İsrail Cibaliye’ye girdi: Gazze'de demografik ve siyasi değişim

Macid Kayali

İsrail'in Gazze Şeridi'ndeki Filistinlilere karşı yürüttüğü soykırım savaşının on üçüncü ayında, İsrail, Gazze Şeridi'nin kuzeyinde, Gazze’nin en büyük mülteci kampı olan ve 2,3 milyonluk toplam nüfusunun yaklaşık 400 bininin yaşadığı Cibaliye Mülteci Kampı’nı, Beyt Lahiye’yi ve Beyt Hanun'u kapsayan yeni bir savaş başlattı.

İsrail'in kuzey bölgesini Filistinliler için bir cehenneme çevirme hırsının altında intikamcı bir amaç da yatıyor. Çünkü burayı Aksa Tufanı Operasyonu’nun başlatıldığı merkez olarak görüyor ve bu yüzden izole edip Filistinlileri zorla ve baskıyla buradan uzaklaştırmayı hedefliyor. İsrail hükümetinin Maliye Bakanı Bezalel Smotrich ve Ulusal Güvenlik Bakanı Itamar Ben-Gvir gibi aşırı sağcı üyelerinin yanı sıra, Başbakan Binyamin Netanyahu da dahil olmak üzere Gazze’nin kuzeyinde yeniden yerleşim birimleri inşa edilmesi çağrısında bulunan taraflar var.

Bölge, üç haftadır İsrail ordusunun girmesi sonucunda her gün kitlesel katliamların yaşandığı katliam, yıkım, aç bırakma, köklerinden sökme, yerinden etme, aşağılama ve tutuklama dahil olmak üzere büyük, acımasız ve yoğun bir savaşla karşı karşıya. İsrail, Filistinlileri güneye, yani Gazze Şeridi’ni ortadan kuzey ve güney olarak ikiye bölen Netzarim Koridoru’nun güneyine göç etmeye zorlamak amacıyla bölgeyi havadan ve karadan bombalıyor. Gazze'deki iki milyondan fazla Filistinli, 7 Ekim 2023 tarihinden bu yana, 385 gündür ateş altında bir bölgeden diğerine gitmeye zorlanıyor.

İsrail'in Cibaliye, Beyt Lahiye ve Beyt Hanun'da yaptıklarına bakılırsa, ne derse desin Gazze Şeridi'nin tamamının insani, coğrafi, güvenlik ve siyasi olarak yeniden yapılandırılmasına yönelik planını dayatmaya çalıştığı aşikâr. Bu ise Aksa Tufanı Operasyonu’na misillemede bulunma ya da Hamas’ın askeri yetenekleri ortadan kaldırma iddiasının ötesinde insanları, ağaçları ve taşları ortadan kaldırma sürecinden başka bir şey değil. Bu yok etme ve ortadan kaldırma savaşı, Filistinlileri nehirden denize kadar İsrail'in hegemonyası altına almayı ve Ortadoğu'da tartışmasız bir bölgesel güç olarak konumunu güçlendirmeyi amaçlıyor. Bu da İran'ın bir dereceye kadar marjinalleştirilmesini gerektiriyor.

Batı Şeria'nın statüsünün Gazze'ye devredilmesi

İsrail, Gazze Şeridi'nin güneyinde güvenlik güçlerinin gözetimi altında, duruma göre koridorlar, hendekler ve muhtemelen duvarlarla bir ayrım bariyeri oluşturarak ve askeri üsler kurarak Gazze Şeridi’ni parçalamayı ve bağlantısız kantonlara dönüştürmeyi amaçlıyor. İsrail, İkinci İntifada’dan sonra Batı Şeria’da ayrım duvarı, tüneller, köprüler ve Filistinlilerin şehirleri, köyleri ve kampları arasındaki bağlantıları kesen yan yollarla bunun aynısını yaptı ve halen sürdürüyor.

