İsrail'in Suriye sınır kapısı yakınlarındaki bombardımanında 7 İran yanlısı militan yaralandı

Yerlerinden edilmiş Lübnanlılar Suriye sınır kapısına gidiyor. (EPA)
Yerlerinden edilmiş Lübnanlılar Suriye sınır kapısına gidiyor. (EPA)
TT

İsrail'in Suriye sınır kapısı yakınlarındaki bombardımanında 7 İran yanlısı militan yaralandı

Yerlerinden edilmiş Lübnanlılar Suriye sınır kapısına gidiyor. (EPA)
Yerlerinden edilmiş Lübnanlılar Suriye sınır kapısına gidiyor. (EPA)

Suriye İnsan Hakları Gözlemevi (SOHR), İsrail savaş uçaklarının dün (Pazar) gece yarısından hemen sonra Suriye-Lübnan sınırındaki Şam kırsalında bulunan Yabus Sınır Kapısı civarında bir binayı bombaladığını açıkladı.

SOHR yaptığı açıklamada, şiddetli bir patlama sesi duyulduğunu ve bombardımanda ‘beşi Suriyeli olmayan yedi İran yanlısı unsurun yaralandığını’ belirtti.

SOHR, Yabus Sınır Kapısı’nın iki ülke arasındaki ana geçişlerden biri olduğunu ve İsrail'in Lübnan'a yönelik saldırılarının başlangıcından bu yana on binlerce yerinden edilmiş Lübnanlı ve Suriyelinin buradan giriş yaptığını doğruladı. Sınır kapısının hedef alınması, İsrail'in Hizbullah'a giden ikmal yollarını kesmek için Suriye-Lübnan sınırında sürdürdüğü operasyonların bir parçası olarak gerçekleşti.

İsrail ordusu 23 Eylül'den bu yana Lübnan'la sınır ötesi çatışmalar nedeniyle yerlerinden olan kuzey İsrail sakinlerini evlerine geri döndürmek amacıyla Hizbullah'a yönelik bombardımanlarını yoğunlaştırdı.

İsrail ordusu hava saldırılarında Hizbullah'ın birçok üst düzey liderini öldürdü. Söz konusu saldırılar Hizbullah Genel Sekreteri Hasan Nasrallah'ın Beyrut'un güney banliyölerinden Haret Hreik'teki bir yeraltı karargahına düzenlenen saldırıda öldürülmesiyle doruğa ulaştı.

İsrail son günlerde Lübnan ile Suriye arasındaki sınır kapılarına yakın noktaları hedef almayı yoğunlaştırdı. İsrail ordusu cuma günü savaş uçaklarının ‘Hizbullah'ın Suriye'den Lübnan'a savaş araçlarını aktarmak için kullandığı Suriye-Lübnan sınırındaki altyapıyı’ bombaladığını duyurdu ve Hizbullah'ın bunları İsrailli sivillere karşı kullandığını söyledi.

SANA cuma günü askeri bir kaynağa dayandırdığı haberinde İsrail saldırısında beş Suriye askerinin öldüğünü duyurdu.

Şarku’l Avsat’ın SANA’dan aktardığına göre İsrail'in perşembe günü Suriye'nin el-Kuseyr bölgesini Lübnan'ın Hermel bölgesine bağlayan Mutreba Sınır Kapısı’nı hedef alan saldırısında bir Suriye askeri öldü. Diğer taraftan Suriye ile Lübnan arasındaki en büyük geçiş noktası olan Cdeidet Yabus Sınır Kapısı, İsrail'in Lübnan'a yönelik ağır hava saldırılarından kaçan binlerce Suriyeli ve Lübnanlı mülteciyle günlerdir büyük bir yoğunluk yaşıyor.

Hizbullah'ın kalesi olan Beyrut'un güney banliyölerinin defalarca bombalanması ve Hizbullah Genel Sekreteri Hasan Nasrallah'ın cuma günü öldürüldüğünün açıklanmasının ardından Suriye'ye kaçanların sayısı arttı.

Birleşmiş Milletler (BM) bugün (pazartesi) yaptığı açıklamada, şu ana kadar yaklaşık 100 bin kişinin Lübnan'dan Suriye'ye kaçtığını duyurdu.

SOHR'a göre bombardıman, İsrail'e ait bir insansız hava aracının (İHA) Lübnan sınırı yakınlarındaki Yafur kasabası yakınlarında Suriye Devlet Başkanı'nın kardeşi General Mahir Esed'in komuta ettiği Suriye ordusunun 4. Tümenine ait bir merkezi ‘yüksek patlayıcılı füzelerle hedef almasından’ saatler sonra gerçekleşti. SOHR'a göre söz konusu karargâh, Hizbullah ve İran Devrim Muhafızları Ordusu'ndan (DMO) komutanların uğrak yeriydi.

Suriye'de çatışmaların başladığı 2011 yılından bu yana İsrail, Suriye ordusu mevzileri ile İran ve Hizbullah hedeflerini hedef alan yüzlerce hava saldırısı düzenledi.

