Altıncı takas : 369 Filistinli tutukluya karşılık 3 İsrailli esir

İsrail ordusu, bu sabah Gazze Şeridi'nin güneyindeki Han Yunus'ta Hamas tarafından serbest bırakılan üç esirin İsrail'e ulaştığını duyurdu.

Ordudan yapılan kısa açıklamada, Alexander Sasha Troufanov, Sagui Dekel-Chen ve Yair Horn adlı üç esirin ‘İsrail sınırını geçtikleri’ ve aileleriyle buluşacakları bölgeye doğru yola çıktıkları belirtildi.

Hamas bugün Gazze Şeridi'nin güneyindeki Han Yunus kentinde biri Amerikan vatandaşı olmak üzere üç İsrailliyi Uluslararası Kızılhaç Komitesi'ne (ICRC) teslim etti.

Hamas tarafından üç esirin serbest bırakılmasının ardından yapılan basın açıklamasında, “Düşman esirlerin altıncı grubunun serbest bırakılması, müzakereler ve ateşkes anlaşmasına bağlılık dışında onları serbest bırakmanın bir yolu olmadığını gösteriyor. Trump'ın Filistinlilerin yerlerinden edilmesi ve meselenin tasfiyesi çağrılarına cevabımız şudur: Kudüs dışında hiçbir yere göç etmek yok” ifadeleri yer aldı.

Serbest bırakılan bir Filistinli mahkum, esir takası anlaşmasının bir parçası olarak İsrail hapishanesinden salıverildikten sonra karşılanıyor (Reuters)

Serbest bırakılan esirlerin teslim töreni sırasında konuşmalarına izin verildi. Esirler, İsrail hükümetinden anlaşmanın devamı ve tüm esirlerin serbest bırakılması için ne gerekiyorsa yapmasını istedi.

İsrailli esir Alexander Sasha Troufanov, “Geri kalan esirleri de unutmamalıyız” dedi.

Şarku’l Avsat’ın AFP'den aktardığına göre Hamas ve İsrail bugün, Gazze Şeridi'nde bu hafta çökme noktasına gelen ateşkes anlaşması kapsamında Filistinli tutuklulara karşılık İsrailli esirlerin altıncı takasını gerçekleştiriyor.

Reuters tarafından yayınlanan görüntülerde Hamas savaşçılarının bugünkü esir takasına hazırlık amacıyla Gazze Şeridi'ndeki Han Yunus'ta konuşlandıkları görüldü.

Gazze Şeridi'nde tutulan esirlerin serbest bırakılmasından önce hasar görmüş bir binanın önünde nöbet tutan iki Hamas mensubu (Reuters)

Gazze Şeridi'nde 16 aydır tutulan ve hepsi çifte vatandaş olan üç İsraillinin serbest bırakılması ve 369 Filistinli tutuklunun serbest bırakılmasının beklenmesi, ABD Dışişleri Bakanı Marco Rubio'nun pazar günü yapılması planlanan görüşmeler için İsrail'e gelmesiyle eş zamanlı olarak gerçekleşti.

Gazze Şeridi'nin Han Yunus kentinde üç İsrailli esirin serbest bırakılmasından önce konuşlanan Hamas üyeleri (Reuters)

İsrail ordusunun verilerine göre, 7 Ekim saldırısında kaçırılan 251 kişiden 73'ü halen Gazze Şeridi'nde tutuluyor ve bunlardan 35'i öldü.

Filistin Esirler Cemiyeti'ne göre bugün serbest bırakılacak Filistinli tutuklular arasında ‘müebbet hapis cezasına çarptırılmış 36 mahkûm bulunuyor ve bunlardan 24'ü sınır dışı edilecek.’

Hamas'ın esirlerin serbest bırakılmasını askıya alma, İsrail'in de savaşı yeniden başlatma tehdidinde bulunmasının ardından Mısır ve Katar bu hafta İsrailli esirler ile Filistinli tutukluların takasına devam edilmesi için arabuluculuk yaptı.