İsrail, Gazze Şeridi'nin güneyinde güvenlik güçlerinin gözetimi altında, duruma göre koridorlar, hendekler ve muhtemelen duvarlarla bir ayrım bariyeri oluşturarak ve askeri üsler kurarak Gazze Şeridi’ni parçalamayı ve bağlantısız kantonlara dönüştürmeyi amaçlıyor.

Gazze Şeridi'nin kuzey, merkez ve güney olmak üzere üç ana bölgeden oluştuğu ve kuzeyde iki bölge bulunduğu biliniyor. Bunlardan birincisini Cibaliye, Beyt Lahiye ve Beyt Hanun, ikincisi ise Gazze şehri, merkezde Deyr el-Belah, güneyde Han Yunus ve Refah’tan oluşuyor.

Salahaddin Caddesi'nin Gazze Şeridi'ni doğu ve batı olarak ikiye bölmesi ya da ortadan ikiye ayırması gibi doğal bölünmeler de söz konusu. Bu cadde, Erez Sınır Kapısı’nın ve Cibaliye’nin bulunduğu kuzeyden, Mısır sınırındaki Refah şehrinin ve sınır kapısının bulunduğu güneye doğru 45 kilometre boyunca uzanıyor.

Ancak İsrail, Gazze Şeridi'ni (adını eski bir yerleşim biriminden alan) Netzarim Koridoru ile ortadan başlıca iki bölgeye ayırdı. Bu koridor, kuzeyde Cibaliye, Beyt Lahiye, Beyt Hanun’nun olduğu Gazze, güneyde ise Deyr el-Belah, Han Yunus ve Refah’a kadar Gazze Şeridi'nin geri kalanını içeren, Akdeniz’in doğusundan batısına yaklaşık 7 kilometre uzunluğunda ve 1 kilometre genişliğinde olan Gazze Şehri. Ancak İsrail ordusu burayı askeri üsler bölgesine dönüştürmüş durumda. Öyle ki, Mef Salem Askeri Kampı’ndaki caddenin genişliği şu an özel bir askeri bölge olarak yaklaşık üç kilometre genişliğinde.

sxcdfevrg — *Gazze Şeridi'nin kuzeyindeki Beyt Lahiye'de yıkılmış binaların arasından geçen Filistinliler, 3 Kasım 2024 (AFP)*

Bu bölünmelerle yetinmeyen İsrail, Gazze Şeridi'nin tüm bölgelerini askeri koridorlarla ayırarak kuzeyi Cibaliye ve Gazze olarak ikiye böldü. Güneyi ise Kissufim Koridoru ile Han Yunus'tan ayrılan Deyr el-Belah, Sufa Koridoru ile Refah'tan ayrılan Han Yunus ve doğuda Kerem Ebu Salim (Kerem Şalom) Sınır Kapısı, batıda Akdeniz'e uzanan 14 kilometre uzunluğundaki Philadelphia Ekseni ile sınırlanan bölge olarak üçe böldü.

Öte yandan İsrail, Mısır sınırındaki Philadelphia Ekseni’nin kontrolünü ele geçirmesinin yanı sıra, Gazze Şeridi'ni mutlak bir kuşatma altında tutmak için Gazze Şeridi sınırları boyunca bir kilometre derinliğinde tampon bölgeler oluşturmaya çalıştı.

Burada öncelikle bu coğrafi bölünmelerin İsrail’in hegemonyası altında güvenlik, askeri ve siyasi nitelikte olduğuna dikkat edilmesi gerekiyor. Dikkat edilmesi gereken ikinci nokta ise bu bölünmelerin nüfusun yerinden edilmesini ya da belirli bölgelerde toplanmalarını amaçlıyor olması. Bu ise Gazze Şeridi'nin alanını her yönden küçültmek, Filistinlileri kontrol edilmesi kolay meydanlarda veya güneyde ve batıda yoğunlaşan bloklarda toplamak ve tüm Gazze şehirlerinin tarihini silmek anlamına geliyor. Bu da İsrail'in Cibaliye'deki Filistinlileri neden güneye doğru itmeye çalıştığını açıklıyor.

