Nasrallah'ın eski koruması İsrail'in Suriye sınırına düzenlediği bombardımanda öldühttps://turkish.aawsat.com/arap-d%C3%BCnyasi/5038761-nasrallah%C4%B1n-eski-korumas%C4%B1-i%CC%87srailin-suriye-s%C4%B1n%C4%B1r%C4%B1na-d%C3%BCzenledi%C4%9Fi-bombard%C4%B1manda
Nasrallah'ın eski koruması İsrail'in Suriye sınırına düzenlediği bombardımanda öldü
Hizbullah Genel Sekreteri Nasrallah’ın eski koruması Yasir Nemir Karnbeş (Arşiv - AP)
Suriye İnsan Hakları Gözlemevi (SOHR), İsrail'in salı günü Suriye'de Hizbullah'a ait bir araca düzenlediği saldırıda en az iki kişinin öldüğünü bildirdi. SOHR’un aktardığına göre İsrail saldırısında ölenlerden Hizbullah Genel Sekreteri Hasan Nasrallah'ın eski korumasıydı. SOHR direktörü Rami Abdurrahman Fransız Haber Ajansı’na (AFP) yaptığı açıklamada, İsrail, bir insansız hava aracı (İHA) ile Lübnan’ın doğu sınırındaki Cedide Yabus bölgesinde Hizbullah’a ait bir araca düzenlediği saldırıda en az iki kişinin öldüğünü ve bir kişinin de yaralandığını söyledi.
SOHR’a göre araç Suriye Ordusu 4. Tümeni’ne ait bir kontrol noktasının yakınlarında hedef alındı.
Hizbullah daha sonra Yasir Nemir Karnbeş'ın örgüt içindeki rolüne açıklık getirmeyen bir yas bildirisi yayınladı. İki güvenlik kaynağı, eski korumanın Hizbullah'ın orta düzey bir yetkilisi olduğunu ve örgüte silah aktarımında görev aldığını söyledi. İsrail genellikle Suriye'de düzenlenen saldırılar hakkında yorum yapmıyor. İsrail ordusundan bir sözcü, saldırı sorulduğunda “Dış basında çıkan haberler hakkında yorum yapmıyoruz” dedi.
Yasir Nemir Karnbeş bir konuşması sırasında Hizbullah Genel Sekreteri Hasan Nasrallah'ın sağında dururken(Arşiv - AP)
Nasrallah'ın bugün öğleden sonra, geçtiğimiz hafta İsrail tarafından Lübnan'ın güneyinde düzenlenen saldırıda öldürülen Hizbullah üst düzey bir komutanı için yapılacak anma töreninde konuşması bekleniyor.
İsrail ve Hamas arasında 7 Ekim'de Gazze Şeridi'ndeki savaşın başlamasından bu yana Hizbullah ve İsrail neredeyse her gün sınır ötesi saldırılar düzenliyor. İsrail zaman zaman Hizbullah’ın Suriye'deki mevzilerini de hedef alıyor. SOHR’a göre 10 Haziran'da Suriye'den Lübnan'a geçen bir konvoya düzenlenen saldırıda beş kişi öldü.
Hizbullah'a yakın bir kaynak, AFP'ye yaptığı açıklamada ölenler arasında üç Hizbullah üyesinin bulunduğunu söyledi. AFP'nin Hizbullah verilerine ve Lübnan’daki resmi kaynaklara dayandırdığı rakamlara göre İsrail ve Hizbullah arasında dokuz ayı aşkın süredir devam eden karşılıklı bombardımanlarda Lübnan'da 95'i sivil, 328'i Hizbullah üyesi olmak üzere en az 498 kişi öldü.
Hizbullah, Suriye'de öldürülen 25 üyesi için cenaze töreni düzenlerken İsrail, 16’sı asker ve 11’i sivil 27 kişinin öldüğünü açıkladı. Resmi kanalların aktardığına göreİsrail'in Suriye'nin batısındaki Banyas kenti çevresine gece boyunca düzenlediği bombardımanın ardından salı günü bir aracın hedef alındı.
Suriye resmi haber ajansı SANA’nın Suriyeli bir askeri kaynaktan aktardığına göre İsrail, Akdeniz yönünden Banyas kenti yakınlarındaki bir noktaya bir hava saldırısı düzenledi. Saldırı maddi hasara yol açtı.
