Sudan’daki çatışmalar altıncı haftasında tüm şiddetiyle devam ediyor

Savaş altıncı haftasına girerken ordu ile Hızlı Destek Kuvvetleri (HDK) arasındaki çatışmalar yoğunlaştı. Sivillerin Korunmasına İlişkin İlkeler Bildirgesi Anlaşması'nın imzalanmasına rağmen, başkent Hartum'un farklı bölgelerinde ve Güney, Batı ve Orta Darfur eyaletlerinde çatışmalar ve hava bombardımanı devam ediyor.

Görgü tanıkları Şarku’l Avsat'a dün (Cumartesi) sabah Omdurman’ın merkezindeki Ulusal Radyo ve Televizyon İdaresi binasının yakınında yüksek sesli patlamalar duyduklarını söylediler. Ayrıca kentin güneyindeki es-Saliha bölgesi de ağır silahlarla evleri sarsan çatışmalara sahne oldu. Yerel kaynaklar, Hartum'un doğusundaki yerleşim yerlerinin sokaklarında ordu güçleri ile HDK arasında silahlar ve makineli tüfeklerle şiddetli çatışmaların çıktığını bildirdi. Aynı kaynaklar, onlarca araçtaki HDK birliklerinin, ordunun genel karargahının doğusunda bulunan Berri, İmtidat Nasır, Riyad ve Taif mahallelerine yoğun bir şekilde konuşlandırıldığını söyledi. HDK, başkent Hartum'un yüzde 95'ini kontrol ettiklerini ve vatandaşları, kamu ve özel tesisleri korumak ve güvence altına almak için kampanyalar yürüttüklerini iddia ediyor.

Diğer yandan dün, Hartum'daki Katar Büyükelçiliği askeri güçler tarafından saldırıya uğradı. Saldırı sadece maddi hasara neden oldu. Zira Sudan ve Katar dışişleri bakanlıklarından edinilen bilgiye göre, tüm diplomatlar ve işçiler daha önce tahliye edilmişti.

Darfur

Güney Darfur eyaletinin yönetim merkezi olan Nyala şehrinde ordunun 16. Piyade Tümeni komutasında iki taraf arasında askeri çatışmalar devam etti. Ordu tarafından yapılan açıklamada, HDK’nin saldırısının püskürtüldüğü, onlara ağır kayıplar verdirildiği ve onlarca askeri araca el konulduğu bildirildi. Buna karşılık HDK, ordunun saldırısını püskürttüklerini, askeri araçlarına el koyduklarını ve Orta Darfur eyaletinin başkenti Zalingei kentini tam kontrol altına aldıklarını söyledi.

11 Mayıs'ta Sudan'daki iki savaşan taraf, yani ordu ve HDK, Suudi Arabistan-ABD arabuluculuğuyla Suudi Arabistan’ın Cidde kentinde Sivillerin Korunmasına İlişkin İlkeler Bildirgesi Anlaşması’nı imzaladı. Anlaşma, çatışma bölgelerinde sivillere zarar verilmemesi, savaştan etkilenenler için insani yardım ve temel hizmetlerin geçişini kolaylaştırmayı gerektiriyor. Cuma günü Cidde'de düzenlenen Arap Zirvesi’nin bildirisinde, Sudanlı taraflar arasında acil ve sürdürülebilir bir ateşkese varmak amacıyla sükûnet için gösterilen çabalara destek vurgulandı ve Sudan'ın iç işlerine müdahale edilmemesi konusunda uyarıda bulunuldu.

