Irak’ta vilayet meclisi seçimlerinin ardından, farklı etnik ve mezhepsel bölgeler kendi yerel yönetimlerini oluşturamadı

Yetkililer Aralık ayında Kerkük’te yapılan vilayet meclisi seçimleri sırasında oy pusulalarını düzenliyor (Reuters)
Yetkililer Aralık ayında Kerkük’te yapılan vilayet meclisi seçimleri sırasında oy pusulalarını düzenliyor (Reuters)
TT

Irak’ta vilayet meclisi seçimlerinin ardından, farklı etnik ve mezhepsel bölgeler kendi yerel yönetimlerini oluşturamadı

Yetkililer Aralık ayında Kerkük’te yapılan vilayet meclisi seçimleri sırasında oy pusulalarını düzenliyor (Reuters)
Yetkililer Aralık ayında Kerkük’te yapılan vilayet meclisi seçimleri sırasında oy pusulalarını düzenliyor (Reuters)

Irak’ta vilayet meclisi seçimlerinin yapılmasından yaklaşık üç ay ve Federal Yüksek Mahkeme’nin seçim sonuçlarını onaylamasından bir buçuk aydan fazla süre sonra, farklı etnik ve mezhepsel bölgeler kendi yerel yönetimlerini hala oluşturamadı.

Çoğunlukla mezhepsel olan, (batı bölgelerinde Sünni, orta ve güney bölgelerinde Şii), farklılıklara rağmen üç valinin (Basra, Kerbela ve Vasit) görevlerine dönmesi de dahil olmak üzere, yerel yönetimler kurmayı başardı.

Ayrıca bazı yarı-karma valilikler (Bağdat, Selahaddin) aralarındaki anlaşmazlıkları çözüp, kendi yerel yönetimlerini oluşturabildiler.

rtbgrt4
Başbakan Muhammed Şiya es-Sudani vilayet meclisi seçimlerinde oy kullanırken (Başbakanlık)

Etnik, dinsel ve mezhepsel açıdan çeşitlilik gösteren Kuzey Irak’taki Ninova’nın yerel yönetimi, dini ve mezhepsel çizgileri aşan siyasi mutabakatlar yoluyla oluşturuldu.

Ancak bu durum Kürtlerin iki büyük partisi aracılığıyla sahip olduğu iradesiyle çatışıyor gibi görünüyor.

Bunlar, Mesud Barzani liderliğindeki Kürdistan Demokrat Partisi (KDP) ve Bafel Talabani liderliğindeki Kürdistan Yurtseverler Birliği (KYB).

Beklentilerinin dışında sandalye kazanmalarına rağmen, iki Kürt partisi arasında fikir birliğinin olmayışı, ‘kota’ sistemi üzerinden sabit paya sahip olan diğer bazı dini unsurların yanı sıra, hem Şii, hem de Sünni Arapların güçlenmesine yol açtı.

Bu durum, onların yerel yönetimdeki önemli mevkilerin çoğuna, özellikle de valilik ve il meclisi başkanlığına sahip olmalarını sağladı.

cdf
Sudani’nin Kerkük’teki siyasi parti liderleriyle yaptığı önceki bir toplantı (Hükümet medyası)

Toplantılar ve siyasi müdahalelerin devam etmesine rağmen, Kerkük’teki ‘uzlaşma düğümü’, yerel yönetim kurma krizine çözüm bulunmasının önünde engel olmaya devam ediyor.

Hem Kerkük, hem de Bağdat’a komşu olan Diyala vilayetinde de kriz hala sürüyor.

Ancak yerel yönetimin oluşmasını engelleyen nedenler ile Kerkük’te mevki paylaşımı konusunda uzlaşı sağlanmasını engelleyen nedenler farklı.

Buradaki ana sebep aşiretle ilgili, daha ziyade tek bir aşiret içindeki bir anlaşmazlık.

Kerkük’teki sebep, Arap, Kürt ve Türkmen bileşenler arasında devam eden anlaşmazlık nedeniyle ulusal bir boyut kazandı.

Şarku’l Avsat’ın bilgili kaynaklardan edindiği bilgiye göre, Başbakan Sudani, Kerkük Vilayet Meclisi’ne üye olan siyasi güçlerin, gelecek Mart ayı başında ikinci toplantısına ev sahipliği yapacak.

fdev
Peşmerge mensupları Kerkük’ün eteklerinde Mesut Barzani’nin fotoğrafının altında (EPA-Arşiv)

Kaynaklara göre, Sudani yaklaşık bir hafta önce bu güçleri ağırladı.