SOHR’a göre bölgede İranlı askeri danışmanlar da bulunuyordu. Hamas'ın 7 Ekim'de İsrail'in güneyine gerçekleştirdiği eşi benzeri görülmemiş saldırıdan bu yana İsrail'in Suriye'ye yönelik saldırıları da arttı. Ancak SOHR’a göre İsrail tarafından yapıldığı söylenen, geçtiğimiz nisan ayında İran’ın Şam Büyükelçiliği'ne bağlı bir binaya yönelik ikisi üst düzey subay olmak üzere İran Devrim Muhafızları Ordusu’nun (DMO) yeni üyesinin ölümüne neden olan saldırıdan sonra İran’ın Suriye’deki mevzilerini hedef alan saldırıların sıklığı ‘önemli ölçüde’ azaldı.
İsrail Suriye'deki saldırıları hakkında nadiren yorum yapsa da İran'ın komşu ülkelerinde askeri varlık göstermesine izin vermeyeceğini birçok kez gösterdi. İsrail geçtiğimiz yıllarda Suriye'de çoğunlukla İran ve Lübnan’daki Hizbullah Hareketi’ne ait silah ve mühimmat depoları ve sevkiyatları ile Suriye ordusuna ait mevzilere yönelik yüzlerce hava saldırısı gerçekleştirdi.
Suriye, 2011 yılından bu yana yarım milyondan fazla insanın ölümüne, altyapının büyük oranda hasar görmesine ve ekonominin çökmesine neden olan kanlı bir çatışmaya sahne oluyor. Ülke nüfusunun yarısından fazlası ülke içinde ve dışında yerlerinden edilmiş durumda.
Ortadoğu, İran’daki mevcut dönemin sonunun başlangıcına mı tanık oluyor?https://turkish.aawsat.com/d%C3%BCnya/5068641-ortado%C4%9Fu-i%CC%87ran%E2%80%99daki-mevcut-d%C3%B6nemin-sonunun-ba%C5%9Flang%C4%B1c%C4%B1na-m%C4%B1-tan%C4%B1k-oluyor
Tahran'da Hamas'ın merhum lideri İsmail Heniyye ve Kudüs Gücü Komutanı Kasım Süleymani'nin portrelerinin yer aldığı bir duvar resmi, 27 Ağustos (Reuters)
Ortadoğu, İran’daki mevcut dönemin sonunun başlangıcına mı tanık oluyor?
Tahran'da Hamas'ın merhum lideri İsmail Heniyye ve Kudüs Gücü Komutanı Kasım Süleymani'nin portrelerinin yer aldığı bir duvar resmi, 27 Ağustos (Reuters)
Hattar Ebu Diyab
İsrail ve İran, sadece bölgesel nüfuzla ilgili olmayan bir çatışmanın içine her geçen gün daha fazla sürükleniyorlar. Bu çatışma sadece iki taraf arasındaki caydırıcılık denklemini değiştirmeyi amaçlamıyor, aynı zamanda geçtiğimiz yüzyılda imzalanan Sykes-Picot Anlaşması sonrasında yapılan düzenlemelere benzer şekilde bölgenin yeniden yapılandırılması üzerine yoğunlaştıkça daha geniş bir boyut kazanıyor.
Bir ‘beka savaşı’ verdiğini söyleyen İsrail ile ‘stratejik sabır’ ve ‘sınırlı çatışma’ arasında gidip gelen İran arasındaki çatışmanın 7 Ekim'in birinci yıldönümü arifesinde evrildiği açıkça görülüyor. ABD’de kasım ayında yapılacak seçimlerle önümüzdeki ocak ayında Beyaz Saray'da başkanlık döneminin başlaması arasındaki süreçte ‘sıcak bir sonbahar’ ve ‘kritik aylar’ ile karşı karşıya kalabiliriz. Bu yüzden İran, İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu'nun kırmızı çizgileri çiğnemeye devam etmesinden, manevra alanını arttırmasından ve ‘savaş maestrosu’ olarak ABD’nin koyduğu kurallardan kaçınmasından korkuyor. İran destekli direniş ekseninin, özellikle de ilk savunma hattı olan Hizbullah'ın aldığı darbelerden sonra Tahran, İran coğrafyasını ve rejimini korumaya çalıştığına şüphe yok. İran, bölgesel kazanımlarından taviz vermekle güç unsurlarına darbe indirilmesi korkusu arasında gidip geliyor.
İran’ın nisan ve ekim ayları arasındaki endişesi
Geçtiğimiz nisan ayında iki ülke arasında yaşanan karşılıklı saldırıların ardından Tahran'ın İsrail'le kurduğu caydırıcılık denkleminde bir değişiklik olmamış, ardından İran içinde bazıları muğlak olan bir dizi gelişme yaşandı.
İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi'nin 19 Mayıs'ta bir helikopter kazasında ölmesi ve yerine geçecek kişinin seçiminde yaşanan tereddüt sonrasında olaylar hızlandı. İran’ın Dini Lideri Ali Hamaney’e derinden bağlı olan katı muhafazakar Said Celili'nin ‘tavsiye edilmemesi’ ve Batı ile bağları koparmak yerine ABD ile anlaşma arayışında olan, silik ve açık fikirli bir siyasi figür olan Dr. Mesud Pezeşkiyan'ın getirilmesi dikkati çekti.
Bu değişiklik, asıl karar alıcının Dini Lider olduğu ve cumhurbaşkanının dar bir yetki alanı bulunduğu iktidar sistemi içindeki rol dağılımından kaynaklanıyor. Dolayısıyla, Reisi olsun ya da olmasın, İran rejimi vekilleri aracılığıyla İsrail'e karşı yıpratma stratejisini sürdürmeye devam etti. Rejim çevreleri bunun Washington ile müzakere için sahip olunan kartları güçlendireceğine inandı. Bunun en büyük kanıtı, Cumhurbaşkanı Mesud Pezeşkiyan'ın ABD’nin New York şehrinden ülkesinin ABD ile yeni bir nükleer anlaşma imzalamak istediğini duyururken, Biden yönetiminin ‘İsrail'i dizginlemeye’ devam edeceğini açıklamasıydı.
Ancak Hamas Siyasi Büro Başkanı İsmail Heniyye'nin Cumhurbaşkanı Pezeşkiyan'ın yemin törenine katılmak üzere geldiği Tahran'da öldürülmesi, İran Devrim Muhafızları Ordusu (DMO) içindeki bir dengesizliğin ortaya çıkmasına neden oldu. Bu olay, ‘kanatların oyunu’ ya da ‘bazı silahlı kolları feda etme’ pahasına Washington'la gelecekte bir çözüme ulaşmaya yönelik gerçek bir kararın alınıp alınmadığına ilişkin şüphelere yol açtı.
Heniyye'nin Tahran'ın ortasında suikasta uğraması, ‘kanatların oyunu’ ya da ‘bazı silahlı kolları feda etme’ pahasına Washington'la gelecekte bir çözüme ulaşmaya yönelik gerçek bir kararın alınıp alınmadığına ilişkin şüphelere yol açtı.
Olayların kronolojisine bakıldığında Tahran'ın Heniyye suikastına misillemede bulunmaktan kaçındığı, bunun karşılığında da ABD'nin Gazze'de ateşkes anlaşmasına varılması sürecini hızlandırma sözü verdiği görülüyor. İran destekli direniş ekseni bunun bir ‘zafer’ olacağına ve İsrail'in saldırılarını durduracağına inanıyordu. Ancak İsrail bu çabaları da engelledi ve ‘stratejik bir atılım’ gerçekleştirmekte kararlı olduğunu gösterdi.
İran destekli direniş ekseni son dönemde Gazze ve Suriye'den İran ve Lübnan'a kadar ağır darbeler aldı. Bu durum, özellikle Hizbullah'ın zayıflamasıyla birlikte savunma sistemlerini tehdit ederken rejimin hegemonyasını ve çıkarlarını güvence altına almak ve İsrail’in yayılmacılığı ve Türkiye'nin Arap dünyası aleyhine olan hırslarıyla güçlenen Ortadoğu'daki ‘emperyal projenin’ genişlemesini sürdürmek için geliştirilen güvenlik ortamının sütunlarının ve bölgesel silah ve ittifak ağının çökmesi korkusunu arttırdı.
Sahnenin İran'ın lehine değişme olasılığı karşısında, Washington'la ilişkilere bel bağlayan kanat (mevcut Cumhurbaşkanı Pezeşkiyan, Stratejik İşlerden Sorumlu Cumhurbaşkanı Yardımcısı Muhammed Cevad Zarif ve DMO da dahil olmak üzere derin devlet içindeki bazı isimler) direniş ekseninin ve silahlı kanatlarının bazı kazanımlarına tutunmaktan vazgeçti. Bu bedelini şu ya da bu şekilde Hizbullah'ın ödediği İran içindeki sızıntının boyutunu açıklayabilir.
Ancak Hizbullah, Genel Sekreteri Hasan Nasrallah ve çok sayıda önde gelen askeri komutanının yanı sıra yüzlerce üyesini ve cephaneliğinin önemli bir bölümünü kaybetti. Bunun sonucunda en önemli kalkanı olarak Hizbullah’a bel bağlayan İran’ın stratejisi ağır bir darbe aldı. Dini Lider Ali Hamaney, moralleri yükseltmek ve direniş ekseni içinde Tahran'ın kendisine verilen zararın bir kısmından sorumlu olduğuna dair kafa karışıklığını önlemek için isteksizce İsrail'e bir füze saldırısı düzenlemeye karar verdi. Belki de böylece alınan hasarın sınırlandırılması, direniş ekseninin dağılmasının ve 2003 yılında Bağdat'ın düşmesinden sonra başlayan ‘İran döneminin’ sonunun başlangıcının önlenmesi amaçlanıyordu.
