Irak’taki Hizbullah Tugayları örgütünün lideri Ebu Bekir es-Saadi’nin Bağdat'ın doğusundaki El-Meştel bölgesindeki evinin yakınında hedef alınarak öldürüldüğü ABD saldırısının üzerinden iki hafta geçerken, bu dönemde gözlemciler, İran bağlantılı Iraklı örgütlerin Irak ve Suriye'de ABD kuvvetlerinin bulunduğu üslere yönelik saldırılarının neredeyse tamamen durduğunu düşünüyor.
Bu geri çekilme, hangi tarafın sakin seçeneği tercih ettiği ve uzaklaşmanın taktiksel mi yoksa stratejik mi olduğu hakkında soruları gündeme getirdi. Aynı şekilde geçtiğimiz Ekim ayında Gazze'de başlayan savaşın ardından Direniş Ekseni örgütleri arasındaki çatışmayı durduranın Irak mı yoksa İran mı olduğu sorusu gündemde.
Iraklı örgütlere yakın kaynaklar, ateşkesi İran’ın yönlendirdiği üç temel sütuna bağlıyor: Bunların arasında Şii örgütleri ABD saldırılarına tamamen maruz kalmaktan koruma ve olası sonraki Amerikan saldırılarından kaçınmak amacıyla yeniden konumlandırma arayışı da var.
Şii örgütlerin korunması
Şarku’l Avsat’a konuşan kaynaklar, İran rejiminin ve Ortadoğu’da vekalet savaşını yürüten örgütlerin ateşkes isteğinin korunma çabası olduğunu vurguluyor. Bu, İran'ın ABD ile çatışmanın en önemli sahalarını kaybetmek anlamına gelebilir.
Kaynaklar, ateşkesi tetikleyen üçüncü bir nedeni de göz ardı etmiyor: İran Şii örgütlerin saldırılarını durdurarak, Şii Koordinasyon Çerçevesi güçlerini temsil eden Sudani hükümetinin çöküşten korunmanın yanı sıra, siyasi partilerin saldırılara ilişkin öfke durumunu ve halkın memnuniyetsizliğini absorbe etmeye çalışıyor.
Talimat Hamaney’den
Kaynaklar, İran'ın Kudüs Gücü Komutanı İsmail Kaani tarafından saldırıların durdurulması yönünde verilen emirlerle ilgili haberleri yalanlıyor ve bu emirlerin İran rejiminin zirvesindeki isim Rehber Ali Hamaney’e atıfta bulunarak "doğrudan İran'daki en yüksek otoriteden verildiğini" ifade ediyor.
Kaynaklar, "Mevcut ateşkes, neredeyse her gün gözden geçirilen ve ortaya çıkan pozisyonlara göre değerlendirilen İran'ın pozisyonuna ilişkin bir değerlendirmenin özetidir. Bu, her an devam edebileceği veya sona erebileceği anlamına geliyor” dedi.
ABD’nin tepkisinin gücü
Araştırmacı ve Siyasi Analist Nizar Haydar, mevcut ateşkesin, Başbakan Muhammed Şiya es-Sudani hükümetinin Ekim 2022'de kurulmasından bu yana türünün ikinci örneği olduğunu belirtiyor.
Şarku’l Avsat’a konuşan Haydar, bunun bir sonraki duyuruya kadar devam etmesinin birkaç nedenden kaynaklandığını, bunlardan en önemlisinin ise ABD’nin tepkisinin gücü ve Washington'un, Irak ve Suriye'deki tesislerinin şu veya bu şekilde vurulmasına katkıda bulunan tüm unsurları takip etme kararlılığı olduğunu bildirdi. Açıklamasında grupların kararlarını kontrol eden bölgesel aktörden açıkça söz ederek, “Böyle bir ateşkese her tanık olduğumuzda, silahlı örgütlerin çalışmasının etkinleştirilmesinin veya dondurulmasının etkili bir eylemle sonuçlanacağından emin oluyoruz. Karar, hizipler tarafından ülkenin yüksek çıkarlarını korumak için alınan ulusal veya dahili bir karar değil” dedi.
Haydar ayrıca, “Örgütlerin 4 ay önce silahlarını harekete geçirip bugün dondurma kararı, Filistinlileri desteklemek için değil, artık netleşen başka bir hedef içindi; Komşu İran'ın ABD ile kriz ilişkisindeki konumunu desteklemek” ifadelerini kullandı.
Eski diplomat Gazi Faysal ise, İran'ın mevcut ateşkesteki belirleyici rolü konusunda hemfikir ancak bunun devamının General İsmail Kaani'nin, özellikle de yakın zamanda Bağdat'ta grup liderleriyle yaptığı toplantının ve saldırıları durdurmaları yönünde talimat vermesinin ardından verdiği emirlerin çerçevesiyle bağlantılı olduğuna inanıyor.
Faysal, “İran, ABD'nin savaşın kapsamını genişletme yönündeki tehditlerinin bedelini İran'ın derinliklerinde doğrudan çatışmayla ödemekten korkuyor. Dolayısıyla Gazze, Yemen ve Lübnan'daki mevcut savaş senaryoları devam ettiği ve radikal darbeler olmadığı sürece ateşkes devam edecek, aksi takdirde gruplar her zamanki saldırılarına geri dönecek” dedi.
Eski diplomat ayrıca, grupların ayrıda Irak Hizbullah Tugayları lideri Saadi’nin suikasta kurban gitmesi ve grubun karargâhı ile diğer liderlerinin hedef alınmasından sonra Washington'la karşı karşıya gelme tehlikesini hissettiğine değinerek, çatışmayı sürdürmenin, bireyler veya bu grupların temelindeki yapılar düzeyinde ağır bir bedel ödemesine yol açacağının farkında olduklarını aktardı.