İsrail'in güvenlik ve siyasi olarak kontrolü, Filistinlilerin Gazze'nin güneyine ve batısına doğru yerinden edilmeleri, yerleşim birimlerinin ve yerleşimcilerin Gazze'nin kuzeyine ve doğusuna geri dönme riskini de beraberinde getiriyor. Daha önce de bahsettiğimiz üzere, İsrail hükümetinin pek çok üyesi bunu istediklerini açıkça ifade ettiler.

Gazze Şeridi'nin geometrisindeki tüm bu değişikliklere göre koridorların ve tampon bölgelerin alanı 150 kilometrekareye ulaşabilir. Şarku’l Avsat’ın Majalla'dan aktardığı analize göre İsrail bu alanı, Gazze Şeridi'ndeki Filistinlilerin yaklaşık 365 kilometre olan toplam alanından düşmeyi planlıyor. Başka bir deyişle, Gazze'deki Filistinliler kendilerini sıkı bir abluka ve güvenlik koridorları ile eski Gazze Şeridi'nin yaklaşık yarısı büyüklüğünde bir alanda bulabilirler.

İsrail gazetesi Yedioth Ahronoth, daha önce ‘Gazze'de abluka ve bölünme’ başlıklı haberinde bu konuya değindi. Haberde ablukanın ve bölünmenin, çatışmaların bu aşamasını özetleyen iki terim olduğu, kuşatmanın Gazze Şehri boyunca uzanan, Gazze Şeridi'nin kuzeyini merkezinden ayıran ve ne çıkışı ne de girişi olan bir bölünme hattına dönüşüyor gibi göründüğünü yazdı. Gazze'yi yatay olarak bölme planlarının daha önceki çatışmalarda da önerildiğini aktaran gazete, o zamanlar bunun çeşitli nedenlerle uygulanamadığını, ancak bu kez yapıldığını vurguladı. (Yediot Aharonot – 27 Ekim 2023)

İmha ve yok etme planları

Gazze'nin kuzeyini izole etmeye ve ele geçirmeye yönelik çeşitli planlar sızdırıldı. Bunlardan belki de en ünlüsü, her ne kadar İsrail bunu reddetse de birçok kişinin İsrail'in Cibaliye, Beyt Lahiye ve Beyt Hanun'da pratikte uyguladığına inandığı ‘Generaller Planı’ diye anılan plandır. İsrail ordusunda eski Operasyonlar Bölümü Başkanı General Giora Eiland’ın fikir babası olduğu, geçtiğimiz eylül ayında geliştirilen plan, Gazze'nin Netzarim Koridoru’nun kuzeyindeki bölgesinin Filistinlilerden tamamen boşaltılmasını ve bu koridorun güneyindeki koridorlardan güç kullanarak, aç bırakarak ve kuşatmaya tabi tutarak çıkmaya zorlanmalarını, uluslararası yardımın kendilerine ulaşmasının engellenmesini ve Gazze'nin kuzeyinin İsrail’in askeri kontrolü altında, Filistinlilerden arındırılmış bir bölge olarak kabul edilmesini öngörüyor. Plana göre bu durum, İsrail'in Hamas'ın kuzeydeki varlığını, Gazze sınırındaki yerleşim birimlerinde yaşayan İsraillilere yönelik herhangi bir tehdit teşkil etmeyecek ve geri dönüşlerini engellemeyecek şekilde tamamen sona erdirmesini, Hamas savaşçılarını ‘ya teslim olmak ya da ölmek’ arasında seçim yapmak zorunda bırakmasını sağlıyor.

Eiland’ın planı, eski Savunma Bakanı General Yoav Gallant'ın Gazze Şeridi'ni 24 idari bölgeye ayırmayı ve Gazze'nin kuzeyinde yardım dağıtmak için yerel bir güç oluşturmayı öngören planı ile çelişiyor. Zira Geneller Planı, ABD ve ılımlı Arap ülkelerin askerlerinden oluşan ortak bir güç tarafından denetlenecek geçici bir yönetim öneriyor. Plan, Gazze Şeridi'ni 2 bin 300'den fazla küçük bloğa bölmeyi ve her bloğa bin kişi yerleştirmeyi öngörüyor.