İran'ın İsrail’e yönelik füze saldırısı ve sonrasındaki riskler
İran, bu atmosferde 1 Ekim'de İsrail'e füze saldırısı düzenledi. Bunun 13 Nisan'daki saldırıdan farklı olmasını istiyordu. Toplamda 200 adet balistik füze kullanan İran, Tel Aviv’i ve Necef Çölü’nü (Negev) hedef aldı.
Ancak rejimi ve nükleer programını korumaya, direniş eksenini ve en önemli kalkanı olan Hizbullah'ı ayakta tutmaya öncelik veren İran, kendisini yeni bir tablo çizme mebcuriyetiyle karşı karşıya buldu. Şarku’l Avsat’ın Majalla'dan aktardığı analize göre bu yüzden Netanyahu'nun Hizbullah Genel Sekreteri Nasrallah’ın öldürülmesinin ardından açıkladığı ‘yeni düzen’ projesini hayata geçirme arzusuna karşı koyma kararı aldı. Dolayısıyla mevcut savaş İran'da bölgenin gelecekteki düzeni üzerine bir savaş olarak görülüyor. Tahran için kazanımlarını pekiştirmek, nükleer programına dokunulmasını engellemek ve İsrail'e karşı yürütülen yıpratma savaşının gölgesinde bunu sonuca ulaştırmak önemli.
Rejimi ve nükleer programını korumaya, direniş eksenini ve en önemli kalkanı olan Hizbullah'ı ayakta tutmaya öncelik veren İran, kendisini yeni bir tablo çizme mebcuriyetiyle karşı karşıya buldu.
İsfahan'daki bir askeri sergi sırasında üzerinde İbranice “Kahrolsun İsrail” yazan İran yapımı Kadir füzesi, 8 Şubat 2023 (AFP)
Ancak İsrail'in beklenen tepkisi, niteliği ve boyutu ne olursa olsun, bölgedeki iki büyük askeri güç arasında doğrudan çatışma riskini arttıracağına şüphe yok. Şu an başkanlık seçimleriyle meşgul olan Washington'ın çekinceleri ve bazı Batı ülkelerinin başkentlerinin eleştirileri ne olursa olsun, savaş daha uzak bir bağlamda gerçekleşiyor. Batılı güçler İran'a ve onun bölgesel rolüne farklı bir yaklaşım geliştirilmesi konusunda hemfikir görünüyorlar.
İranlı bir kaynağa göre Tahran, bu durum karşısında ABD'nin bölgede yeni bir düzen getirmesini ve İsrail'in ‘Batı Asya'da askeri teknolojiye dayalı hegemonya’ kurmasını engellemek amacıyla nükleer doktrinini değiştirmekle tehdit ediyor.
Hamaney'in Nasrallah için yazdığı methiyede geçen suçlamalar dikkat çekiciydi. İran’ın Dini Lideri, methiyede “ABD ve uzantılarının gaspla oluşturduğu Siyonist varlık, bölgenin tüm doğal kaynaklarını ele geçirip bunları büyük küresel çatışmalarda finansman olarak kullanmak için bir araca dönüştürüyor. Bu varlığı bölgeden Batı ülkelerine enerji ihracatı ve Batı'dan bölgeye mal ve teknoloji ithalatı için bir geçit haline getirmeyi amaçlıyorlar” ifadelerini kullandı.
Tahran, savaşın kaynaklar ve bölgesel rolle ilgili olduğunu bu şekilde belirlese de Tahran'daki stratejistler, bu çatışmanın 2024 İran'ını Kuveyt'in işgali sonrası 1991 Irak'ına benzetmesinden ve Batılı ülkelerin füze ve füzeyle ilgili tüm ayrıcalıkları ve İran'ın bölgesel, askeri ve savunma gücünü kısıtlayan önlemler almasından korkuyorlar.
İran’daki Washington'la müzakerelerin yeniden başlaması üzerine bahis oynayan kanat, bölgesel bir savaş durumunda rejimin sarsılmasından ya da İran coğrafyasının parçalanmasından endişe duyuyor. Bu da Tahran'ın bölgenin çağdaş dönemindeki kritik bir kavşakta yaşadığı stratejik ikilemi teşkil ediyor.
*Bu makale Şarku’l Avsat tarafından Londra merkezli Al Majalla dergisinden çevrilmiştir.
