Libya: UBH’ye bağlı milisler ‘geciken ödemeler’ nedeniyle Misrata'da oturma eylemi yaptı

El-Menfi ve Dibeybe'ye yönelik eleştirilerin ortasında yerel arabulucular Zaviye'deki çatışmaları durdurdu.

Libya'nın batısındaki Zaviye Emniyet Müdürlüğü mensupları (yerel medya)
Libya'nın batısındaki Zaviye Emniyet Müdürlüğü mensupları (yerel medya)
TT

Libya: UBH’ye bağlı milisler ‘geciken ödemeler’ nedeniyle Misrata'da oturma eylemi yaptı

Libya'nın batısındaki Zaviye Emniyet Müdürlüğü mensupları (yerel medya)
Libya'nın batısındaki Zaviye Emniyet Müdürlüğü mensupları (yerel medya)

Libya'da Abdulhamid Dibeybe başkanlığındaki Ulusal Birlik Hükümeti’ne (UBH) bağlı milisler, ‘geciken ödemeler’ nedeniyle oturma eylemi başlatırken, Libya Ambulans ve Acil Servis Birimi başkent Trablus'un batısındaki Zaviye kentinin bir ölü ve 22 yaralıya neden olan çatışmaların ardından sakin olduğunu bildirdi.

Dibeybe hükümetini destekleyen güçlerden biri olan Merkezi Bölge Destek Gücü, UBH’yi ‘kamu parasını kontrolsüz ve denetimsiz harcamakla’ suçlayarak, mali alacakları ödenene kadar Dafniya Kapısı'nda oturma eylemi yapacaklarını duyurdu.

xsdvfbr
Trablus'taki güvenlik personeli (arşiv – Şarku’l Avsat)

Diğer yandan ülkenin batısındaki Mısrata kenti halkı şehrin emniyet müdürünün görevden alınmasını, Ortak Operasyonlar Gücü'nün kurulması kararının yeniden gözden geçirilmesini ve liderliğinin değiştirilmesini talep etti.

Mısrata sakinleri Cumartesi akşamı, yargının bağımsızlığını desteklemek, adaletin işleyişini etkileyen müdahaleleri reddetmek ve Ortak Operasyonlar Gücü'nün kısa süre önce Cumhuriyet Savcılığı’na yaptığı baskına karşı kentin yargı organlarını desteklemek amacıyla Adliye önünde bir gösteri düzenledi.

Libya Ambulans ve Acil Servis Birimi, ileri gelenlerin müdahalesinin ardından Zaviye kentindeki çatışmaların durduğunu duyurdu ve kentte meydana gelen çatışmalarda bir kişinin öldüğünü ve 22 kişinin yaralandığını belirtti.

Zaviye'nin güneyindeki bölgede patlak veren çatışmalar Seyyide Zeynep'ten Ebusra'ya kadar uzanmış ve çatışmaların durmasının ardından çok sayıda aile tahliye edilmişti.

xsdcfvrgb
Trablus'ta silahlı oluşumlar arasındaki çatışmalarda yanan bir araç (AFP)

Zaviye Eşraf ve İhtiyar Heyeti Başkanı Muhammed Ahmac dün (Pazar) yaptığı açıklamada, Cuma günü şafak vakti yaşanan çatışmaların ardından kentte ateşkes anlaşmasına varıldığını duyururken, bunun kentteki eşrafın yerel çabalarıyla gerçekleştiğini ve güvenlik ya da hükümet kurumlarının herhangi bir rolünün olmadığını vurguladı.

Zaviye Emniyet Müdürlüğü’nden bir kaynak, eşraf ve ileri gelenlerin müdahalesi ve tüm güçlerin kışlalarına dönmesinin ardından kentteki çatışmaların tamamen durduğunu ve kent genelinde güvenlik koşullarının normale döndüğünü bildirdi.

Zaviye Eşraf ve İhtiyar Heyeti üyesi İmad Ammar, UBH’nin Zaviye'de yaşananlara verdiği ‘olumsuz’ tepki karşısında şok olduğunu ifade etti. Diğer yandan Libya Temsilciler Meclisi (TM) üyesi Cabullah eş-Şeybani, ‘ulusal uzlaşma’ dosyasından sorumlu Libya Başkanlık Konseyi üyesi Abdullah el-Lafi'nin ‘karmaşık bir dosya” olarak nitelendirdiği dosyayla ilgilenmeden önce Zaviye'deki halkıyla oturmasını önerdi.

sxdcfev
Trablus'un merkezinde nöbet tutan polis memurları (Şarku’l Avsat)

Zaviye Üniversitesi Öğrenci Birliği Başkanı Muhammed Mustafa, derslerin normal şekilde devam edeceğini açıklarken, şehrin ileri gelenlerinin çatışmanın iki tarafına da ulaştığını ve bunun sonucunda ateşkes sağlandığını kaydetti.

