İsrail'in Suriye'nin güneyindeki hamlelerine siviller tepki gösterdi

İsrail Hermon Dağı'nın zirvesine iki askeri nokta kurdu

Hermon Dağı'ndaki kontrol noktasının yanında duran bir İsrail askeri, 8 Ocak 2025 (AFP)
Hermon Dağı'ndaki kontrol noktasının yanında duran bir İsrail askeri, 8 Ocak 2025 (AFP)
TT

İsrail'in Suriye'nin güneyindeki hamlelerine siviller tepki gösterdi

Hermon Dağı'ndaki kontrol noktasının yanında duran bir İsrail askeri, 8 Ocak 2025 (AFP)
Hermon Dağı'ndaki kontrol noktasının yanında duran bir İsrail askeri, 8 Ocak 2025 (AFP)

Suriye basınında dün yer alan haberlerde, Yermuk havzasında yer alan Koya köyünden Suriyelilerin, İsrail ordusunun Suriye topraklarına girdiği noktaların yakınlarına, Maaraba köyü ve Vadi Kiriya yönünden pusu kurdukları bildirildi.

wdefrt
Suriyeli Dürziler tarafından 25 Şubat'ta İsrail'in Suriye topraklarına girmesine tepki olarak düzenlenen bir protesto gösterisinde “Suveyda, Suriye'nin sırtındaki zehirli hançeriniz olmayacak” yazılı pankart açıldı (AP)

İsrail’in ordu radyosundan dün yapılan açıklamada, İsrail'in işgal altındaki Golan Tepeleri’nde bulunan Hermon Dağı'nın zirvesine iki askeri nokta kurduğu ve ‘ikinci bir emre kadar burayı terk etmeyeceği’ bildirildi. İsrail, ‘Suriye’nin güneyindeki Dürzileri koruma’ kartını Suriye'nin iç işlerine müdahale etmek ve Şam'daki yeni yönetime baskı yapmak için bir bahane olarak kullanırken, Suveyda'da bölge sakinlerinin meydanlara çıkarak defalarca kez dile getirdikleri üzere bu tür girişimleri reddetmelerini ise tamamen duymazdan geliyor.

csdfrgt
Suveyda’daki el-Kerame Meydanı'nda Suriye bayrağı satan bir kişi, 4 Mart 2025 (AP)

İsrail'in Kanal 12 televizyonu, İsrail savaş uçaklarının, Suriye'deki yeni yönetimin üyelerine ‘İsrail'in Dürzileri koruyacağı ve ülkenin Dürzi bölgelerine yaklaşmaya çalışan Cumhurbaşkanı Ahmed eş-Şara'nın adamlarını uzak tutacağı’ şeklinde açık bir mesaj vermek için günlerdir alçak irtifada uçuşlar gerçekleştirdiğini bildirdi.

İsrail, yeni yönetimin kendisine yahut Suriye'deki Dürzilere karşı kullanılabilecek silahlar edinmesini engellemek bahanesiyle pazartesi ve salı günleri Suriye'de bazı noktaları bombaladı. Saldırılarda Dera’daki Cebab ve Azraa bölgelerinde bulunan eski askeri üsler ile Suveyda'daki Halhala Askeri Havaalanı hedef alındı.

Yerel basında yer alan haberlere göre keşif uçakları bölge üzerinde uçuşlar gerçekleştirirken, İsrail güçlerine doğrudan ateş açıldı.

Medya kaynakları Suriyelilerin, Hadar beldesinden Kuneytra kırsalındaki Arnah beldesine gitmekte olan ve İsrail tarafından sağlanan yardım yüklü beş aracın girişini engellediğini bildirdiler. Bu, eski rejimin düşmesinden beri İsrail’in Suriye’de artan hareketliliğine yerel halkın ilk karşı müdahalesi olarak görüldü.

“Daraa24” adlı haber portalı, İsrail güçleri tarafından birkaç kez girilen Yermuk havzası köylerinden bölge sakinlerinin, İsrail'in Maariya köyünün eteklerinde yer alan el-Cezire Askeri Kışlası’nda konuşlanmalarına ve- son olarak pazartesi günü Maariya köyüne olmak üzere- zaman zaman nüfusun yoğun olduğu köylere girmelerine karşı çıktıklarını bildirdi.

thyuj
Dera kırsalındaki Busra eş-Şam ilçesinde Netanyahu'nun açıklamalarının protesto edildiği gösteri (Daraa24)

Şam Üniversitesi'nde uluslararası ilişkiler profesörü olan Dr. Abdulkadir Azuz, bir oldubittiyi dayatmaya çalışan İsrail işgal güçlerine karşı halk hareketlerini ve halk mücadelesini göz ardı etmediğini söyledi. Şarku’l Avsat’a değerlendirmelerde bulunan Prof. Dr. Azuz, İsrail'in Suriye yönetiminin ‘devleti ve yeni Suriye'yi yeniden inşa etme zorluklarını ele alma’ konusundaki meşguliyetinden faydalandığını vurguladı. İsrail’in Suriye’nin yeni yöneticilerine bir oldubitti dayatmaya ve ardından bu gerçeklik çerçevesinde müzakere etmeye çalıştığını ifade eden Prof. Dr. Azuz, “Suriye halkı işgali ya da bu işgalin devam etmesini kabul etmez. Bu nedenle halk hareketlerini ve fiili otoritelere karşı Suriye halk mücadelesini göz ardı etmiyorum” dedi.

