Abbas Şerife
Suriye’de yeni yönetimin lideri Ahmed eş-Şara, Suriye Demokratik Güçleri (SDG) lideri Mazlum Abdi ile arasında bu ayın başlarında Fırat'ın doğusu ve SDG'nin kaderini görüşmek üzere Şam'da yapılan toplantının ardından birkaç gün önce “Suriye'de yabancı savaşçı grupların varlığını kabul edemeyiz” açıklamasında bulundu. PKK ve YPG'yi “DEAŞ meselesini kendi çıkarlarına hizmet edecek şekilde kullanmakla” suçlayan Şara'nın açıklaması müzakere sürecindeki büyük zorlukları yansıtırken başarısızlığın ve çözüm için alternatif yol arayışlarının sinyalini veriyordu.
İşte tarafların müzakereleri yürütürken kullandığı bazı kartlar, her iki tarafın sunduğu yol haritası, müzakerelerin çökmesi halinde Şam'ın yöneleceği alternatif seçenekler ve SDG'nin bu konudaki tercihleri:
Taraflar çözümü nasıl algılıyor?
Ahmed eş-Şara güçlü kartlarla ve rejimin düşmesiyle sonuçlanan ezici bir zaferle desteklenen net bir yol haritasıyla müzakere masasına otururken Mazlum Abdi, meydana gelen değişiklikleri, uluslararası ve bölgesel havanın yeni duruma doğru tersine döndüğünü ve bölge ülkelerinin yeni yönetimin Şam üzerindeki kontrolünü memnuniyetle karşıladığının farkına varamadan eski rejimle müzakere ederken elinde tuttuğu kartlarla masaya geldi.
Mazlum Abdi’nin iki kırmızı çizgisi vardı. Bunlardan birincisi, özel bir idari statüye ve diplomatik temsilciliği kabul etme ve ülkelerle anlaşmalar imzalama noktasına kadar geniş yetkilere sahip olan Özerk Yönetimin statüsünü korumak. Ancak bu hayali kanton, SDG'nin temsil ettiği varsayılan Kürtlerin özerk yönetim talepleriyle hiçbir ilgisi olmayan bir Arap çoğunluğa sahip. Dini ya da ulusal bir temelde tanımlanmayan bu kanton, yalnızca demokratik ulus fikrine dayanıyor. Burada SDG yeni bir siyasi kimlikle karşı karşıya. Zira demokratik ulusu oluşturan Fırat'ın doğusundaki halklardır ve SDG en başta Kürtlerin temsilcisi olduğunu reddediyor.
Mazlum Abdi ayrıca SDG'yi güvenlik ve askeri unsurları bakımından Şam'daki Savunma Bakanlığı ve İçişleri Bakanlığı'na resmi, ancak sadece itibari olarak bağlı bağımsız bir oluşum olarak muhafaza etmek istiyor. Bu da ordu içinde bir ordu oluşturmak anlamına geliyor.
Abdi’nin Şam’a sunabileceklerine gelince ülkenin doğusundaki petrol ve doğalgaz kaynaklarının bir kısmının yanı sıra Şam'ın Türkiye ve Irak sınırında konuşlanmasını sağlayabilir, DEAŞ dosyasını ve bazı devlet kurumlarını Şam'a devredebilir. Bu da SDG projesinin olduğu gibi kalacağı ve SDG'nin nominal olarak Şam'a bağlı olması nedeniyle Şam'ın Suriye'nin egemenliğini korumak için Türkiye ile karşı karşıya gelmesi gerektiği anlamına geliyor.
SDG ile müzakerelerin çıkmaza girmesi halinde Şam, ABD’nin ve Avrupa ülkelerinin desteğini kaldırarak SDG'ye baskı yapabilir.
Bu talepler, SDG'nin geçtiğimiz yıllarda Esed rejimiyle müzakere ettiği taleplerle tamamen aynı. Bu da SDG'nin meydana gelen tüm değişiklikleri önemsemediğini ve Şam'a karşı katı bir duruş sergilemeye devam ettiğini gösteriyor.
