Eski Lübnan Cumhurbaşkanı Avn ülkeyi savaşa sürükleyen Hizbullah’ı eleştirdi

Hizbullah ile anlaşmazlığını sürdüren Avn: Gazze’ye savunma anlaşması ile bağlı değiliz

Lübnan eski Cumhurbaşkanı Mişel Avn (Özgür Yurtsever Hareket)
Lübnan eski Cumhurbaşkanı Mişel Avn (Özgür Yurtsever Hareket)
TT

Eski Lübnan Cumhurbaşkanı Avn ülkeyi savaşa sürükleyen Hizbullah’ı eleştirdi

Lübnan eski Cumhurbaşkanı Mişel Avn (Özgür Yurtsever Hareket)
Lübnan eski Cumhurbaşkanı Mişel Avn (Özgür Yurtsever Hareket)

Eski Lübnan Cumhurbaşkanı ve ülkenin en büyük Hristiyan partisi Özgür Yurtsever Hareket’in (ÖYH) kurucu lideri Mişel Avn, Hizbullah’ın Gazze ile dayanışma amacıyla İsrail'e karşı Lübnan sınırlarında cephe açmasını eleştirdi. Avn, “Gazze'yle bir savunma anlaşmasına bağlı değiliz” vurgusunda bulundu. Böylece Avn, Lübnan'ın tarafsız kalması ve savaşa karışmaması çağrısında bulunan diğer Hristiyan güçlere katılmış oldu. En son (Maruni Hristiyan) Ketaib Partisi, “Her saldırının caydırılması, devletin rolünü gasp eden milis kuvvetlerine değil, anayasa ve yasalara uygun olarak faaliyet gösteren meşru kurumların sorumluluğundadır” açıklamalarında bulunmuştu.

Avn, Pazartesi gecesi ÖYH’nin yayın organı OTV'de yayınlanan röportajında, “Biz Gazze'ye savunma anlaşmasıyla bağlı değiliz, cepheleri bağlayacak olan da Arap Birliği'dir. Ancak Lübnan halkının bir kısmı tercihini yaptı. Hükümet pozisyon alamıyor. Zafer bir kesimin değil milletindir. İsrail'in Lübnan'a saldırısını öngörüp önceden cephe açıldığını söylemek sadece bir görüştür. Çatışmaya girmek tehlikeyi ortadan kaldırmayabilir aksine arttırabilir. Gazze ve güneydeki gelişmelerin Cumhurbaşkanlığı krizinde pazarlık unsuruna dönüştürülmesi kesinlikle kabul edilemez, aksi takdirde şehitlerin fedakarlıkları boşa gidecek ve Lübnan için büyük kayıp olacaktır” açıklamalarında bulundu.

ÖYH ile Hizbullah arasındaki ilişki, yeni cumhurbaşkanının kim olacağına dair süregelen kriz konusundaki görüş ayrılığı ve Hizbullah’ın cumhurbaşkanlığı seçimlerinde Marada Hareketi lideri Süleyman Franciyye’yi verdiği destek nedeniyle son zamanlarda gerginleşti. Hizbullah bakanlarının atamalarla sonuçlanan hükümet oturumlarına katılmasının ardından gerginlikler arttı. Bunlardan sonuncusu, Meclis’te Genelkurmay Başkanı’nın görev süresini uzatma oturumuna Hizbullah milletvekillerinin katılımıydı.

Ketaib Partisi

Ketaib Partisi Siyasi Bürosu, Parti Başkanı Sami Cemayel’in başkanlık ettiği toplantıda, yıkıcı silahların köylerde ve yerleşim yerlerinde yayılmasını, tüm Lübnan toprakları ve insanlarının Lübnan'ın ve Lübnanlıların istemediği bir savaşa maruz bırakılmasını reddetti. Büro tarafından yapılan açıklamada, “Bugün geçerli olan tek mantık, Lübnan halkının ve uluslararası toplumun yetkilendirdiği Lübnan Ordusu'nun, uluslararası güçlerle işbirliği içinde Lübnan'ı savunması ve sınırları koruması ve müzakerelere katılmasıdır. Saldırıların caydırılması, devletin rolünü gasp eden milis kuvvetlerinin değil, anayasa ve yasalara uygun olarak faaliyet gösteren meşru kurumların sorumluluğundadır. Aktif ve etkili diplomasi yoluyla Lübnan ordusunu desteklemek için çalışan, ayrıca çatışmanın durdurulmasını ve Lübnan'a yayılmasının önlenmesini talep eden meşru kurumların sorumluluğunda. Mesele, Lübnan’ın resmî kurumlarına destek amacıyla küresel bir talep haline geldi” ifadelerine yer verildi.