SOHR'a göre saldırılar 7 Ekim'de Gazze Şeridi'nde İsrail ile Hamas arasındaki savaşın başlamasından bu yana artarken, nisan ayında Şam'daki İran büyükelçiliğine ait bir binanın bombalanmasından bu yana azaldı.

İsrail saldırıları nadiren doğruluyor, ancak İran'ın Suriye'de askeri varlık kurma girişimlerine karşı olduğunu yineliyor.



Tahran Şam'daki yeni yönetimle ilişkileri derhal kurmak istiyor

Ortada İran Cumhurbaşkanı Mesud Pezeşkiyan ve sağında DMO Genel Komutanı Tümgeneral Hüseyin Selami (Mehr)
Ortada İran Cumhurbaşkanı Mesud Pezeşkiyan ve sağında DMO Genel Komutanı Tümgeneral Hüseyin Selami (Mehr)
TT

Tahran Şam'daki yeni yönetimle ilişkileri derhal kurmak istiyor

Ortada İran Cumhurbaşkanı Mesud Pezeşkiyan ve sağında DMO Genel Komutanı Tümgeneral Hüseyin Selami (Mehr)
Ortada İran Cumhurbaşkanı Mesud Pezeşkiyan ve sağında DMO Genel Komutanı Tümgeneral Hüseyin Selami (Mehr)

Suriye’de Beşşar Esed rejiminin çöküşünün ardından Şam'daki ani güç kaybının şokunu yaşayan İran yönetimi, Suriye’nin yeni liderlerinin nezdinde nüfuzunun bir kısmını yeniden kazanmaya çalışıyor. İran Cumhurbaşkanı Mesud Pezeşkiyan, ekonomik kriz ve ülkesinin nükleer programıyla ilgili gerilim başta olmak üzere birçok iç ve dış sorunla karşı karşıya. İngiltere merkezli The Guardian gazetesine göre İranlı yetkilileri en çok endişelendiren, Esed'in devrilmesinin ardından Suriye'de silahlı muhalif gruplar lehine yaşanan ani nüfuz kaybı.

Tahran kısa vadede Şam'ın yeni yöneticilerinin nezdinde nüfuzunu yeniden kazanmaya çalışırken İranlı diplomatlar, Esed'le yakın ilişki içinde olmadıklarını vurguladılar. Esed'in uzlaşmayı reddetmesi onları hayal kırıklığına uğratmıştı.

İran Dışişleri Bakanı Abbas Arakçi kısa bir süre önce verdiği bir röportajda “Uzun zaman önce Suriye'de yönetimin iktidarda kalmaya devam etmesinin zor olacağı sonucuna vardık. Hükümet yetkililerinin muhalefetin iktidarı paylaşmasına izin verme konusunda esneklik göstermesi bekleniyordu, ancak bu gerçekleşmedi. Tahran her zaman Suriye muhalefetiyle doğrudan temas halinde oldu. Şam’a 2011 yılından bu yana terörizmle bağlantısı olmayan muhalif gruplarla siyasi görüşmelere başlaması gerektiğini telkin ediyoruz” ifadelerini kullandı.

İran Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü yaptığı açıklamada, İran'ın 2012 yılında Suriye'ye Esed'in isteği üzerine ve sadece DEAŞ'ın yenilgiye uğratılmasına yardımcı olmak için girdiğini savundu. Sözcü açıklamasında, “Suriye’deki varlığımız danışmanlık düzeyindeydi. Suriye'de hiçbir zaman belirli bir grubu ya da bireyi savunmak için bulunmadık. Bizim için en önemlisi Suriye'nin toprak bütünlüğünün ve istikrarının korunmasına yardımcı olmaktı” ifadelerini kullandı. Ancak bu açıklamalar Şam'da pek karşılık bulmadı. İran, Heyet Tahrir Şam (HTŞ) lideri Ahmed eş-Şera tarafından eleştirilen birkaç ülkeden biri olmaya devam ediyor.

Kısa süreli balayı

İranlı birçok yetkili Türkiye'nin şu an Suriye'de elde ettiği kazanımların kısa ömürlü olabileceğini ve Ankara'nın çıkarlarının HTŞ liderliğindeki hükümetle farklılaşmaya başlayacağını iddia ediyor. İran'ın önde gelen dini otoritelerinden Ayetullah Nasır Mekarim Şirazi, “Suriye meselesini umutla takip etmek zorundayız. Bu durumun devam etmeyeceğini biliyoruz, çünkü Suriye'deki mevcut yöneticiler birbirleriyle birlik içinde kalmayacaklar” değerlendirmesinde bulundu. İran’ın katı muhafazakâr çizgideki gazetesi Civan ise “Suriye'deki mevcut balayı dönemi, grupların çeşitliliği, ekonomik sorunlar, güvensizlik ve aktörlerin çeşitliliği nedeniyle sona erecek” öngörüsünde bulundu.

