Altıncı takas : 369 Filistinli tutukluya karşılık 3 İsrailli esir

) Gazze Şeridi'nde tutulan İsrailli esir Alexander Sasha Troufanov, Hamas tarafından serbest bırakılmasının ardından konuşuyor. (Reuters)
) Gazze Şeridi'nde tutulan İsrailli esir Alexander Sasha Troufanov, Hamas tarafından serbest bırakılmasının ardından konuşuyor. (Reuters)
TT

Altıncı takas : 369 Filistinli tutukluya karşılık 3 İsrailli esir

) Gazze Şeridi'nde tutulan İsrailli esir Alexander Sasha Troufanov, Hamas tarafından serbest bırakılmasının ardından konuşuyor. (Reuters)
) Gazze Şeridi'nde tutulan İsrailli esir Alexander Sasha Troufanov, Hamas tarafından serbest bırakılmasının ardından konuşuyor. (Reuters)

İsrail ordusu, bu sabah Gazze Şeridi'nin güneyindeki Han Yunus'ta Hamas tarafından serbest bırakılan üç esirin İsrail'e ulaştığını duyurdu.

Ordudan yapılan kısa açıklamada, Alexander Sasha Troufanov, Sagui Dekel-Chen ve Yair Horn adlı üç esirin ‘İsrail sınırını geçtikleri’ ve aileleriyle buluşacakları bölgeye doğru yola çıktıkları belirtildi.

Hamas bugün Gazze Şeridi'nin güneyindeki Han Yunus kentinde biri Amerikan vatandaşı olmak üzere üç İsrailliyi Uluslararası Kızılhaç Komitesi'ne (ICRC) teslim etti.

Hamas tarafından üç esirin serbest bırakılmasının ardından yapılan basın açıklamasında, “Düşman esirlerin altıncı grubunun serbest bırakılması, müzakereler ve ateşkes anlaşmasına bağlılık dışında onları serbest bırakmanın bir yolu olmadığını gösteriyor. Trump'ın Filistinlilerin yerlerinden edilmesi ve meselenin tasfiyesi çağrılarına cevabımız şudur: Kudüs dışında hiçbir yere göç etmek yok” ifadeleri yer aldı.

Serbest bırakılan bir Filistinli mahkum, esir takası anlaşmasının bir parçası olarak İsrail hapishanesinden salıverildikten sonra karşılanıyor (Reuters)Serbest bırakılan bir Filistinli mahkum, esir takası anlaşmasının bir parçası olarak İsrail hapishanesinden salıverildikten sonra karşılanıyor (Reuters)

Serbest bırakılan esirlerin teslim töreni sırasında konuşmalarına izin verildi. Esirler, İsrail hükümetinden anlaşmanın devamı ve tüm esirlerin serbest bırakılması için ne gerekiyorsa yapmasını istedi.

İsrailli esir Alexander Sasha Troufanov, “Geri kalan esirleri de unutmamalıyız” dedi.

Şarku’l Avsat’ın AFP'den aktardığına göre Hamas ve İsrail bugün, Gazze Şeridi'nde bu hafta çökme noktasına gelen ateşkes anlaşması kapsamında Filistinli tutuklulara karşılık İsrailli esirlerin altıncı takasını gerçekleştiriyor.

Reuters tarafından yayınlanan görüntülerde Hamas savaşçılarının bugünkü esir takasına hazırlık amacıyla Gazze Şeridi'ndeki Han Yunus'ta konuşlandıkları görüldü.

Gazze Şeridi'nde tutulan esirlerin serbest bırakılmasından önce hasar görmüş bir binanın önünde nöbet tutan iki Hamas mensubu (Reuters)Gazze Şeridi'nde tutulan esirlerin serbest bırakılmasından önce hasar görmüş bir binanın önünde nöbet tutan iki Hamas mensubu (Reuters)

Gazze Şeridi'nde 16 aydır tutulan ve hepsi çifte vatandaş olan üç İsraillinin serbest bırakılması ve 369 Filistinli tutuklunun serbest bırakılmasının beklenmesi, ABD Dışişleri Bakanı Marco Rubio'nun pazar günü yapılması planlanan görüşmeler için İsrail'e gelmesiyle eş zamanlı olarak gerçekleşti.

Gazze Şeridi'nin Han Yunus kentinde üç İsrailli esirin serbest bırakılmasından önce konuşlanan Hamas üyeleri (Reuters)Gazze Şeridi'nin Han Yunus kentinde üç İsrailli esirin serbest bırakılmasından önce konuşlanan Hamas üyeleri (Reuters)

İsrail ordusunun verilerine göre, 7 Ekim saldırısında kaçırılan 251 kişiden 73'ü halen Gazze Şeridi'nde tutuluyor ve bunlardan 35'i öldü.