Malik Agar

Bu arada Kuzey Halk Hareketi lideri Malik Agar, Sudan Egemenlik Konseyi Başkan Yardımcılığı görevini resmen kabul ettiğini açıklayarak “Görevi kabul etmem kimsenin yerini tutmaz, bir tarafı de kayırmaz” dedi. Cuma günü Sudan Ordu Komutanı Korgeneral Abdulfettah el-Burhan, HDK Komutanı Korgeneral Muhammed Hamdan Daklu'nun (Hamideti) Sudan Egemenlik Konseyi Başkan Yardımcılığı görevinden alınmasına yönelik bir kararname yayınladı. Agar, dün (Cumartesi) yaptığı açıklamada, çatışmanın nedenleri ve savaşan güçler arasındaki farklılıklar hakkındaki bilgisine atıfta bulunarak savaşı durdurmak ve silah sesini susturmak için çabalayacağını ve çatışmanın iki tarafı olan ordu ve HDK ile sürekli temas halinde olacağını söyledi.

Ordu liderliğine ve HDK’ye, Sudan'da çoğulculuğu dikkate alan tek bir profesyonel ordu aracılığıyla barış ve istikrarın sağlanmasından başka bir alternatif olmadığı mesajını gönderen Agar, savaş bölgelerinde mahsur kalanların acılarını hafifletmek ve ülke genelinde etkilenenlerin temel ihtiyaçlarını karşılamak için çalışma sözü verdi. Agar, “Savaşın adil bir şekilde sona erdirilmesi için desteği seferber etmek amacıyla başta Afrika Boynuzu bölgesinde barışı destekleyen Hükümetler Arası Kalkınma Otoritesi (IGAD) ülkeleri, Afrika Birliği (AfB) ve Birleşmiş Milletler (BM) inisiyatifi olmak üzere uluslararası ve bölgesel toplumla koordinasyon içinde çalışacağım” ifadelerini kullandı. Agar ayrıca, sivil ve demokratik dönüşüm yolunun, tüm Sudanlıların dışlama olmaksızın katılımını sağlama temelinde tamamlanmasının önemini vurguladı.

BM Sudan Temsilcisi

BM'nin Sudan'daki Entegre Geçiş Yardım Misyonu (UNITAMS) Başkanı ve BM Sudan Temsilcisi Volker Peretz, Sudan'daki durumla ilgili olarak üç aylık raporu BM Genel Sekreteri Antonio Guterres'e sunmak üzere dün New York'a gitti. Peretz’in sunumunu yarın (pazartesi) yapması bekleniyor.

Sudan ordusu ile HDK arasında savaş çıktıktan sonra Peretz, Sudanlı taraflarla birlikte savaşı durdurmak için çalışan BM misyonunun görevlerini sürdürmek amacıyla ülkenin doğusunda bulunan Port Sudan kentindeki geçici ikametgahına taşındı. BM Misyonu, başkent Hartum ve Darfur bölgesinden yüzlerce uluslararası ve yerel personeli komşu ülkelere tahliye ederken, Peretz ve sınırlı sayıda uluslararası personel Sudan'da kaldı. Daha önce BM, ordu ile HDK arasındaki çatışmanın sürmesinin ülkenin bölünmesine ve bunun bölge üzerinde yıkıcı bir etkiye yol açacağı konusunda uyarıda bulunmuştu. BM, Sudan'da sivil geçişi yeniden sağlamak için siyasi süreci kolaylaştırmada AfB ve IGAD ile ‘üçlü mekanizmada’ ana tarafı temsil ediyor.

Enes Ömer

Öte yandan El Beşir döneminde emekli olan Sudan Güvenlik ve İstihbarat Teşkilatı’nın emekli Tümgenerali, aynı zamanda İslamcı hareketin en radikal liderlerinden biri ve Ulusal Kongre Partisi'nin (el-Beşir'in partisi) lideri Enes Ömer'in bir video klibi dolaşıma girdi. Ömer'in birkaç gün önce HDK’nin eline geçmesi ve onların elindeyken söz konusu kaydın alınması, bazılarının Ömer’in söylediklerinin baskı altında yapıldığını söylemesine neden oldu. Çünkü o bir esirdi. Kayıt, Ömer'in el-Beşir'in partisinin iktidarın sivillere teslim edilmesini gerektiren Çerçeve Anlaşması’nı devirmeyi planladığını ve planlamanın el-Burhan ve bazı askeri konsey üyeleriyle mutabakat içinde gerçekleştiğini kabul etmesini içeriyor. Ömer kayıtta, Ordu Komutanı Korgeneral Abdulfettah el-Burhan, Korgeneral Şemseddin Kebaşi, Korgeneral Yasir el-Ata ve Mirgani İdris isimlerinden bahsediyor.