Valilerin, hükümeti tarafından onaylanan program ve projeleri uygulamaya başlayabilmesi için meseleyi çözmek isteyen Sudani, sandalye dağıtımına yönelik hızlı karar alınması konusunda kendileriyle ciddi mutabakata vardı.

Ancak anlaşmazlık hala devam ediyor, bu da projelerin başlamasının ertelenmesi anlamına geliyor.

Kerkük İl Meclisi üyesi Pervin Fatih dün yaptığı basın açıklamasında şunları söyledi;

“Kürtleri temsil eden iki blok (Kürdistan Demokrat Partisi ve Kürdistan Yurtseverler Birliği) Kerkük vilayetinin yönetiminde önemli pozisyonlara gelecek adayların isimleri üzerinde henüz anlaşmaya varmadı. Mart başındaki toplantıda, Kürt, Arap ve Türkmen blokları, yeni Kerkük yönetiminin oluşumuna karar vermek amacıyla talep belgelerini sunacak.”

Kerkük Türkmenleri ise, müzakere belgesini hazırlama ve göreve gelecek adayları belirleme sürecinde olduklarını bildirdi.

İl Meclisi üyesi Ahmed Remzi basın açıklamasında, “Kerkük’ün tüm blokların temsil edildiği ortak bir yönetime ihtiyacı olması nedeniyle, Türkmenlerin de bir Türkmen valiyi aday gösterme hakkı vardır” dedi.

2005 yılında Kerkük’te il meclisleri için bir seçim yapılmış, daha sonra iç anlaşmazlıklar ve sorunlar nedeniyle durdurulmuştu.

Diğer valiliklerde ise seçim süreci 2013 yılından bu yana durmuş durumda.

Ekim 2019’daki gösteriler, valilik konseylerinin kaldırılmasına yol açmış, bu konseyler Federal Yüksek Mahkeme’ye yapılan itiraz sonucunda 2021’de yeniden göreve getirilmişti.

Bu da, 2023 sonunda düzenlenen seçim atmosferini yarattı.

gbngt
Diyala bölgesinden arşiv fotoğrafı (Sosyal medya)

Diyala’daki ihtilaf etnik olmaktan ziyade mezhepsel (Şii-Sünni), zira vilayetin Hanekin ve Mandali gibi bazı bölgelerinde Kürtler var.

Ancak şu anki asıl sorun, İl Meclisi’nin sandalye dağılımı konusundaki anlaşmazlığı çözememesinde yatıyor.

Beni Temim aşiretinden adaylar valilik için yarışıyor. Bunların çoğu, Hadi El-Amiri liderliğindeki Bedir Örgütü’ne üye.

Amiri, eski vali Muthanna et-Tamimi’nin varlığı nedeniyle, geçtiğimiz günlerde aşiretin valilik pozisyonuna aday olan 15 adayını da reddetti.

Eski vali, bu konuda İl Meclisi’nin başkanlığını üstlenen birçok Sünni güç tarafından destekleniyor.

Ancak aşiret içindeki anlaşmazlıklar, müdahalelere ve arabuluculuklara rağmen, sorunun çözülmesine engel oldu.



Hamas'ın ‘ajan avcısı’... İsrail tarafından öldürüldüğü açıklanan Ruhi Müşteha kimdir?

Ruhi Müşteha (en sağda) Hamas'ın üst düzey isimleriyle birlikte (Filistin Enformasyon Merkezi)
Ruhi Müşteha (en sağda) Hamas'ın üst düzey isimleriyle birlikte (Filistin Enformasyon Merkezi)
TT

Hamas'ın ‘ajan avcısı’... İsrail tarafından öldürüldüğü açıklanan Ruhi Müşteha kimdir?

Ruhi Müşteha (en sağda) Hamas'ın üst düzey isimleriyle birlikte (Filistin Enformasyon Merkezi)
Ruhi Müşteha (en sağda) Hamas'ın üst düzey isimleriyle birlikte (Filistin Enformasyon Merkezi)

İsrail ordusu bugün (Perşembe) yaptığı açıklamada, Gazze Şeridi'ndeki Hamas hükümetinin başı olarak tanımlanan Ruhi Müşteha ile Hamas güvenlik yetkilileri Samih es-Serrac ve Sami Avde'yi yaklaşık üç ay önce düzenlediği saldırılarda öldürdüğünü duyurdu.