Filistin Esirler Cemiyeti'ne göre bugün serbest bırakılacak Filistinli tutuklular arasında ‘müebbet hapis cezasına çarptırılmış 36 mahkûm bulunuyor ve bunlardan 24'ü sınır dışı edilecek.’

Hamas'ın esirlerin serbest bırakılmasını askıya alma, İsrail'in de savaşı yeniden başlatma tehdidinde bulunmasının ardından Mısır ve Katar bu hafta İsrailli esirler ile Filistinli tutukluların takasına devam edilmesi için arabuluculuk yaptı.

Hamas mensupları, İsrailli esir Sagui Dekel-Chen'i Han Yunus'ta ICRC ekibine teslim etmeden önce sahnede ona eşlik ediyor. (AFP)Hamas mensupları, İsrailli esir Sagui Dekel-Chen'i Han Yunus'ta ICRC ekibine teslim etmeden önce sahnede ona eşlik ediyor. (AFP)

ABD vatandaşlığına sahip İsrailli esir Keith Siegel, 1 Şubat'ta serbest bırakılmıştı. 65 yaşındaki Siegel, esir tutulduğu süre boyunca ‘hayal bile edilemeyecek koşullar’ yaşadığını söyledi. Siegel dün yayınlanan bir videoda, “Ben hayatta kalan biriyim... Her günümü son günüm gibi hissettim. Gazze'deyken sürekli korku içinde yaşadım... Fiziksel ve duygusal olarak aç bırakıldım ve işkence gördüm” ifadelerini kullandı.

Bir Hamas mensubu, Han Yunus'ta İsrailli esirlerin ICRC'ye teslim edildiği bölgeye bakan bir noktadan teslim törenini izliyor. (AFP)Bir Hamas mensubu, Han Yunus'ta İsrailli esirlerin ICRC'ye teslim edildiği bölgeye bakan bir noktadan teslim törenini izliyor. (AFP)

Esir değişimini sağlayan ICRC dün yaptığı açıklamada, Gazze Şeridi'nde tutulan esirlerin durumundan ‘büyük endişe’ duyduğunu belirtti.

8 Şubat'ta Hamas, İsrail’in öfkesini çeken bir hareketle aşırı fiziksel zayıflık içinde bulunan üç esiri ICRC'ye teslim etti.

Filistin Esirler Cemiyeti, o gün serbest bırakılan yedi Filistinli tutuklunun da İsrail'deki tutukluluklarının bir sonucu olarak sağlık durumları nedeniyle Batı Şeria'daki hastanelere nakledildiğini doğruladı.

Hamas dün akşam yaptığı açıklamada, ‘yeni grup Siyonist esirlerin tesliminin onurlu bir şekilde ve canlı yayında gerçekleşeceğini’ bildirdi.

Han Yunus'ta üç İsrailli esirin serbest bırakılması için yapılan hazırlıklar sırasında görülen iki Hamas mensubu (Reuters)  Görüşmeler yeniden başlıyorHan Yunus'ta üç İsrailli esirin serbest bırakılması için yapılan hazırlıklar sırasında görülen iki Hamas mensubu (Reuters)

Görüşmeler yeniden başlıyor

Yaşayan tüm esirlerin serbest bırakılması ve savaşın sona ermesini öngören ikinci aşaması için müzakereler henüz başlamadığından ateşkes anlaşmasının geleceği konusunda belirsizlik sürüyor. Anlaşmanın üçüncü ve son aşaması, Birleşmiş Milletler (BM) tarafından 53 milyar dolardan fazla tutacağı tahmin edilen devasa bir proje olan Gazze Şeridi'nin yeniden inşasına ayrılacak.

Hamas lideri Tahir en-Nunu dün yaptığı açıklamada, hareketin Gazze ateşkes anlaşmasının ikinci aşaması için müzakerelerin önümüzdeki hafta başında başlamasını beklediğini doğruladı ve “Arabulucular bu konuda görüşmelere devam ediyor” dedi.

En-Nunu, “Hamas takas anlaşmasının prosedürlerini ve ateşkesi öngören anlaşmanın tüm şartlarını uygulamaya kararlı olduğunu teyit etti” dedi.

AFP'nin İsrail verilerinden aktardığına göre Hamas'ın 7 Ekim 2023'te İsrail yerleşimlerine düzenlediği saldırıda, İsrail tarafında bin 211 kişi öldü; bu sayıya Gazze Şeridi'nde tutulurken ölen ya da öldürülen esirler de dâhil.

