Muhammed Mahmud
Gazze Şeridi'ndeki ateşkes önerisi, 18 Ağustos'ta Mısırlı ve Katarlı arabulucular tarafından sunulduğundan bu yana askıda kaldı. Hamas'ın onayına rağmen, İsrail'den herhangi bir yanıt gelmedi ve ABD de şu ana kadar doğrudan destek vermedi.
Bu çıkmaz, İsrail'in Gazze şehrinde askeri operasyonlarını genişletmesiyle aynı zamana denk geliyor. Şarku’l Avsat'a konuşan uzmanlar, bu durumu müzakereler için bir tehdit olarak görüyor. Görünen o ki ABD ve İsrail arasındaki anlaşmalar, yalnızca İsrail'in şartlarına uygun kapsamlı bir öneriyi kabul edebilecek ve Hamas'ın reddedeceği bu öneri, krizi daha da şiddetlendirecek.
Gerginliğin artması, müzakere çabalarından birkaç adım önce gerçekleşti. İsrail ordusu dün yaptığı açıklamada, yaklaşık bir milyon Filistinlinin yaşadığı Gazze şehrinin ‘tehlikeli bir savaş bölgesi’ olduğunu, ‘taktiksel ateşkes (yardım dağıtımını kolaylaştırmak için belirli bölgelerde günlük olarak uygulanıyor) ve geçici askeri faaliyetler’ kapsamına girmediğini belirtti. Ordu, ön operasyonlara ve şehre yönelik saldırının ilk aşamalarına başladığını doğruladı.
İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu'nun ofisi dün yaptığı açıklamada, rehine Ilan Weiss'ın cesedinin Gazze Şeridi'nden çıkarıldığını ve kimliği henüz açıklanmayan başka bir kişinin cesedine de ulaşıldığını belirtti.
Gazze'de gerginliğin artmaya devam ettiğini doğrulayan Axios internet sitesi perşembe günü, İsrail Stratejik İşler Bakanı Ron Dermer'in ABD Başkanı Donald Trump, eski Birleşik Krallık Başbakanı Tony Blair ve Trump'ın damadı ve ilk dönemindeki eski danışmanı Jared Kushner'a, ülkesinin Gazze'yi uzun süre işgal etmek istemediğini söylediğini bildirdi.
Dermer'ın onayı, çarşamba günü Trump'ın başkanlık ettiği Beyaz Saray toplantısında geldi. Dermer, toplantıda İsrail'in ‘Gazze şehrini işgal etme ve operasyon sırasında insani yardımı artırma planını’ sundu. Axios'a göre toplantının asıl meselesi, Hamas'ın yerine Gazze Şeridi'ni kimin kontrol edeceği konusuydu.
Öte yandan İsrail Maliye Bakanı Bezalel Smotrich perşembe günü Kudüs'te düzenlediği basın toplantısında, Hamas silah bırakmayı reddetmeye devam ederse, ‘yıl sonuna kadar Gazze'de zafer’ planının bir parçası olarak Gazze Şeridi'nin bazı bölgelerini ilhak etmeye başlaması için hükümete çağrıda bulundu.
Gazze şehrinin ez-Zeytun mahallesinde İsrail ordusunun düzenlediği operasyonun ardından yükselen dumanlar (AFP)
Müzakereler durma noktasındayken, Katar Başbakanı Şeyh Muhammed bin Abdurrahman Al Sani ve Mısır Dışişleri Bakanı Bedr Abdulati, ‘İsrail tarafının ateşkes önerisine henüz resmi bir yanıt vermediğini’ doğruladı.
Perşembe akşamı dışişleri bakanlıkları tarafından yapılan açıklamalarda Mısır ve Katar, ‘Gazze Şeridi'ndeki savaşı sona erdirmek, sivillerin korunmasını sağlamak, mahkûm ve rehineleri serbest bırakmak ve Gazze Şeridi'ndeki felaket koşullarını gidermek için insani yardım akışını sağlamak amacıyla ortak arabuluculuk kapsamında iki ülke arasında koordinasyonun sürdürüldüğünü’ vurguladı.
Katar ve Mısır, açıklamalarında, ‘önerinin, ABD Başkanı'nın Ortadoğu Özel Temsilcisi Steve Witkoff tarafından sunulan önerilerle uyumlu bir çerçeve içinde, mahkûm ve rehinelerin serbest bırakılması, saldırganlığın durdurulması ve Gazze Şeridi'ne acil ve güvenli bir şekilde insani yardım ulaştırılması için bir fırsat olduğunu’ ifade ettiler. İki ülke, İsrail'in saldırılarının devam etmesini ve Gazze'deki askeri operasyonların genişlemesini kınadı.