dfbg
Türkiye ve İran cumhurbaşkanları Suriye'deki durumu görüşmek üzere G8 Zirvesi çerçevesinde Kahire'de bir araya geldi (Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı)

İran, yetkililerin yaptığı açıklamalarla, Esed rejiminin çöküşünden ABD’yi ve İsrail'i sorumlu tutsa da Ankara'nın rolüne öfke duyduğu çok açık. İran’ın Dini Lideri Ali Hamaney, Esed rejiminin düşüşünün ardından yaptığı konuşmada ‘Suriye’ye komşu bir ülkenin, olayların şekillenmesinde açıkça rol oynadığını ve şimdi de bunu yapmaya devam ettiğini’ söyledi.

Fars Haber Ajansı, HTŞ lideri Ahmed eş-Şera’yı Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu ve ABD Başkanı Joe Biden ile müttefik gösteren bir poster yayınladı. İran Dış İlişkiler Stratejik Konseyi de HTŞ'nin uzun süre Türkiye'nin müttefiki olarak kalıp kalmayacağını sorguladı.

Fars Haber Ajansı’nın haberinde şu ifadeler yer aldı:

“Her ne kadar Türkiye kısa vadede Beşşar Esed rejiminin düşmesinin başlıca kazananlarından biri olsa da HTŞ, istikrarlı bir hükümet kurmaya çalışsa bile Ankara asla Suriye'de kendisiyle müttefik bir hükümeti iktidara getiremez. Bu imkansız. Bu durum, orta vadede Suriye ile 830 kilometrelik bir sınırı paylaşan Türkiye için büyük bir tehdit haline gelecek.”

Türkiye'ye güvenmek

İran’ın eski Cumhurbaşkanı Hasan Ruhan ise yaptığı değerlendirmede, Suriye ve Türkiye için kasvetli bir gelecek öngördü. Ruhani, değerlendirmesinde “Son haftalarda Suriye'nin tüm askeri kabiliyetleri İsrail tarafından yok edildi ve ne yazık ki silahlı gruplar ve Türkiye, İsrail'e uygun şekilde karşılık vermedi. Suriye ordusunu yeniden inşa etmek yıllar sürecek” ifadelerini kullandı.

xcdv
Türkiye sınırında Ayn el-Arab’a bakan noktada teyakkuzda bir Türk topçusu (Türk basını)

İran'ın eski Londra Büyükelçisi Muhsin Baharvend, Şam’daki yeni hükümetin Türkiye'ye aşırı bağımlı hale gelebileceğini söyledi.

Baharvend, sözlerini şöyle sürdürdü:

“Eğer Suriye'deki merkezi hükümet, otoritesini ve egemenliğini askeri müdahaleyle ve Türkiye’nin de aralarında bulunduğu yabancı ülkelerden yardım alarak güçlendirmeye çalışırsa Suriye ya da Suriye'nin büyük bir bölümü, Türkiye tarafından kontrol edilecek ve Türkiye ağır insani ve ekonomik maliyetlere katlanacağı bir bataklığa girecek.”

Türkiye ile HTŞ arasında, özellikle de Suriyeli Kürtlerin ülkenin kuzeydoğusunda özerklik talepleriyle nasıl başa çıkılacağı konusunda gerilim yaşanacağını öngören Baharvend, “Türkiye destekli Suriye Mülli Ordusu (SMO), Türkiye'nin kuzey sınırında Kürt nüfusun yoğun olduğu bir Suriye beldesi olan Ayn el-Arab'ta (Kobani) Kürtlerin ağırlıkta olduğu ana omurgasını YPG’nin oluşturduğu Suriye Demokratik Güçleri’ne (SDG) karşı bir saldırı başlatmaya hazır” diye ekledi.

Öte yandan Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, geçtiğimiz çarşamba günü yaptığı açıklamada, “Şam’da yeni bir yönetim var ve bence bu artık öncelikle onları ilgilendirir. Eğer bu konuyu doğru düzgün ele alırlarsa bizim müdahale etmemize gerek kalmaz” dedi.

Daha geniş anlamda, Suriye'deki değişim İran'ın dış politikasını bir an önce yeniden gözden geçirmesini gerektiriyor. Bu gözden geçirme, 'direniş ekseni' olarak adlandırılan yapının zayıflamasının İran'ın bölgede daha iyi ilişkiler kurarak nükleer bir devlet olmasını gerektirip gerektirmediği üzerinde yoğunlaşıyor. İranlı yetkililer yıllardır, ‘İran'ın savunmasının kendi sınırları dışında başlaması gerektiğini’ söylüyor. Ancak bazı Batılı diplomatlar, bu maliyetli stratejinin artık büyük ölçüde geçerliliğini yitirdiğini ve İran'ın Suriye'deki geri çekilişini nasıl açıklayacağının, bu stratejinin yerini neyin alacağını belirlemede çok önemli olacağını savunuyor.