Uluslararası çabalar

Güneydeki savaşın sona erdirilmesine yönelik uluslararası çabalar sürüyor. Dün güneyde artan gerilime ilişkin bir soruyu yanıtlayan Fransız Büyükelçi Herve Magro, “Tavrımız belli. Gerilimin azaltılması için çalışıyoruz” ifadelerini kullandı. Dışişleri Bakanı Abdullah Buhabib ile görüşmesi ardından Fransa'nın Hizbullah ile doğrudan iletişim kurup kurmadığına ilişkin ise “Bildiğiniz gibi herkesle konuşuyoruz ve ilerleme kaydetmeyi umuyoruz” ifadelerine başvurdu.

Hizbullah, Gazze’deki savaş sonlanmadan önce iç veya savaşla ilgili herhangi bir ayrıntıyı tartışmayı reddediyor. Hizbullah Genel Sekreter Yardımcısı Şeyh Naim Kasım, birkaç gün önce yaptığı açıklamada, “Açık olmak gerekirse, reddettiğimiz üç şey var. Birincisi, saldırı devam ettiği sürece bedeli ne olursa olsun Gazze'ye destekten geri adım atılamaz. İkinci olarak, her ne olursa olsun İsrail'in ya da Batı'nın tehditlerine ya da korkutmaları kabul edilemez. Zirâ biz meydan insanıyız. Savunmayı görev olarak görüyoruz, savunma olmadan istikrar olmaz ve biz bu bölgede var olmayacağız. Üçüncüsü, Gazze'ye yönelik saldırı tamamen durmadan, Lübnan’ın güneyi ve Filistin hususunda hiçbir münakaşaya girmeyeceğiz. Saldırı durursa münakaşalar başlayacak. Şuan yapılan tüm tartışmalar bir tür zaman kaybıdır. Zirâ uzaktan ya da yakından bununla ilgilenmiyoruz” vurgusunda bulundu.



Libya, siyasi ve askeri bölünmüşlüğü sona erdirmek için ‘barışçıl bir çözümden’ bahseden Trump'ın kronik siyasi krizi çözecek ‘planını’ bekliyor

Libya Ulusal Birlik Hükümeti (UBH) Başbakanı Abdulhamid Dibeybe, ABD Afrika Komutanlığı'ndan (AFRICOM) bir heyetle yaptığı toplantıda (UBH Başbakanlık Ofisi)
Libya Ulusal Birlik Hükümeti (UBH) Başbakanı Abdulhamid Dibeybe, ABD Afrika Komutanlığı'ndan (AFRICOM) bir heyetle yaptığı toplantıda (UBH Başbakanlık Ofisi)
TT

Libya, siyasi ve askeri bölünmüşlüğü sona erdirmek için ‘barışçıl bir çözümden’ bahseden Trump'ın kronik siyasi krizi çözecek ‘planını’ bekliyor

Libya Ulusal Birlik Hükümeti (UBH) Başbakanı Abdulhamid Dibeybe, ABD Afrika Komutanlığı'ndan (AFRICOM) bir heyetle yaptığı toplantıda (UBH Başbakanlık Ofisi)
Libya Ulusal Birlik Hükümeti (UBH) Başbakanı Abdulhamid Dibeybe, ABD Afrika Komutanlığı'ndan (AFRICOM) bir heyetle yaptığı toplantıda (UBH Başbakanlık Ofisi)

Libya siyaset sahnesine, on yılı aşkın bir süredir kronik siyasi ve askeri bölünmüşlükten mustarip olan ülkede ‘barışçıl çözüme’ yol açacak bir ABD planının yaklaşmakta olduğuna dair bir beklenti atmosferi hâkim.

