Moskova Şara hükümetine neden para gönderdi?

Şam'daki Suriye Ticaret Bankası'nda bulunan Suriye poundu banknotları, Kasım 2022 (AFP)

Suriye Merkez Bankası (SCB), Ahmed eş-Şara başkanlığındaki yeni Suriye yönetiminin Rusya'dan Suriye poundu cinsinden para aldığı haberlerini doğrularken, kaynaklar paranın kaynağının İran olabileceğini öne sürdü.

Suriye Haber Ajansı (SANA) cuma günü Merkez Bankası'nın medya ofisinin Rusya'dan Şam Uluslararası Havaalanı aracılığıyla Şam'a Suriye poundu cinsinden para geldiğini doğruladığını ve “bu paraların büyüklüğü ve miktarı hakkında dolaşan rakamların tamamen yanlış olduğunu” belirttiğini aktardı. “Merkez Bankası yetkilileri, yetkili makamlar tarafından yayınlanan resmi bilgilere güvenilmesi, söylentilerden ve güvenilir olmayan bilgilerden kaçınılması” çağrısında bulundu.

Yerel medya organları dün, Suriye Merkez Bankası'ndaki bir kaynaktan sızdırılan ve Şam Uluslararası Havalimanı yönetimine hitaben yazılmış, Merkez Bankası eski başkan vekili Maysa Sabrin'in imzasını ve mührünü taşıyan bir belgeyi yayınladı. Belgede Rusya'dan Şam'a para taşıyan bir kargo uçağının iniş ücretlerinin ödenmesinin yanı sıra, havalimanındaki havacılık ve yer hizmetleri ücretlerinin de ödenmesi talimatı yer alıyor. 

Suriye Merkez Bankası Başkanı Maysa Sabrin, Reuters'e konuşuyor (Reuters)

Belgede mali sevkiyatın varış tarihinin 14 Şubat 2025 olarak belirlendiği ifade edilirken, gerekli mali tasfiyelerin gerçekleştirilmesi için ilgili makamlarla koordinasyona vurgu yapılıyor.

Fonların kaynağı Rusya değil

İktisadi konularda araştırmacı olan ekonomist Yunis Kerim, Şarku’l-Avsat'a verdiği demeçte, Suriye Merkez Bankası'ndaki kaynaklarına dayanarak paranın kaynağının Rusya değil, İran olduğunu öne sürdü. Kerim, Şarku’l-Avsat'a verdiği demeçte, “Bu fonların basım yerinin Moskova olduğuna dair çok küçük bir yüzde var” dedi. Rusya'dan aktarılan miktarın sadece 300 milyar Suriye poundu olduğunu ve daha büyük rakamların döviz cinsinden dolaşıma sokulduğu haberlerinin doğru olmadığını ifade ederek, “bu miktar Suriye kurumlarına ve Suriye piyasasına pompalanması için üç gün bile yeterli değil” ifadelerini kullandı.

Yunis Kerim, “Mali açığı kapatmak için Suriye'nin bu dönemde günde yaklaşık bir milyar Suriye pounduna ihtiyacı var. Suriye parası eskiden Avrupa'da basılıyordu, ancak (devrik Cumhurbaşkanı Beşşar) Esed rejimine yönelik yaptırımlar nedeniyle bu durdu. 2017'de Rusya'da basıldı, ancak Rusya rejimden basım ücretlerini doğrudan döviz olarak ödemesini talep etti, çünkü 5 bin liranın basım maliyeti yaklaşık 25 sentti. Esed rejimini 2024 yılında İran'da para basmaya iten de bu oldu. 5 bin Suriye poundluk banknot için yaklaşık 8 sent gerekiyordu ve Tahran, Şam rejimini doğrudan ödeme yapmaya zorlamadı.”

İran ne istiyor? Kerim, “Bu para sevkiyatının gönderilmesi iyi niyetin ve Rus arabulucu sayesinde Şam'daki yeni Suriye hükümetiyle iletişim köprüleri kurmanın bir parçasıdır. İran, yeni hükümetin geciken işçi maaşları ve piyasalardaki döviz eksikliği nedeniyle karşı karşıya kaldığı mali baskının büyüklüğünü biliyor” diyen Kerim, İran'da basılan ve önceki rejimin 2025 yılında İran'dan almayı kabul ettiği paranın planlanmış ödemeleri olduğunu belirtti. Kerim’e göre “Tüm bu paranın hiçbir karşılığı yok.”  Esed döneminde, ‘2011’den bu yana basılan Suriye parasının hiçbir mali karşılığı yok; karşılama durdu ve bu bir açık finansmandır; yani para basıp piyasaya pompalamak, (Esed döneminde) yardım ve uyuşturucu ticaretine bel bağlamak. Bu basılan paranın gerçek bir değeri yok ve bunun kanıtı da önceki rejim döneminde ya da şimdi Merkez Bankası'nda para bozdurulduğunda, 'elimizde ne varsa ona göre bozuyoruz' demeleridir. Bu açık finansmanıdır.”