sudan

Nisan ayı ortasında savaşın patlak vermesinden bu yana HDK Komutanı Hamideti, devrilmiş rejimin kalıntıları olarak adlandırdığı kişileri, HDK’ye karşı savaşı ateşlemek için ordu liderleriyle ittifak yapmakla suçluyor. Ömer, HDK’nin resmi sayfasının dün Facebook platformunda yayınladığı videoda şunları söylüyor: “İstifa eden Başbakan Abdullah Hamduk'un hükümet değişikliği planlaması erken gerçekleşti. Bu, yürüyüşler ve protestolar yoluyla oldu. Biz bu hükümeti devirmek için kitleleri seferber etmekten sorumluyduk. Bu hükümeti devirmek amacıyla Hartum'un tamamında ve Sudan'ın çeşitli eyaletlerinde vatandaşlar seferber edildi.”

Sudan’a komşu ülkelerin dışişleri bakanları, Temmuz ayı ortasında yapılan Sudan’a Komşu Ülkelerin Devlet ve Hükümet Başkanları Zirvesi’nde alınan karara göre Çad’ın başkenti Encemine’de “Sudan Krizinden Çıkış Yolları” gündemiyle toplanıyor.

13 Temmuz’da Kahire’de Mısır, Libya, Çad, Orta Afrika, Güney Sudan, Eritre ve Etiyopya olmak üzere yedi Afrika ülkesinin liderlerinin katıldığı Sudan’a Komşu Ülkeler Zirvesi gerçekleştirilmişti. Zirvede, “Sudan krizinin ülkenin geleceği, istikrarı, birliği ve toprak bütünlüğü üzerindeki yansımalarının çözülmesi ve ulusal kurumların çöküşünün önlenmesi için gerekli uygulamalı adımları ele alacak” bir iletişim mekanizması kurma kararı alınmıştı. Bu iletişim mekanizmasına katılımcı ülkelerin dışişleri bakanları liderlik edecek.

Kapanış bildirgesine göre zirvede ayrıca, iletişim mekanizmasına “Hükümetler Arası Kalkınma Otoritesi (IGAD) ve Afrika Birliği (AfB) de dahil olmak üzere mevcut mekanizmalarla entegrasyonunda Sudanlı taraflarla doğrudan iletişim kurarak çatışmayı durdurup Sudan krizinde kapsamlı bir çözüme ulaşmak için uygulanabilir pratik çözümler içeren bir yürütme eylem planı” hazırlama görevi verilmişti.

Geçtiğimiz ay Sudan’a Komşu Ülkeler Zirvesi’nde konuşma yapan Mısır Cumhurbaşkanı Abdulfettah es-Sisi (Mısır Cumhurbaşkanlığı)

Çad Dışişleri, Yurtdışındaki Çadlılar ve Uluslararası İşbirliği Bakanlığı tarafından yapılan açıklamada, Sudan’a Komşu Ülkelerin Dışişleri Bakanları Komitesi’nin ilk toplantısının 6-7 Ağustos tarihlerinde Encemine’de yapılacağı duyurulmuştu. Açıklamada, toplantının esas amacının “Sudan’ı binlerce kişinin ölümüne ve milyonlarca Sudanlının yerinden olmasına neden olan yıkıcı bir savaşın uçurumuna sürükleyen mevcut Sudan krizinden çıkış yolları önermek” ve aynı zamanda “ortakların dikkatini büyüyen insani krize acil yanıtlar vermeye çekmek” olduğu belirtilmişti.