ABD Başkanı Donald Trump'ın detaylarına değinmeden bu planı açıklaması, özellikle de Afrika işlerinden sorumlu danışmanı Massad Boulos'un kısa süre önce ‘herkes için adil, eşitlikçi, şeffaf ve tatmin edici başkanlık seçimleri yapılması’ gerektiğinden bahsetmesinin ardından, Libyalı siyasetçi ve analistlerin beklentilerine geniş bir kapı açtı.

Radikal değişim

Bazı Libyalı siyasetçilerin gözünde ABD'nin krize çözüm yolu ‘radikal değişim’ seçeneğinden geçebilir. Bu bağlamda Libya-ABD Koalisyonu Başkanı Faysal el-Fituri, Trump yönetiminin ‘Libya'ya geniş yetkilere sahip özel bir başkanlık temsilcisi atayarak siyasi sahneyi tamamen yeniden şekillendirmek için Birleşmiş Milletler (BM) sürecine paralel çalışacağını’ öne sürdü.

El-Fituri bu senaryoya ilişkin vizyonunu açıklarken ‘çözümün önünde engel teşkil eden mevcut organların feshedilmesi ya da dondurulması ve daha önce herhangi bir yönetim organında yer almayan tüm Libyalı bileşenleri temsil eden bağımsız bir ulusal komite oluşturulması’ temeline dayandığını söyledi.

tyu7ı8
ABD Başkanı Donald Trump’ın Arap dünyası ve Ortadoğu işlerinden sorumlu kıdemli danışmanı Massad Boulos geçtiğimiz nisan ayında Libya Ulusal Petrol Şirketi (NOC) Başkanı ile bir görüşme gerçekleştirdi. (UBH)

Libya’da iktidardaki siyasi organlar, Temsilciler Meclisi (TM), Devlet Yüksek Konseyi (DYK), batı ve doğu Libya hükümetleridir.

Daha önce Libyalı uzmanlar BM gözetiminde bir siyasi çözüm planı ortaya koymuş ve bu plan seçim yasaları, yürütme yetkisi ve kalıcı anayasa konularında çözüme ulaşmak üzere bir siyasi diyalog komitesinin oluşturulmasıyla sonuçlanmıştı.

Libya-ABD Koalisyonu Başkanı Faysal el-Fituri Şarku’l Avsat'a yaptığı açıklamada, ‘Lübnan iç savaşını yatıştıran 1989 tarihli Taif Konferansı benzeri bir uluslararası konferans düzenlenmesi’ olasılığını değerlendirdi.

Ancak istikrarı engelleyenlerin yargılanması için Uluslararası Ceza Mahkemesi'nin (UCM) ve geçtiğimiz ekim ayında ABD Senatosu tarafından kabul edilen İstikrar Yasası'nın harekete geçirilmesini öneren el-Fituri'ye göre bu yol ‘havuç ve sopa’ yaklaşımından bağımsız olmayacaktır. El-Fituri, bunun karşılığında da ‘sıkı uluslararası şeffaflık koşulları altında yeni hükümeti desteklemek üzere dondurulmuş Libya fonlarının kademeli olarak serbest bırakılmasını’ önerdi.

ABD'nin Ortadoğu Özel Temsilcisi Steve Witkoff daha önce Libya'da diplomatik başarı elde edileceğine dair güvenini ve iyimserliğini dile getirmiş, mayıs ayında The Atlantic'e verdiği röportajda Washington'un ‘Libya'da başarı elde edeceğini ve bunun yakında duyulacağını’ söylemişti.

Libyalı siyasi analist Eyyub el-Evceli, Amerikan çözümünün ‘tüm siyasi tarafların diyalog masasına oturması’ yoluyla geleceği ihtimalini zayıf görüyor. Şarku’l Avsat'a konuşan el-Evceli, ‘Trump yönetiminin Libya'daki krizin taraflarından birini ortadan kaldırırken, bir tarafı güçlendireceği ve en fazla bir yıl içinde başkanlık veya parlamento seçimlerine gitmek için çözümün anahtarlarını ona vereceği’ beklentisindeydi.

“Washington, Libya'yı güvenlik ve istikrarı bozacak ya da çatışmanın tarafları arasında bir savaşı ateşleyecek her türlü girişimden uzak tutmak istiyor” diyen el-Evceli, ABD'nin ‘krizin tarafları arasındaki farklılıkların derin olduğuna’ inandığına dikkat çekti.