Öte yandan Ahmed eş-Şara Fırat'ın doğusu ve SDG meselesinin çözümü için silahların devlete teslim edilmesi ve silahların devletle sınırlandırılması, SDG güçlerinin askeri bir yapı olarak değil, Savunma Bakanlığı ve kurulacak yeni ordunun üyeleri olarak orduya dahil edilmesi, yabancı uyruklu savaşçıların Fırat'ın doğusundan çıkarılması, Fırat'ın doğusundaki tüm devlet kurumlarının, petrol ve doğalgaz kaynaklarının yanı sıra DEAŞ dosyasının ve Uluslararası Koalisyonla koordinasyonun Şam'a devredilmesi gibi çeşitli adımları kapsayan oldukça esnek bir yol haritası sundu.
Şarku’l Avsat’ın Al Majalla’dan aktardığı analize göre Şam, PKK ile bağlantılı Suriyeli SDG üyelerinin statüsünü çözmeyi ve Türkiye'nin PKK ile bağlantılı vatandaşlarının peşine düşmesini durdurmayı taahhüt ediyor. Şara ayrıca yerinden edilmiş Kürtleri Afrin'e ve sürüldükleri tüm bölgelere geri dönmelerini sağlama, Suriye'deki Kürtlerin kültürel ve siyasi haklarını garanti altına alma ve Kürtlerin ulusal diyaloga ve siyasi sürece katılmalarını sağlama sözü verdi. Bu harita, Türkiye'nin çekincesine rağmen ABD yönetimi ve Avrupa Birliği'nin (AB) takdirini kazanmış görünüyor. Bu da SDG'nin bu haritayı reddetmesi halinde ABD ve Avrupa'nın desteğini kaybedeceği ve Şam'ın sorunu başka yollarla çözme konusunda serbest kalacağı anlamına geliyor.
Şam’ın ve SDG’nin elindeki alternatifler
Şam'ın Fırat'ın doğusu meselesini çözmek ve Suriye coğrafyasını birleştirmek amacıyla Şam'ın teklifinin reddedilmesi nedeniyle ABD ve Avrupa'nın SDG'ye verdiği desteği kaldırarak SDG üzerinde baskı kurmak ve Kürt Ulusal Konseyi gibi Kürt bileşeninin tarihi hakları konusunda kendisiyle müzakere edecek bir Kürt siyasi alternatifi aramak ve SDG'yi müzakere masasına geri döndürmek için Türkiye ve Suriye Milli Ordusu (SMO) gruplarını sınırlı askeri baskı uygulamak üzere serbest bırakmak gibi çeşitli seçenek ve alternatiflere yönelmesi muhtemel. Şam ayrıca SDG içindeki, özellikle Kandil kanadı ile Suriye kanadı arasındaki anlaşmazlıklardan yararlanacak ve Suriye kanadının Kandil kanadı karşısındaki konumunu güçlendirecektir. Şam ayrıca SDG'nin sayısal gücünün yarısından fazlasını oluşturan Deyrizor Askeri Konseyi, Rakka Devrimcileri ve Sanadid Güçleri gibi SDG içindeki Arap oluşumlarla da iletişim kanalları açacak ve onlarla SDG liderliğinden uzak özel anlaşmalar yapmaya ve Savunma Bakanlığı içindeki statülerini düzenlemeye çalışacaktır. Hatta Şam bu adımları atmaya başladı bile.
SDG, Şam ile müzakere masasında elini güçlendirmek amacıyla devlet kurumlarının inşasını sekteye uğratmayı ve kaynaklarını kontrol etmeyi bir baskı kartı olarak kullanma politikası uyguluyor.
Öte yandan SDG, kendisini Suriyeli olmayan taraftar milliyetçi çıkarlar için yönetilen bir sistem projesiyle ilgili olarak görmeyen gizli bir Arap devrimine karşı savunmasız olduğu için büyük zorluklarla karşı karşıya. Bununla birlikte onu yabancı ve Suriyeli olmayan bir güç olarak gören Suriyeli Kürtlerin temsilciliğiyle ilgili olarak bir meşruiyet krizi yaşıyor. Suriyeli Kürtler, SDG'yi, Mazlum Abdi'nin Erbil ziyaretine ve Suriyeli Kürtlerin taleplerini SDG’nin öncülüğünde bir araya getirmek için Mesud Barzani ile görüşmesine (ancak görüşme başarılı olamadı) rağmen isteklerini ifade edemeyen melez bir yapı olarak görüyorlar, ancak toplantı başarılı olmadı. SDG ayrıca, özellikle ABD Başkanı Donald Trump’ın görevi devralmasıyla birlikte ABD'nin yakında Suriye topraklarından çekilmesinin yarattığı sorunla da karşı karşıya. Çünkü ABD, SDG’yi terk edebilir. Bu da SDG’nin uluslararası korumadan mahrum kalacağı, dolayısıyla başka bir krize kapı aralanacağı, yani Türkiye’nin yakında SDG'nin inşa ettiği tüm yapıları yok edebilecek bir operasyon başlatması anlamına geliyor. En büyük kriz ise SDG'nin kararlarının temelde İran'la bağlantılı olan Kandil kanadı tarafından kontrol ediliyor olması. Bu yüzden eğer SDG, Batılı ülkelerin himayesini kaybederse İran'ın bir kolu haline gelecek.