İşgalci İsrail’in Suriye topraklarında yaptıklarının uluslararası hukuk ilke ve kurallarına aykırı olduğunu, işgalci İsrail makamlarına yükümlülükler getirdiğini ve fiili otoriteyi meşru bir otoriteye dönüştüremeyeceğini vurgulayan Prof. Dr. Azuz, “İsrail tarafından gerçekleştirilen saldırı ilhak yetkisi vermez, egemenliği devretmez ve İsrail ordusuna 1981 tarihli 497 sayılı Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi (BMGK) kararını ve 1974 tarihli Güçler Ayrılığı Anlaşması’nı ihlal eden bu önlemleri alma hakkı vermez” şeklinde konuştu.



Ahmed Şara'nın siyasi esnekliği ve mezhepçilik söylemi hakkında

Şam'daki Rukiyye bint Hüseyin’in türbesini ziyaret eden bir kişi (Reuters)
Şam'daki Rukiyye bint Hüseyin’in türbesini ziyaret eden bir kişi (Reuters)
TT

Ahmed Şara'nın siyasi esnekliği ve mezhepçilik söylemi hakkında

Şam'daki Rukiyye bint Hüseyin’in türbesini ziyaret eden bir kişi (Reuters)
Şam'daki Rukiyye bint Hüseyin’in türbesini ziyaret eden bir kişi (Reuters)

Ahmed Mahir

Suriye Devlet Başkanı Ahmed eş-Şara'nın, diktatör Beşşar Esed'in devrilmesinden sonra ülkesinin hayatta kalması için ulusal birliğin hayati önem taşıdığı temel gerçeğinin tamamen farkında olduğu aşikar. Kürtlerle uzlaşma ve Dürzi liderlerle görüşme, sadece yeni rejiminin siyasi istikrarı açısından değil, aynı zamanda çatışma sonrası yeniden inşa süreci açısından da önemli.

Şara, hızlı ve kararlı hamleleriyle büyük bir siyasi esneklik gösterdi. Zira Esed rejimine karşı gerçekleştirilen başarılı darbeden sadece üç ay sonra kamuoyundaki dramatik değişimin farkında. Yine jeopolitik ve uluslararası güçlerin kararlarını yakından izlediğini de biliyor.

Bu siyasi esneklik, son günlerde yaptığı uzlaşmacı konuşmalarda ve aldığı kararlarda da açıkça görülüyor. Bunlar arasında Suriye sahilinde Alevi ailelerin infaz edilmesinin ardından bir araştırma komitesinin kurulması da yer alıyor. Batı medyası bunu -beklendiği üzere- doğası ve kökeni itibarıyla “mezhepsel şiddet” olarak yansıttı ve bu, Suriye'nin aşırı basitleştirilmiş ve yüzeysel bir tasviridir.

Mezhepsel şiddet, Esed’in yönetimine karşı çıkan barışçıl protestoculara yönelik acımasız baskısının trajik bir yönü olsa da, iç savaşa dönüşen çok daha geniş bir senaryonun yalnızca bir yönüdür. Daha geniş tablo her zaman politiktir çünkü üç temel faktörü içerir; iktidar, haklar ve kaynaklar.

Batı medyası, beklendiği üzere, Suriye sahilinde yaşananları doğası ve kökeni itibarıyla mezhepsel şiddet olarak yansıttı ve bu, Suriye'nin aşırı basitleştirilmiş ve yüzeysel bir tasviridir

Şara, ortaya çıkan krizi yönetmek için stratejilerini ve politikalarını akıllıca ayarladı; konuşmalarında Suriyelileri Sünni, Alevi, Kürt, Hristiyan veya Dürzi olarak sınıflandırmayı reddetti.

Suriye Devlet Başkanı bunu yaparak, Esed rejiminin onlarca yıldır yaydığı mezhep çatışmasının kaçınılmaz olduğu ve devrilmesi halinde barışçıl bir şekilde bir arada yaşama veya uzlaşma yönündeki her türlü girişimin faydasız olacağı mitini çürütmeye çalışıyor.