1959 yılında Gazze'nin Şucaiyye mahallesinde doğan Müşteha, Hamas lideri Yahya Sinvar'ın potansiyel siyasi halefi olarak görülüyordu. Müşteha, Halid el-Hindi ve Sinvar, Hamas'ın kurucusu Ahmed Yasin tarafından 1986 yılında görevlendirilerek, hareket için ‘ajan ve casusları’ ortaya çıkarmak ve takip etmekle görevli Cihad ve Davet Teşkilatı’nı kurdular. Yaygın olarak Mecd adıyla bilinen teşkilat bir güvenlik servisi işlevi görüyordu.

1988 yılında tutuklanan ve yaklaşık 23 yıl boyunca İsrail hapishanelerinde tutuklu kalan Müşteha, 2011 yılında İsrailli asker Gilad Şalit karşılığında Filistinli mahkûmların takas edilmesi anlaşmasında Sinvar'ın yol arkadaşıydı. Müşteha cinayet ve terörizm suçlarından dört kez müebbet hapis cezasına çarptırılmıştı.

ABD’nin terörist listeleri

Müşteha Eylül 2015'te, Hamas lideri Yahya Sinvar ve İzzeddin el-Kassam Tugayları Komutanı Muhammed ed-Dayf ile birlikte ABD'nin terörist listesine alındı. ABD'nin listesine göre Müşteha, Kassam Tugayları'nın kuruluşundaki rolüyle öne çıkan bir Hamas mensubuydu.

ABD'nin suçlamalarına göre Müşteha 2015 yılında Kassam Tugayları'na ‘Hamas üyelerini serbest bırakmak için daha fazla esir takası anlaşması yapmak amacıyla daha fazla İsrailliyi kaçırma’ çağrısında bulundu.

İsrail hapishanelerinden salıverilmesinden bu yana Müşteha özellikle mahkûm dosyasında önemli bir rol oynamaya devam etti ve yıllar boyunca mahkûm takası ya da ateşkes için Kahire'yi ziyaret eden Hamas heyetlerinde her zaman kilit bir unsur oldu.

İsrail ona nasıl ulaştı?

Geçtiğimiz ağustos ayında Şarku’l Avsat'a bilgi veren kaynaklar, İsrail'in Müşteha ve Serrac'ın yanı sıra hareketin ve silahlı kanadının üç askeri ve güvenlik liderine Gazze Şeridi'ndeki bir tünelde düzenlenen saldırının ardından ulaşıldığını söyledi. İsrail onlardan önce de Kassam Tugayları komutan yardımcısı Mervan İsa'nın öldürüldüğünü duyurdu. Şarku’l Avsat'ın konuştuğu saha kaynaklarının ifadelerine göre, Hamas liderlerine ulaşılmasına yol açan birkaç doğrudan neden var.

yuık
Ruhi Müşteha

Kaynaklar, ‘savaşın başında Hamas'ın tünellerin içinde çeşitli kademelerdeki liderlere tam güvenlik sağlama ve onları uzun mesafeli ve farklı derinliklere sahip karmaşık bir tünel ağı aracılığıyla bir tünelden diğerine taşıma konusunda büyük beceriye sahip olduğunu’ açıkladı.

Kaynaklar, “Yerin üstünde bile, güvenli bir gizli daireden diğerine geçmek şimdikinden çok daha kolaydı. Bu yüzden İsrail liderlerin çoğuna ulaşamadı ama zaman geçtikçe ve birçok tünel yok edildikçe bu daha da zorlaştı” dediler.

Birden fazla kaynak, İsrail'in bu kadar büyük ve uzun bir kara operasyonuna girişeceğinin beklenmediğini, bu sayede birçok tünele erişebildiğini, bunun da birçok Hamas liderinin tünelleri terk edip yer üstünde daha güvenli yerler aramasına yol açtığını söyledi.

xzsfbg
Gazze Şeridi'ndeki bir tünelin içinde iki İsrail askeri (AFP)

Tünellere ve iletişim sistemine verilen zarara ek olarak, iletişim kurma ya da silah, para ve yiyecek elde etme ihtiyacı bazı liderlerin halk arasında açıkça hareket etmesine neden oldu. İsrail de sahadaki bazı işbirlikçilerini kullanarak bu hareketten faydalandı.