Bu zorluklar karşısında SDG’nin elinde DEAŞ kartı ve kontrol ettiği Suriye’nin kaynakları dışında pek bir şey yok. Burada SDG'nin ABD'nin Suriye'den çekilmemesi için özellikle de Şam'ın bu dosyayı devralma ve DEAŞ'la mücadeleye devam etme sözü vermesinden sonra, DEAŞ kartını kullanması ve bir güvenlik kaosu ortamı yaratması ölümcül bir hata olur. Zira DEAŞ dosyası, diğer tüm örgütlerin dosyalarına uygun olarak kapatılması gereken bir dosyadır. Ülke kaynaklarına ve servetine gelince, Şam yönetimine siyasi tavizler vermesi için bu kaynaklarla şantaj yapmak da hata olur. Çünkü böyle bir adım, kaynaklardan mahrum olan Suriye halkı ile ahlaki bir krizle ve SDG'ye karşı hiçbir sempatinin kalmamasıyla sonuçlanır.
Ancak en ölümcül hata, özellikle Türk yapımı Bayraktar insansız hava aracına (İHA) karşı İran'dan uçaksavar ve İHA’ların SDG'ye ulaştığına dair bilgiler gelirken SDG'nin şu anda Suriye'nin kuzeydoğusunda üstünlüğü elinde bulunduran Kandil kanadı aracılığıyla, Suriye'deki nüfuzunu kaybeden İran gibi bölgesel bir müttefik arayışına girmesi olacaktır. SDG İran’dan alınan bu silahları şu an, SMO ile Menbiç ve Tişrin Barajı çevresindeki çatışmalarda kullanıyor.
SDG bir iç kriz ve Şam'la uzlaşmak, Türkiye karşıtlığına bir son vermek ve Suriye devletinin kurumlarına dahil olmak isteyen yerel kanat ile Suriyeli Kürtlerin davasını sahiplenerek Suriye'yi uluslararası ve bölgesel bir çatışma arenasına dönüştürmekte ve İran'ın gündemlerini hayata geçirmekte ısrar eden Kandil kanadı arasındaki bir gerilimle karşı karşıya. SDG'nin Şam'la müzakere masasına döndüğünde, Şam'la müzakerelerindeki uzlaşmazlığı bunun kanıtı olurken SDG, bölgede meydana gelen yerel ve bölgesel değişikliklerin farkına varmaksızın Suriye rejimine daha önce sunduğu talepleri bir kez daha ısıtıp ortaya koyuyor.
SDG, devlet kurumlarının inşasını sekteye uğratma, kaynaklarını kontrol etme ve Şam ile müzakere pozisyonunu güçlendirmek için bunları bir baskı kartı olarak kullanma politikasını benimsiyor. Ancak mesele SDG'nin de diğer güçler gibi bir sonraki aşamayı, yani farklı ideolojileri, milliyetleri ve mezhepleriyle tüm alt-devlet sistemlerinin varlığını sona erdirmeye odaklanan aşamayı anlayamamasında yatıyor. Bölge, bu dosyayı tamamen kapatmaya doğru ilerliyor gibi görünüyor.
SDG'nin geleceği büyük ölçüde bölgesel ve yerel değişkenleri doğru okuyabilmesine, bugüne kadar elde ettiği her şeyi kaybetmemek için Şam ile hızlı bir çözüm arayışına girmesine ve bu kazanımları Suriye ulusal projesi içinde kendi kararını ve kaderini belirleyerek taçlandırmasına bağlı.
Yakın vadede SDG'nin önündeki tek seçenek, Suriye siyasi ortamında hayatta kalmasını sağlamak için ülkenin kaynakları ve silah dosyası açısından önemli tavizler vermek ve Savunma Bakanlığı’na bağlı güçlere katılmak olabilir.
İsrail tarafından 2023 yılında yayınlanan varsayımsal görüntüsü