Aynı bağlamda, Mısır Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Büyükelçi Ahmed Ebu Zeyd yaptığı bir açıklamada, görüşmeye Mısır Dışişleri Bakanı Samih Şukri’nin katılacağını belirterek şu ifadeleri kullanmıştı:

“Komşu ülkelerin dışişleri bakanları toplantılarında Sudan krizinin çeşitli yönlerini, tüm güvenlik, siyasi ve insani boyutlarını, Sudan halkı üzerindeki etkilerini ve bölgesel ve uluslararası yansımalarını tartışacaklar. Amaç, Sudan’a komşu olan ülkelerin devlet ve hükümet başkanlarının mevcut krize son verecek ve Sudan’ın birliğini, toprak bütünlüğünü ve kardeş halkın sözünün geçerliliğini koruyacak çözümlere ulaşmak için etkili bir şekilde hareket etmelerini sağlayacak pratik öneriler geliştirmektir.”

Öte yandan Sudan Ümmet Partisi Genel Başkanı Mübarek el-Fadıl, Sudan’ın komşu ülkelerinin gösterdiği çabaların önemini vurguladı. Dışişleri bakanlarının Çad’daki ilk toplantılarında ortaya koyabilecekleri “pratik öneriler” olduğunu ve bunların “trajik” olarak nitelendirdiği krizi sona erdirmek için pratik çözümlere ulaşılmasına katkıda bulunabileceğini kaydetti. Şarku’l Avsat’a verdiği röportajda Fadıl, Sudan’ın komşu ülkelerinin bakanlık mekanizmasının, Hızlı Destek Kuvvetleri (HDK) üzerinde etkisi olan saha liderleri ve aşiret ileri gelenleriyle yoğun temaslar kurarak işe başlaması gerektiğini de sözlerine ekledi.

Fadıl, Sudan’ın komşu ülkelerinin bakanlar düzeyindeki mekanizmasının, ülkelerinin sahadaki etkin liderlerle iletişim kurma gücünden yararlanarak “başarıya ulaşma fırsatı” olduğuna dikkat çekti. Ayrıca, özellikle Libya, Çad ve Orta Afrika Cumhuriyeti gibi taraflardaki sınırların kontrol altına alınması gerektiğine dikkat çekti ve bu bölgelerin “HDK’ye silah kaçakçılığı yapmak için kullanıldığını” belirtti.

Diğer taraftan Sudanlı yazar ve siyasi araştırmacı Mecdi Abdulaziz, Sudan’a komşu ülkelerin dışişleri bakanları mekanizmasının toplanmasının, sahada ve siyasi düzeydeki değişkenliklerin ışığında gerçekleştiğine işaret etti ve bu değişkenlerin, “mekanizmanın Sudan’daki istikrarın yeniden tesis edilmesi çabalarına destek sağlamada başarılı olma olasılığı üzerinde büyük ölçüde etkisi olduğunu” belirtti.

Abdulaziz Şarku’l Avsat’a verdiği röportajda, “bu ayın savaşı durdurmak ve Sudan’da istikrarı yeniden sağlamak açısından büyük atılımlar getireceği” konusunda iyimser olduğunu söyledi. Cidde Forumu ile komşu Sudan ülkeleri arasında krizi sona erdirme çabalarında öne çıkan entegrasyonu takdir etti. Sudan’ın komşu ülkelerinin dışişleri bakanlarını, uluslararası insani ve yardım kuruluşlarının rolünü harekete geçirmeye teşvik etmenin önemini vurguladı. Ayrıca yerinden edilen ve Sudanlı vatandaşların “birkaç Arap ülkesi ve bölgesi dışında gerçek yardım almadığına” dikkat çekti.

Birleşmiş Milletler’e (BM) göre nisan ayının ortasından bu yana Sudan ordusu ile HDK arasındaki silahlı çatışmalarda çoğu sivil 3 binden fazla kişi öldü. Ayrıca 3 milyondan fazla kişi yerinden oldu ve mülteci konumuna düştü.

Sudan’daki çatışmalar altıncı haftasında tüm şiddetiyle devam ediyor

Sudan Egemenlik Konseyi Başkan Yardımcısı çatışmayı durdurma sözü verdi