Sahil bölgesindeki şiddeti mezhepsel bir şiddet olarak basitleştirmek, bu grupların kendi içlerindeki çeşitliliği göz ardı etmektir. Aynı zamanda, bu kimliklerin ötesinde var olan karşılıklı tarihsel ilişkileri ve siyasal ittifakları, isteyerek ya da istemeyerek, tanımayı da reddetmektedir. İç savaşa dönüşen devrim öncesinde, kökleri hem Sünni hem de Alevi mezheplerine dayanan Baas Partisi'nde, her iki kesimden de üyeler, hükümette ve parti yapısında çeşitli pozisyonlarda birlikte çalışmaktaydı. Ancak Esed rejimi daha sonra Alevileri kayıran bir politika benimsedi. Toplumsal düzeyde ise Sünni ve Alevi aileler arasında çok sayıda karma evlilikler gerçekleşti.

Burhan Galyun gibi Suriyeli aydın ve düşünürler, mezhepçiliğin dinsel farklılıklardan ziyade devlet ve siyasi pratiklerden etkilenen suni bir olgu olduğu konusunda uzun zamandır uyarılarda bulunmaktadır.

Mevcut krize mezhepsel açıdan baktığımızda, dış güçlerin çatışma ve siyasi krizlere mezhepsel bir renk kazandırmadaki etkisini açıkça görürüz. İran ve Hizbullah gibi bölgesel aktörler, Esed rejimini, Sünni aşırılıkçılığa karşı Şiilerin koruyucusu olarak göstererek desteklediler. İsrail de son dönemde mezhepçi dalgaya kapılmış durumda ve kendisinin Ortadoğu'da “azınlık” olduğu, Suriye'de Şara ve İslami hükümeti altında yaşayan Dürzi azınlığın “koruyucusu” olduğu siyasi taktiğini kullanıyor. Sünni çoğunluklu bir ülke olan Türkiye de, Esed rejimine karşı sert muhalefette bulunan Şara liderliğindeki Heyet Tahrir el-Şam'a stratejik destek sağladı.

Bölgesel ve uluslararası dinamiklere ilişkin derin bir anlayışı yansıtan son kararları alan tek kişi Şara değildi.

Kürt liderliğindeki ABD destekli Suriye Demokratik Güçleri (SDG) Komutanı Mazlum Abdi, Şara ile tüm askeri ve sivil kurumları Suriye devletine entegre etmeyi amaçlayan tarihi anlaşmayı imzalamasının ardından Şarku’l Avsat’ın Al Majalla’dan aktardığı röportajda, Şara'nın ülkenin “cumhurbaşkanı” olduğunu söyledi.

Suriye'de Haseke, Rakka ve Deyrizor şehirlerinde hayati öneme sahip petrol ve doğalgaz yataklarının bulunduğu stratejik bir bölgeyi kontrol eden Abdi, Irak Kürdistan Bölgesindeki özerkliğin Suriye'de tekrarlanmasını istemediğini de söyledi.

Bu, onun Kürt-Türk ikilemiyle başa çıkma ve belki de Ankara'nın güçlerini hedef almasına son verip, Suriye topraklarına yönelik askeri müdahalelerini durdurmaya yönelik siyasi zekasını gösteriyor.

sdrfgty
Ahmed Şara ve Mazlum Abdi, Şam'da ulusal uzlaşı anlaşmasını imzalıyor (AFP/HO/SANA)

Abdi'nin hızlı ve esnek politikası, hükümetin merkezi olan başkent Şam'daki Suriyeliler tarafından olumlu karşılandı. Suriyeliler coşkuyla kutlamalara katılırken, atmosfer birlik ve beraberlik duygusuyla doldu. Suriyeliler anlaşmanın güvenin yeniden inşasının önünü açmasını umarken, Abdi de demokratik seçimler yapılması halinde kamuoyunun desteğini almaya çalışıyordu.

Suriye'de istikrarlı bir yönetimin, başta ideolojik bakış açısında köklü bir değişim yaşayan Şara olmak üzere, tüm siyasi tarafların sürdürülebilir uygulamalarına gereksinimi var. Şara çok etnikli bir toplumda aşırılığın ve şiddetin sadece bölünmenin ve savaşların devam etmesine neden olacağını anladı. Özellikle yeni Suriye'nin uluslararası alanda tanınan cumhurbaşkanı olduğu için sahip olduğu siyasi esneklik, bilhassa DEAŞ ve el-Kaide'nin yenilgisinden sonra Suriye'deki çeşitliliği tehdit eden radikal ideolojilerin cazibesini kaybetmesine yardımcı oluyor.

Ancak Şara'nın bu muazzam ideolojik dönüşümünün arkasında bir başka önemli siyasi neden daha var, o da imaj. Mevcut siyasi ortamda uluslararası tanınma ve meşruiyete duyulan ihtiyaç, uluslararası ve bölgesel destek mesajları almaya devam eden Şara'nın sahip olduğu siyasi esnekliğin ardındaki önemli bir itici güçtür. Suriye gibi savaş nedeniyle parçalanan bir ülkenin yeniden inşası, zorlu bir ekonomik ve mali görevdir. Bu görev, uluslararası toplum Şara’nın ekonomik performans sayesinde popülerliğini artırması, siyasallaşmış mezhepçiliğin kökünün kazınması için destek vermeden gerçekleşemez.