Ayrıca Eiland ve Gallant'ın planları, Netanyahu'nun Hamas ve El Fetih'e atıfla, “Gazze ne Hamasistan ne de Fetihistan olacak” dediği ve Gazze Şeridi'ni Batı Şeria'dan ayrı, yani Filistin Yönetimi'nin kontrolü altında olmayan bir bölgesel varlık haline getirme fikriyle de örtüşüyor. Haaretz Genel Yayın Yönetmeni Yardımcısı Noa Landau’a göre farklı mesajlar veren, kasıtlı olarak ‘çizgileri bulanıklaştıran’ ve ‘Batı Şeria'nın büyük bölümünü etkili bir şekilde parça parça ilhak eden’ Netanyahu, Gazze Şeridi'nde de önce Gazze’deki geniş alanları işgal ederek, Gazzelileri yerinden ederek, evleri yıkarak, yeni yollar inşa ederek ve uzun vadede ileri karakollar ve diğer altyapıları inşa ederek tam olarak bunu yapıyor. Netanyahu’nun şu an Gazze Şeridi'ndeki sivil kontrolü ücretli özel askerlere devretme planını da uygulamaya koyduğunu belirten Landau, Gazze'deki askeri yönetimin özelleştirilmesi ve özel ekonomik çıkarları olan özel taraflara devredilmesinin konuşulduğunu vurguladı. (Haaretz, 23 Ekim 2024)

Gazze'deki Filistinliler kendilerini sıkı bir abluka ve güvenlik koridorları ile eski Gazze Şeridi'nin yaklaşık yarısı büyüklüğünde bir alanda bulabilirler.

İsrailli Siyonizm karşıtı Profesör Maya Rosenfeld, 25 Ekim 2024 tarihinde Haaretz gazetesinde yayınlanan bir makalesinde Gazze'de yaşananları şöyle özetledi:

“Gerçekte uygulanan savaş bir soykırım ve topyekûn yıkım stratejisiydi. Gazze'deki saldırının neden olduğu soykırım ve bölge sakinlerinin bekalarına yönelik yıkım, Hamas’ın 7 Ekim'deki saldırısına verilen yanıtın istenmeyen bir sonucu değil, başlı başına bir hedeftir. İsrail'in genel stratejisinin bir parçası olan bu saldırının nihai hedefi, Filistinlilerin öngörülebilir gelecekte kendi anavatanlarında, kendi kaderlerini tayin etmelerini engellemek ve Batı Şeria’da ve Gazze Şeridi'nde bir Filistin devletinin kurulmasını önlemektir. Nihai hedef ise Filistinlileri insan tozuna dönüştürüp Filistin'i yok ederek siyasi bir çözümün sadece siyasi değil, fiziki olasılığını da ortadan kaldırmaktır.”

tyhn — Gazze Şeridi'nin orta kesimlerindeki Deyr el-Belah'ta bulunan Birleşmiş Milletler Yakın Doğu'daki Filistinli Mültecilere Yardım ve Bayındırlık Ajansı (UNRWA) yardım dağıtım merkezinde dağıtılan un çuvallarını alabilmek için mücadele eden Filistinliler, 3 Kasım 2024 (AFP)

Buraya birkaç not düşelim:

1- İsrail tüm gücüne rağmen, direnişle karşılaşmaya ve kayıplar vermeye devam ediyor. Bu direniş, İsrail'in Gazze'deki vahşetine eşit değil, onu örtmüyor ya da -göreceli olarak bile- hafifletmiyor.