İsrail Kamu Yayın Kuruluşu KAN’a göre, güvenlik ve siyasi işler kabinesi, özellikle İsrail ve Mısır heyetleri arasında Tel Aviv'de yapılan son toplantıda hiçbir ilerleme kaydedilememesinin ardından, Gazze'deki savaştaki gelişmeleri ve müzakerelerin gidişatını görüşmek üzere yarın (pazar) bir toplantı düzenleyecek. KAN, ‘Hamas'ın onayladığı kısmi anlaşma konusunda İsrail ile Mısırlı ve Katarlı arabulucular arasında anlaşmazlıklar olduğunu’ belirtti.
Filistin ve İsrail meseleleri konusunda uzman siyaset bilimi profesörü Dr. Tarık Fehmi'ye göre, Netanyahu'nun şu anki askeri hamleleri, Hamas üzerindeki baskıyı artırmayı ve onu yalnızca tüm rehinelerin serbest bırakılması konusunda değil, aynı zamanda güvenlik düzenlemeleri konusunda da önemli tavizler vermeye zorlamayı amaçlıyor.
Fehmi, söz konusu gerilimin, Washington'ın öncelikle kontrolü sağlamayı amaçlayan bir ateşkese doğru ciddi bir adım atmadan, ABD-İsrail işgal anlaşmaları sırasında gerçekleştiğine inanıyor. Mısır ve Katar'ın çabalarının devam ettiğini ve durmayacağını vurgulayan Fehmi, “Top şu anda İsrail'in sahasında” dedi.
Gazze Şeridi'nin kuzeyinde bulunan Cibaliye'nin es-Saftavi mahallesindeki evlerinden ayrılan Filistinliler (AFP)
Filistinli siyasi analist Dr. Eymen er-Rakab, ABD'nin Mısır-Katar önerisini tehlikeli bir şekilde göz ardı etmesi ve buna yanıt vermemesi, bunun yerine İsrail ile aynı çizgide hareket ederek askeri operasyonlarını sürdürmesi nedeniyle müzakerelerin tıkanmaya devam edeceğini düşünüyor. Er-Rakab, İsrail'in adımlarının durumu karmaşık hale getirdiğini ve bunun tüm bölgeyi tehdit edebileceğini ve uluslararası baskıyı artırabileceğini belirtti.
Diğer taraftan İzlanda, İrlanda, Lüksemburg, Norveç, Slovenya ve İspanya dışişleri bakanları dün yaptıkları ortak açıklamada, İsrail'in Gazze Şeridi'ne yönelik son saldırısını ve Gazze şehrinde kalıcı varlık göstereceğini duyurmasını şiddetle kınadı.
Pazar günü İspanya'dan Gazze Şeridi'ne yardım taşıyan onlarca tekneyle yola çıkmaya hazırlanan aktivistler, hükümetlere İsrail'e baskı yapıp bugüne kadarki en büyük filolarının geçişine izin vermesini talep etti.
Şarku’l Avsat’ın Reuters'tan aktardığına göre, İsveçli aktivist Greta Thunberg ve Portekizli solcu politikacı Mariana Mortauga'nın da aralarında bulunduğu 44 ülkeden yüzlerce Filistin yanlısı aktivist, Küresel Sumud Filosu’nun bir parçası olarak çeşitli limanlardan Gazze Şeridi'ne yelken açacak.
Fehmi, önümüzdeki birkaç gün içinde Birleşmiş Milletler (BM) Genel Kurulu'nda olacaklar da dahil olmak üzere, özellikle siyasi ve pratik önemi daha çok sembolik olan Filistin devletinin Avrupa tarafından tanınması olasılığıyla birlikte, İsrail'e baskıların devam edeceğine inanıyor. Sürekli baskı altında kalan İsrail'in müzakerelere geri döneceğini, ancak Hamas'tan kendi koşullarını ve önemli tavizleri içeren tek bir paket talep ederek ateş altında kalacağını tahmin ediyor. Hamas, Amerikalılarla iletişim kanalının kapanmasının ardından şu anda karşı karşıya olduğu çıkmaza rağmen bunu reddedebilir.
Er-Rakab, Mısırlı ve Katarlı arabulucuların, İsrail'in gerilimi artıran adımlarını durdurmak amacıyla kapsamlı bir öneriyi masaya koymak anlamına gelse bile, müzakerelerin kapısını kapatmamayı kabul edeceklerini düşünüyor. Er-Rakab, mevcut askeri operasyonun sonucu olarak Filistinlilerin yerinden edilmesini önlemek ve bölgedeki istikrarı destekleyen gerçek bir çözümün önünü açmak için dünya çapında devam eden baskının açık uluslararası yaptırımlarla desteklenmesi gerektiğini vurguladı.
Filistin Mültecilerine Yardım ve Çalışma Ajansı (UNRWA) Genel Komiseri Philippe Lazzarini (Reuters)
Filistin Devlet Başkanı Yardımcısı Hüseyin eş-Şeyh (Reuters)
ABD Dışişleri Bakanı Marco Rubio, Washington'daki Beyaz Saray'da düzenlenen bir toplantı sırasında (EPA)