Libya Genel Elektrik Şirketi, Zaviye'deki çatışmaların güney Zaviye bölgesindeki elektrik şebekesinin bazı bileşenlerine zarar verdiğini, istasyonların hizmet dışı kalmasına neden olduğunu, ayrıca tellerin kesildiğini ve yerleşim alanlarını besleyen bazı ahşap direklerin kırıldığını bildirdi.

Birleşmiş Milletler Libya Destek Misyonu (UNSMIL), ‘çatışmaların derhal durdurulması’ çağrısında bulunarak yetkilileri sivillerin korunması ve güvenliğini sağlamaya davet etti. UNSMIL Cumartesi akşamı yaptığı açıklamada, Zaviye'de sivil kayıplara yol açan münferit çatışmaları yakından takip ettiğini belirtti.

tgynumı
Libya açıklarındaki Türk donanmasından (Milli Savunma Bakanlığı)

Başkent Trablus'un 45 kilometre batısında yer alan ve günde 120 bin varil kapasiteyle Libya'nın en büyük rafinerisine ev sahipliği yapan Zaviye, zaman zaman Tunus sınırına giden sahil yolunun kapanmasına neden olan silahlı çatışmalara sahne oldu.

Diğer taraftan Türkiye Cumhuriyeti Milli Savunma Bakanlığı Libya açıklarında bir fırkateyn tarafından helikopter eğitim tatbikatı gerçekleştirildiğini duyurdu.

Türk ordusu daha önce Libya'nın geçen hafta Azerbaycan ve Kuzey Makedonya'nın da dahil olduğu ortak bir tatbikata katıldığını duyurmuştu.



Esasa yönelik bir tartışma

 Lübnan'da üç Başkan Avn, Berri ve Selam’ın buluşması (AFP)
Lübnan'da üç Başkan Avn, Berri ve Selam’ın buluşması (AFP)
TT

Esasa yönelik bir tartışma

 Lübnan'da üç Başkan Avn, Berri ve Selam’ın buluşması (AFP)
Lübnan'da üç Başkan Avn, Berri ve Selam’ın buluşması (AFP)

Refik Huri

Lastik gibi uzayan anlaşma ve “Şii uyanışı” oyunu herkesin bildiği şekilde sonuçlandı; anlaşmanın pozisyonunun, rolünün ve kazanımlarının teyit edilmesi. Oyun, Şii İkilisinin anayasa ve anlaşmalar dışında oynadığı yılların ardından, Cumhurbaşkanı Joseph Avn'ın çabalarıyla Başbakan Nevvaf Selam'ın Meclis Başkanı Nebih Berri ile görüşmesinden sonra söylediği gibi, “Taif Anlaşması uyarınca değiştirilen anayasa” söylemi üzerinde anlaşmaya varılmasıyla bitti. 1943’teki Ulusal Anlaşma’dan 1989’da Taif’te varılan Milli Mutabakat Belgesi’ne kadarki anlaşmaların özü okunmadan sona erdi.

1943 Anlaşması’nda “Ne Doğulu ne de Batılı hiçbir vesayet, hiçbir koruma, hiçbir ayrıcalık, hiçbir özel statü yoktur” ifadesi yer almaktaydı. Milli Mutabakat Belgesi’nde ve değiştirilen anayasada ise “Birlikte Yaşama Anlaşması’na aykırı hiçbir otoritenin meşruiyeti yoktur” denilmektedir. Anlaşmanın esasında, Lübnan çoğulculuğu içerisindeki her mezhep içinde çoğulculuğun var olması yatmaktadır. Özü ise mezhepler arasındaki ayrıntılar arasında değil, Müslümanlar ile Hristiyanlar arasındaki bir arada yaşamadır.

Büyük anayasa uzmanı Edmond Rabbat, “Anlaşma, anayasal hedefe hizmet eden bir fonksiyon olarak var olmuştur. Dini ve bölgesel özellikleri özümseyen ve ulus-devleti kurmaya yönelen ulusal duygunun uygulanışını besleyen ulusal bir bütünleşmeye yol açmalıdır” diye yazar.

Hizbullah ve Emel Hareketi'nin arkasında durduğu mezhepsel anlaşmanın bütün bu bilimsel, pratik, anayasal ve sözleşme mantığıyla hiçbir ilgisi yoktur. Şii İkilisini endişelendiren, hiç kimsenin Lübnan toplumunun herhangi bir bileşeni için istemediği veya kendisine uygulamadığı dışlanma değil aksine, hegemonya ve onu kaybetmeye yönelik korkudur. Hegemonyayı geri kalanlar ile paylaşmanın zorluğudur. Siyasi Şiiliğin ulaştığı sonuç, kendisinden önce aşamalar halinde siyasi Maronizm ve siyasi Sünniliğin ulaştığı sonucun aynısıdır; ne silahla, ne sayıyla, ne düşman İsrail ile savaşarak, ne de Velayet-i Fakih’e bağlanarak sürekli bir hegemonya kurmaya imkân yoktur.

