlamadan önce altı ay boyunca duruşmalara devam etmeleri bekleniyor.
Eski Irak Başbakanı Haydar el-İbadi (X)
Sadr Hareketi lideri Mukteda es-Sadr (Sadr Hareketi medyası)