Buna karşılık BM'nin güvenilir bulduğu Hamas Sağlık Bakanlığı verilerine göre İsrail'in Gazze Şeridi'ne yönelik saldırıları çoğu sivil olmak üzere en az 48 bin 222 kişinin hayatını kaybetmesine neden oldu.



Gazze, İsrail'in yapay zeka teknolojilerini test ettiği bir alana dönüştü

İsrail ordusunun Matzpen teknoloji birimi (Reuters)
İsrail ordusunun Matzpen teknoloji birimi (Reuters)
TT

Gazze, İsrail'in yapay zeka teknolojilerini test ettiği bir alana dönüştü

İsrail ordusunun Matzpen teknoloji birimi (Reuters)
İsrail ordusunun Matzpen teknoloji birimi (Reuters)

İnci Mecdi

İsrail tarafından geliştirilen ve 7 Ekim 2023 tarihinden bu yana Gazze’deki savaş sırasında Hamas liderlerinin yerini tespit etmek için kullanılan yapay zeka (AI) teknolojileri, özellikle de İsrail'e askeri bir avantaj sağlayan bu teknolojilerin kullanılmasının feci sonuçları göz önüne alındığında, giderek artan etik kaygılara yol açıyor.

İsrailli ve ABD’li yetkililerin ABD merkezli New York Times (NYT) gazetesine verdiği bilgilere göre İsrailli subaylar yapay zeka tabanlı askeri teknolojiyi ilk kez 2023 yılının sonlarında, 7 Ekim 2023 saldırılarının planlanmasına yardımcı olan Hamas’ın üst düzey liderlerinden İbrahim el-Bayari'ye suikast düzenlemek için kullandı. İsrail istihbaratı, Gazze Şeridi'nin altındaki tünellerde saklandığına inanılan Bayari’nin yerini başlangıçta tespit edemedi. Bu da on yıl önce savaşta kullanılmadan geliştirilmiş olan aracı geliştirmek için yeni bir teşvik sağladı. İçeridekilere göre Birim 8200 mühendisleri yapay zekayı bu araca dahil etmekte gecikmedi. İsrail kısa süre içinde Bayari'nin aramalarını dinleyebildi ve aramaların yapıldığı yerin yaklaşık konumunu veren sesli yapay zeka aracını test etti. İsrail bu bilgiyi kullanarak 31 Ekim 2023'te bölgeyi hedef alan hava saldırıları düzenledi ve Bayari'yi öldürdü.

“The Studio”

Ancak İsrail'in savaş sırasında kullandığı yapay zeka teknolojileri önemli sivil kayıplara yol açtı. Şarku’l Avsat’ın Londra merkezli çatışma izleme kuruluşu Airwars'tan aktardığı verilere göre Bayari'ye yapılan saldırıda 125'ten fazla sivil öldü. Kimliklerinin gizli kalması şartıyla NYT’ye konuşan ABD ve İsrailli dokuz yetkilinin açıklamalarına göre Bayari suikastı için düzenlenen hava saldırısında 125'ten fazla sivil öldürüldü. Bunun için kullanılan sonik araç, İsrail'in Gazze'deki savaşı yapay zeka destekli askeri teknolojileri dünyanın daha önce hiç görmediği bir hızda test etmek ve uygulamak için nasıl kullandığının sadece bir örneğiydi.

İsrail, geçtiğimiz 18 ay boyunca kısmen gizlenmiş ya da yaralanmış olan yüzleri gerçek kimliklerle eşleştirmek için yapay zekayı yüz tanıma yazılımına da entegre etti. Potansiyel hava saldırısı hedeflerini gruplandırmak için yapay zekayı kullandı. İki kaynağa göre, mesajları, sosyal medya gönderilerini ve Arapça diğer verileri toplayıp analiz edebilen bir sohbet robotunu güçlendirmek için Arapça bir yapay zeka modeli oluşturdu.

NYT'ye konuşan ve söz konusu teknolojiler hakkında bilgi sahibi olan kişilere göre bu çabaların çoğu Birim 8200'de görevlendirilen askerler ile Google, Microsoft ve Meta gibi teknoloji şirketlerinde çalışan yedek askerler arasında bir ortaklığın da önünü açtı. Kaynaklar, Birim 8200'ün bir inovasyon merkezi ve uzmanların yapay zeka projeleriyle eşleştirildiği bir yer olan The Studio'yu oluşturduğunu söyledi.