Lübnan, Suriye, Gazze ve bölgedeki muazzam dönüşümlere ve Gazze savaşı ile Lübnan’daki destek savaşının tehlikeli ve yıkıcı deneyimine rağmen, Hizbullah Genel Sekreteri Şeyh Naim Kasım, “İslami direnişin devam edeceğini” ve meselenin “dini yükümlülük” olduğunu vurguluyor. Şeyh Naim’in görüşüne göre direniş “koşullara değil, ilkelere bağlıdır.” Koşullar değişir, ancak ilkeler sabit kalır. Şarku’l Avsat’ın Independent Arabia’dan aktardığı analize göre bu bağlamda Devrim Muhafızları'na bağlı Kudüs Gücü Komutanı General İsmail Kaani'nin “İran liderliğindeki direniş ekseninin Lübnan, Suriye, Irak, Yemen ve Filistin'de İmam Mehdi'nin zuhuruna ve hükümetinin kuruluşuna kadar faaliyet göstermeye devam edeceği” yönündeki sözleri, Hizbullah ile İran projesi arasındaki ideolojik bağın en açık ifadesidir.  Nitekim Gazze ve Lübnan savaşlarında yaşananlardan, Esed rejiminin devrilmesinden ve İran'ın Suriye'den çekilmesinden sonra bile Dini Lider Ali Hamaney'in tutumunda tek bir kelime bile değişiklik olmadı.

Direniş deneyiminin derin veya yüzeysel herhangi bir öz değerlendirmesinden bağımsız olarak, Lübnan'da İslami Direniş ile tartışma işte bu noktada başlıyor. Bu her zaman üzerinden atlanıp direniş ve Filistin'in kurtuluşu konusundaki pozisyona geçiş yapılmak istenen esasla ilgili bir tartışmadır. Sanki direniş Filistin’i kurtarmaya muktedirmiş ve Filistin’i karış karış özgürleştirmek mümkünken buna karşı çıkanlar varmış gibi. Burada mesele, iki taraf arasındaki bir anlaşmazlıktır. Bunlardan biri İsrail'in ortadan kaldırılmasını reddeden ABD, Avrupa, Rusya ve Çin'in pozisyonlarını, düşmanın gücünü ciddiye almadan Filistin'i kurtarmak için kalıcı bir savaş stratejisinde ısrar eden İran projesi ve onun kıyamet silahına bağlıdır. Diğer tarafı temsil eden Lübnan'daki çoğunluk ise

 krizlerle boğuşan ve Filistin davasında en büyük bedeli ödeyen ülke için sürekli savaşı ağır bir yük olarak görmektedir.

Anlaşmazlığın nedeni, direniş güçlü olmasına rağmen Lübnan'ı, liderlerini ve çevresini koruyamaz ve tabii ki Filistin'i özgürleştiremezken, Lübnan'dan kalkınma, bilimsel ilerleme, ulus-devlet inşası, hızlı teknolojik ilerleme ve yapay zekadan feragat etmesinin istenmesidir. Bir diğer anlaşmazlık konusu, bütün evlatları için nihai bir vatan olan ortak topraklarda, diğer ortaklara bakmaksızın, bir savaşa girişilmesidir. Üçüncüsü, “halk, ordu ve direniş” üçlemesi ile ilgilidir. Çünkü direniş halk ve ordunun görüşünü almadan hareket etmektedir.

En tehlikelisi ise Lübnan'ın ya direnişin gölgesinde kalacağı ya da İsrail'in boyunduruğu altına gireceği şeklinde tehlikeli ve yanlış bir denklemin ortaya atılmasıdır. Bu, Lübnan'ın, tarihinin ve kültürünün yok sayılmasıdır. İslami direniş olmadan ayakta kalamayacağına dair bir imadır. Ama direniş, özellikle de kendisi için önemli dönüşümlerin yaşandığı ve Cumhurbaşkanı Joseph Avn’ın seçildiği, Nevvaf Selam'ın başbakanlığı üstlendiği bir dönemde önünde açık bir fırsat dururken, Lübnan'ın tercihi değildir.

Mara Karlin'in “Total War Is Back” adlı kitabındaki tavsiyesi şudur: “Gelecekte daha büyük savaşlardan kaçınmak için bugünkü büyük savaşlardan ders alınmalıdır.”