Hamas mensupları, İsrailli esir Sagui Dekel-Chen'i Han Yunus'ta ICRC ekibine teslim etmeden önce sahnede ona eşlik ediyor. (AFP)

ABD vatandaşlığına sahip İsrailli esir Keith Siegel, 1 Şubat'ta serbest bırakılmıştı. 65 yaşındaki Siegel, esir tutulduğu süre boyunca ‘hayal bile edilemeyecek koşullar’ yaşadığını söyledi. Siegel dün yayınlanan bir videoda, “Ben hayatta kalan biriyim... Her günümü son günüm gibi hissettim. Gazze'deyken sürekli korku içinde yaşadım... Fiziksel ve duygusal olarak aç bırakıldım ve işkence gördüm” ifadelerini kullandı.

Bir Hamas mensubu, Han Yunus'ta İsrailli esirlerin ICRC'ye teslim edildiği bölgeye bakan bir noktadan teslim törenini izliyor. (AFP)

Esir değişimini sağlayan ICRC dün yaptığı açıklamada, Gazze Şeridi'nde tutulan esirlerin durumundan ‘büyük endişe’ duyduğunu belirtti.

8 Şubat'ta Hamas, İsrail’in öfkesini çeken bir hareketle aşırı fiziksel zayıflık içinde bulunan üç esiri ICRC'ye teslim etti.

Filistin Esirler Cemiyeti, o gün serbest bırakılan yedi Filistinli tutuklunun da İsrail'deki tutukluluklarının bir sonucu olarak sağlık durumları nedeniyle Batı Şeria'daki hastanelere nakledildiğini doğruladı.

Hamas dün akşam yaptığı açıklamada, ‘yeni grup Siyonist esirlerin tesliminin onurlu bir şekilde ve canlı yayında gerçekleşeceğini’ bildirdi.

Han Yunus'ta üç İsrailli esirin serbest bırakılması için yapılan hazırlıklar sırasında görülen iki Hamas mensubu (Reuters)

Görüşmeler yeniden başlıyor

Yaşayan tüm esirlerin serbest bırakılması ve savaşın sona ermesini öngören ikinci aşaması için müzakereler henüz başlamadığından ateşkes anlaşmasının geleceği konusunda belirsizlik sürüyor. Anlaşmanın üçüncü ve son aşaması, Birleşmiş Milletler (BM) tarafından 53 milyar dolardan fazla tutacağı tahmin edilen devasa bir proje olan Gazze Şeridi'nin yeniden inşasına ayrılacak.

Hamas lideri Tahir en-Nunu dün yaptığı açıklamada, hareketin Gazze ateşkes anlaşmasının ikinci aşaması için müzakerelerin önümüzdeki hafta başında başlamasını beklediğini doğruladı ve “Arabulucular bu konuda görüşmelere devam ediyor” dedi.

En-Nunu, “Hamas takas anlaşmasının prosedürlerini ve ateşkesi öngören anlaşmanın tüm şartlarını uygulamaya kararlı olduğunu teyit etti” dedi.

AFP'nin İsrail verilerinden aktardığına göre Hamas'ın 7 Ekim 2023'te İsrail yerleşimlerine düzenlediği saldırıda, İsrail tarafında bin 211 kişi öldü; bu sayıya Gazze Şeridi'nde tutulurken ölen ya da öldürülen esirler de dâhil.

Buna karşılık BM'nin güvenilir bulduğu Hamas Sağlık Bakanlığı verilerine göre İsrail'in Gazze Şeridi'ne yönelik saldırıları çoğu sivil olmak üzere en az 48 bin 222 kişinin hayatını kaybetmesine neden oldu.

Sadr Hareketi lideri Mukteda es-Sadr'ın, bu yılın sonunda yapılması planlanan parlamento seçimleri yaklaşırken destekçilerini seçmen kayıtlarını güncellemeye çağırma kararı, bölünmüş Şii evinde depreme neden oldu. Sadr'ın kararı hareketin seçim yarışına katılımını teyit etmese de özellikle Selahaddin ve Ninova gibi karışık bölgelerde diğer blokları hesaplarını gözden geçirmeye sevk etti.