Mevcut organların devrilmesini dışlamak

Buna karşılık TM Milletvekili Rebia Buras mevcut siyasi organların devrilmesi senaryosuna sıcak bakmıyor. “Trump yönetimi siyasi sürecin ayrıntılarından çok dengeleri yönetmeye ve ABD'nin Libya'daki çıkarlarını sağlamaya büyük önem verecektir” diyen Buras, Beyaz Saray'ın planının ‘pragmatik olacağını, demokrasi ve insan hakları konularından çok ekonomik anlaşmalara odaklanacağını’ düşünüyor.

Şarku’l Avsat'a açıklamalarda bulunan Buras, herhangi bir planın başarısı ve sürdürülebilirliği için temel bir koşula işaret etti: ‘Libya halkının, dışarıdan dayatılan ve Libyalıların hak ve çıkarlarını dikkate almayan her türlü dikte ya da çözümden uzak, birleşik ve egemen bir devlet kurma arzusunu yansıtması.’

Bu arada gözlemciler, Libya'nın uluslararası nüfuz ve çıkar mücadelesinin bir parçası olması nedeniyle ABD'nin olası bir çözümünün Libya dosyasındaki bölgesel ve uluslararası aktörlerden soyutlanamayacağına inanıyor.

rfty6
Libya Temsilciler Meclisi'nin (TM) Bingazi'deki bir oturumundan (TM resmi sayfası)

Trablus Üniversitesi'nde uluslararası ilişkiler profesörü olan Dr. Ahmed el-Atraş, ‘ABD'nin çözüm yolunun başarı şansının, uluslararası ve bölgesel güçlerin Libya'daki çıkarlarını ve nüfuzlarını paylaşmalarına yönelik düzenlemelerle birlikte bölge için yeni bir siyasi haritanın yeniden çizilmesi konusunda uzlaşmaya bağlı olduğuna’ inanıyor.

El-Atraş, ‘uluslararası sistemde aktif olan ve BM Güvenlik Konseyi'nin daimî üyesi olan ülkeler arasında ABD dış politikasına taktiksel olarak karşı çıkan bir akımdan’ söz etti.

El-Atraş, ‘bazı ülkelerin Libya'nın içişlerine müdahalesinin derinliğini, bölgedeki yabancı çıkarlar üzerinde ciddi yansımaları olabilecek güvenlik durumunun kırılganlığını ve fiili otoritelerin yabancı baskılara boyun eğme ve iktidara tutunma tehdidini’ örnek gösterdi.

Libyalıların görüşlerinin aksine, ABD Ulusal Güvenlik Konseyi eski üyesi Ben Fishman Şarku’l Avsat'a verdiği demeçte, ABD'nin Libya politikasında bir değişiklik olduğuna dair hiçbir kanıt görmediğini söyledi.

Washington Yakın Doğu Politikaları Enstitüsü'nde kıdemli araştırmacı olan Fishman, Massad Boulos'un 20 Haziran'da Berlin'de düzenlenen Libya konulu uluslararası toplantıya katılmamasına dayanarak Trump'ın Libya siyasi çözüm planıyla ilgili açıklamasının ‘geçici’ olduğunu düşünüyor.

Geçtiğimiz hafta Trump, Libya'nın da aralarında bulunduğu birçok ülkeye yüzde 30 gümrük vergisi getirmiş ve bunun Libyalılar üzerinde olumsuz yansımaları olmayacağını savunmuştu.

Libyalı ekonomist Ömer Zermuh, “Libya'nın ABD'ye ham petrol ve küçük bir oranda petrol türevleri dışında hiçbir emtia ihracatı yok. Trump'ın açıklamalarına göre petrol bu kapsamda değil” ifadelerini kullandı.

Şarku’l Avsat'a konuşan Zermuh, “Petrole gümrük vergisi getirilse bile Libya'nın yüksek kaliteli ham petrolü için alternatif pazarlar bulması zor değil” dedi.

Öte yandan Fishman'a göre bu karar, Libyalıların ABD'ye giriş vizelerini kısıtlayan önceki karar da göz önünde bulundurulduğunda, Boulos'un Libya'da ekonomik fırsatlar arama çabalarının önüne engeller koyuyor.