2- Gidecek hiçbir yeri olmayan Filistinliler kuzeyde kalmakta ısrar ediyorlar. Baskıyla Cibaliye’yi terk etmeye zorlandıklarında, Gazze şehrinin batısı gibi Gazze'nin başka yerlerine gidiyorlar. İsrail ordusunun tekrar dönmelerine izin vermeyeceği korkusuyla, Netzarim Koridoru’nu geçmeyi reddediyorlar. (Haaretz, 23 Ekim 2024)

Mustafa Numan

Çok partili hayat, Yemen Cumhuriyeti'nin kurulduğu 22 Mayıs 1990'dan itibaren şaşırtıcı ve benzeri görülmemiş bir hareketliliğe sahne olmuştu. Bu hareketlilik, Yemen birliğine imza atan iki siyasi yapı olan güneydeki Yemen Sosyalist Partisi ile kuzeydeki Genel Halk Kongresi arasındaki dengenin bir ürünüydü.

Partiler yer altını bırakıp, aleni olarak ve herhangi bir kısıtlama olmaksızın faaliyet göstermeye başladılar. Öyle ki, halkta tabanı olmayan ve insanların liderlerinden hiçbirini tanımadığı yeni ve yenilikçi parti ve oluşumlar ortaya çıktı.

Tarihi olarak bilinen partileri kopyalayarak alternatif partiler kurma girişimleri de arttı ve bunlar, tarihi partilerin çoğu düşünce olarak Sosyalist Parti'ye yakın olduğundan, Sana’daki iktidarın çoğulculuk fikrinden duyduğu baskı ve rahatsızlığın bir göstergesiydi.

Yerel sivil toplum ve insan hakları kuruluşları da o dönemde dar sınırlar içinde faaliyet göstermeye başladılar. Sınırlarının dar olmasının nedeni, merhum cumhurbaşkanı İbrahim el-Hamdi döneminde gelişen yollar inşa etme, su kuyuları açma, dispanserler işletme alanlarında yerel toplumlara önemli hizmetler sunan yardım kooperatiflerinin bilinen faaliyetleri dışında bu tür faaliyetler pek bilinmiyordu. Söz konusu kooperatiflerin gelirlerini ise zengin insanlardan, gurbetçilerden, Yemen içindeki ve dışındaki iş adamlarından, kısmen de dış yardım kuruluşlarından gelen bağışlar oluşturuyordu.

1994 yazındaki savaşın sona ermesiyle çok partili hayat, tarihi partilerin gerçek bir etkiye sahip olmadan siyasi sahnede var olmaya devam etmelerine rağmen, bugüne kadar etkisinden kurtulamadığı ağır bir darbe aldı. İktidar bu partilerin faaliyetlerine isteksizce göz yumdu, çünkü o aşamada genel özgürlüklerin, özgür siyasi faaliyetin korunması konusunda baskı yapan Batı dünyası nezdinde, demokratik devlet formunu koruma kaygısıyla muhalefeti kabul ettiğini göstermek istiyordu

İki taraf, iktidar ve partiler arasındaki gerilim ve çekişme durumu, dönem dönem yaşanan gevşeme ve yumuşama aşamalarıyla devam etti. Rejim, önce 1997’teki savaştan, ardından 2003'te yapılan ve parlamenter hayatta son olan seçimlerden sonra partilerin rolünü sınırlamayı başardı.

2003'te yapılan son parlamento seçimlerinin sonuçları açıklandıktan sonra, çoğunluğu elde etmesi umulan Halk Kongresi, merhum Abdulkerim el-Eryani’nin "ezici çoğunluk" olarak adlandırdığı bir sonuç elde etti. Meclisin 301 olan toplam sandalye sayısından 238’ini kazanarak muhalefete sadece 59'unu bıraktı.

O dönemde Temsilciler Meclisi içindeki ve dışındaki muhalefet partileri, sol partiler, Nasırcılar, Baas Partisi'nin kollarından biri ile farklı referanslarıyla İslamcıları, Ortak Buluşma Partileri adı altında bir araya getiren ilk bloğu oluşturdular.