Yedek askerler

İsrailli yetkililer, Hamas'ın 7 Ekim 2023'te İsrail'e sınır ötesi saldırılar düzenleyerek bin 200'den fazla kişiyi öldürmesi ve 250’den fazla kişiyi rehin almasının ardından, Birim 8200 ile The Studio’daki yedek askerler arasındaki iş birliğinin hızla yeni yapay zeka teknolojileri geliştirmesine izin verildiğini açıkladı. Yatırımcıları şirketlerle buluşturan ve kâr amacı gütmeyen İsrailli bir kuruluş olan Startup Nation Central'ın CEO'su Avi Hasson, META, Google ve Microsoft'ta çalışan İsrailli yedek askerlerin insansız hava araçları (İHA) ve veri füzyonu (bilgi bütünleştirme) alanlarında inovasyonu teşvik eden kilit unsurlar haline geldiğini söyledi. Yedek subaylar teknik bilgi birikimi ve orduda bulunmayan kilit teknolojilere erişim sağladılar.

İsrail ordusu İHA filosunu güçlendirmek için de hızla yapay zekayı kullandı. İsrail ordusuyla birlikte çalışan bir yazılım ve yürüyüş şirketi olan XTEND’ın kurucusu ve CEO'su Aviv Shapira, hedefleri uzaktan tanımlayan ve takip eden İHA’lar geliştirmek için yapay zeka algoritmalarının kullanıldığını söyledi.

İsrailli ve ABD'li yetkililere göre İsrail yapay zeka tabanlı cephaneliğini geliştirmek için yarışırken bile, bu teknolojilerin kullanılması bazen yanlış kimliklere, tutuklamalara ve sivil ölümlerine yol açtı. Bazıları, gözetimin artmasına ve sivillerin öldürülmesine yol açabilecek yapay zekanın etik sonuçları hakkında tartışırken Avrupalı ve ABD'li savunma yetkilileri, başka hiçbir ülkenin mevcut savaşlar sırasında yapay zeka araçlarını denemede İsrail kadar aktif olmadığını ve bu teknolojilerin gelecekteki savaşlarda nasıl kullanılabileceğine ve nasıl başarısız olabileceklerine dair bir fikir verdiğini söyledi.

Geniş dil modeli

The Studio tarafından geliştirilen araçlardan biri de geniş dil modeli olarak bilinen Arapça yapay zeka modeliydi. Konuyla ilgili bilgi sahibi İsrailli subaylara göre ülkede onlarca yıldır Arapça konuşulan lehçelerde ele geçirilmiş kısa mesajlar (SMS), telefon görüşmeleri ve sosyal medya paylaşımları bulunuyor. Bu yüzden İsrailli subaylar savaşın ilk birkaç ayında geniş bir dil modeli oluşturdular ve Arapça sorgular yapmak için bir chatbot geliştirdiler. ABD’li ve İsrailli yetkililerin dördü, aracın multimedya veri tabanlarıyla entegre edilerek analistlerin görüntü ve videolar üzerinde karmaşık aramalar yapabilmelerinin sağlandığını söyledi.

İsrailli üç subaya göre İsrail geçtiğimiz eylül ayında Hizbullah lideri Hasan Nasrallah'a suikast düzenlediğinde, bahsi geçen chatbot Arap dünyasındaki tepkileri analiz etti. Teknoloji, halkın tepkilerini ölçmek için Lübnan'daki farklı lehçeleri ayırt ederek İsrail'in karşı saldırı başlatmak için kamuoyu baskısı olup olmadığını değerlendirmesine yardımcı oldu. Ancak iki subaydan biri, chatbotun bazen İngilizceden Arapçaya çevrilen bazı modern argo terimleri ve kelimeleri tanımlayamadığını, bunun da farklı lehçelerde uzman İsrailli istihbarat subaylarının çalışmasını gözden geçirip düzeltmesini gerektirdiğini belirtti.

İsrailli iki istihbarat yetkilisine göre chatbot bazen yanlış cevaplar verdi. Aynı yetkililer, chatbotun örneğin tüfekleri boru olarak gösterdiğini, ancak yapay zeka aracının araştırma ve analizi büyük ölçüde hızlandırdığını söylediler.

İsrail ayrıca 7 Ekim 2023 saldırılarından sonra Gazze Şeridi'nin kuzeyi ve güneyi arasında kurulan geçici kontrol noktalarına, Filistinlilerin yüksek çözünürlüklü görüntülerini tarayıp yapay zeka destekli yüz tanıma yazılımına gönderme özelliğine sahip kameralar yerleştirmeye başladı. Ancak sistem, zaman zaman yüzleri gizlenmiş kişileri tanımlamakta zorlandı. Bu durum, yüz tanıma sistemi tarafından yanlışlıkla teşhis edilen Filistinlilerin tutuklanmasına ve sorgulanmasına yol açtı.