Bir destekçisinin kayıtların güncellenmesinin amacına ilişkin sorusuna cevaben Sadr, nihai katılım kararından bağımsız olarak bu hamlenin ‘demokratik bir gereklilik’ olduğunu söyledi. Ancak kararın ardından yaşanan kitlesel hareketlilik -milyonlarca destekçisinin verilerini güncellemeye gitmesi- Sadr'ın gerçek niyeti hakkında soru işaretleri yarattı. Bu hamle bir yandan tabanının tepkisini ölçerken, diğer yandan da 2022'de siyasi süreçten çekilmesinin ardından parlamentoya olası bir dönüşün göstergesi olabilir.

Şii evi popülerlik sınavıyla karşı karşıya

Sadr'ın destekçilerini harekete geçirmesi, Kanun Devleti Koalisyonu (Nuri el-Maliki), Hikmet Hareketi (Ammar el-Hekim), Asaib Ehli’l Hak (Kays el-Hazali) ve Bedir Örgütü (Hadi el-Amiri) gibi en önemli rakip blokları içeren Şii Koordinasyon Çerçevesi’ne doğrudan bir meydan okuma teşkil ediyor. İronik olan şu ki, görünürdeki ittifaklarına rağmen bu güçler ciddi iç bölünmelerden mustarip ve bu da onları Sadr'ın orta ve güney Irak'taki ve hatta karma bölgelerdeki popülaritesine karşı seçmen kaybetmeye açık hale getiriyor.

Başbakan Muhammed Şiya es-Sudani ise Koordinasyon Çerçevesi güçlerinin bir parçası olmasına rağmen, birçok siyasi gözlemcinin gözünde bu güçler tarafından en çok zorlanan siyasi taraf.

Karşılıklı korkular

İsminin açıklanmasını istemeyen Iraklı bir siyasi kaynak Şarku’l Avsat'a Sadr'ın kararının iki açıdan tehlikeli olduğunu söyledi. Birincisi, Sadr Hareketi (geçmişte olduğu gibi) parlamentoda çoğunluğu kazanırsa, Koordinasyon Çerçevesi hükümetinin kuruluşunda yer almamasına rağmen ekonomik kriz, dolar krizi ve maaşlar gibi başarısızlıklarının sorumluluğunu üstlenme baskısıyla karşı karşıya kalacak.

Mukteda es-Sadr'ın destekçileri geçen yıl nisan ayında Bağdat'ın Sadr Şehri’nde düzenlenen bir protesto sırasında (AP)

Kaynak, “İkinci açı ise hükümetin nasıl kurulacağı; mevcut Başbakan Muhammed Şiya es-Sudani müttefiklerinin başarısızlıklarından sorumlu tutulmasa bile, Sadr ve Sudani arasında gelecekte kurulacak herhangi bir ittifak, özellikle Sadr'ın karşı çıktığı ABD ile ilişkiler konusundaki vizyon farklılıkları nedeniyle sekteye uğrayabilir” dedi. Bu hamlenin yankıları Şii bileşenle sınırlı kalmayıp Sadr'ın nüfuzunun arttığı karma bölgelerdeki güç dengesinin değişmesinden korkan Sünni arenaya da uzanıyor. Gözlemcilere göre, görünürde Şii Koordinasyon Çerçevesi'ne bağlı olmasına rağmen çatışmalardan ‘en çok etkilenen taraf’ olan Sudani'nin akıbeti de merak konusu.

Kayıtların güncellenmesi Sadr'ın mutlaka seçimlere gireceği anlamına gelmese de bu hamle popüler zemini test etmek ve muhaliflerin kafasını karıştırmak için önleyici bir oyunu ortaya koyuyor. Bazı analizler Sadr'ın parlamentoya dönmesini desteklese de yönetimin sonuçlarına katlanmaya istekli olup olmadığı ve Şii evindeki bölünmelerin üstesinden gelme kabiliyetine ilişkin sorular tüm senaryolara açık olmaya devam ediyor.

Altıncı takas : 369 Filistinli tutukluya karşılık 3 İsrailli esir