Bu, Yemen ve bölge düzeyinde siyasi eylemde yeni bir gelişmeydi ve birbiriyle siyasi, fikri ve tarihi rekabeti olan bileşenleri bir araya getiriyordu. Aralarındaki rekabete rağmen merhum liberal solcu Carallah Ömer, siyasette ve düşüncede açık olan İslamcı meslektaşı, Islah Partisi lideri Muhammed Kahtan, onlarla birlikte politikacılar Muhammed Abdulmelik el-Mütevekkil ve Abdulkuddus el-Mudavhi, entelektüel hareket noktalarını birbirinden ayıran boşluğu doldurmayı başardılar. Siyasi hayal güçleri, üzerinde anlaşamadıkları konularda ortak ulusal eylem ve diyalog noktaları bulmalarını sağladı.

Ortak buluşma fikri, uygulama ve çaba olarak Yemen kökenliydi, arkasında bir dış müdahale ve hatta dış destek peşinde koşma yoktu. Bunun yanı sıra, bağımsızlığı ve bu konuda öne çıkması sebebiyle geniş bir halk kitlesinin kabulünü kazandı ki, mevcut partilerde eksik olan da budur.

Husilerin 21 Eylül 2014'te iktidara çökmesi, ülke içindeki siyasi yaşamı baskıyla ve zorla kış uykusuna yatırdı. Karşı çıkan, muhalif eden ve farklı olan herkes tehdit edildi ve hapse atıldı.

Parti liderlerinin çoğu ülkeden kaçtı, kalanlar tutuklandı, bazıları ise kayboldu. İç siyasi, sosyal ve ekonomik ortam, Sana'daki Husi otoritesinin özgür siyasi faaliyetlere ve medya çalışmalarına kapıları tamamen kapatan baskıcı tedbirleri nedeniyle umutsuz ve kötü bir hal aldı.

Ülkeyi terk eden partilerin liderleri kendi aralarında ittifak kurmaya çalıştılar ve Nisan 2019'da “Yemenli Siyasi Güçler Ulusal İttifakı” ilan edildi. Amaç, Husi karşıtı güçleri tek siyasi çerçevede bir araya getirmekti. Bunun “Yemenlilerin safları sıklaştırmak ve zafere ulaşmak için uzun zamandır beklediği önemli bir adım" olduğu da söylendi.

İnsanlar söylemlerin sahada eyleme dönüşmesini bekledi, ancak işler duyurunun ötesine geçemedi ve tüm katılımcıların tabanları yurt içinde, yurt dışındaki liderlerinin atmosfer ve ikliminden uzak oldukları için fikir henüz emekleme aşamasında öldü.

Şimdi Yemen'den uzaktaki bu siyasi oluşumları seferber etmeye yönelik girişim tekrarlanıyor, ancak bu kez Amerikan çabalarıyla. Evet, bu kez Amerikan çabalarıyla, dahası Güney’in en önemli grubu, ülkede en yüksek otorite olan Cumhurbaşkanlığı Liderlik Konseyi'nde üç üye ile temsil edilen ve hükümette beş bakanı bulunan Geçiş Konseyi’nin katılımı olmaksızın tekrarlanıyor.

Şu anda sürmekte olan seferberliğe yönelik eleştirinin fikre yönelik bir itiraz olmadığı, bunun katılmak isteyen herkesin siyasi hakkı olduğu anlaşılmalıdır. Eleştirinin nedeni, bu liderlerin arabulucu olmadan Yemen içinde veya dışında kendi aralarında bir toplantı düzenleyememesinden duyulan rahatsızlığı dile getirmektir.

Arabulucu taraf Arap olsaydı, mesele kabul edilebilir ve anlaşılır olurdu; ancak Batılı bir tarafın davetini kabul etmek, katılımcıların sorgulanamayacak olan vatanseverlikleri ve dürüstlükleri hakkında değil ama kaçınılmaz olarak liderlerin ulusal meselelerini Amerikan misafirperverliğine ve harcamalarına ihtiyaç duymadan yönetememelerinin anlamı hakkında pek çok soruyu gündeme getiriyor.

*Bu analiz Şarku’l Avsat tarafından Indpendent Arabia’dan çevrilmiştir.

İsrail Cibaliye’ye girdi: Gazze'de demografik ve siyasi değişim

İsrail, nihai olarak Filistinlileri insan tozuna dönüştürmeyi hedefliyor!