عربي English Türkçe اردو فارسى
Logo
Son Haberler
ARAP DÜNYASI Sudan

Burhan’ın Hamideti’yi şimdi azletmesinin ne anlama geliyor?

Azletme kararı sonrası HDK Komutanı halen resmi bir sıfata sahip değil.

Barbara Gibson
Barbara Gibson
TT
TT

Burhan’ın Hamideti’yi şimdi azletmesinin ne anlama geliyor?

Barbara Gibson
Barbara Gibson

Şevki Abdulazim

Sudan Egemenlik Konseyi Başkanı ve Ordu Komutanı Orgeneral Abdulfettah el-Burhan, ordu ile Sudan Egemenlik Konseyi Başkan Yardımcısı ve Hızlı Destek Kuvvetleri Komutanı Muhammed Hamdan Daklu (Hamideti) komutasındaki Hızlı Destek Kuvvetleri (HDK) arasındaki çatışmanın patlak verdiği ilk günden bu yana çatışmayı ‘isyan’ olarak nitelendirdi. Dünyada ordular ‘isyanı’ çoğu durumda ölümle cezalandırılan ‘iğrenç bir suç’ olarak görüldüğü, çünkü ordudaki ‘isyan’ düşmanlardan daha tehlikeli olduğu iyi bilinir. Hamideti’nin azledilmesi kararı alınmadı. Kararın ertelenmesinin resmi gerekçesi, kararın Egemenlik Konseyi tüzüğü uyarınca yasalara uygun bir şekilde alınabilmesi için bir konsey toplantısı yapılması gerekmesindendi.

Dolayısıyla kararın şimdi verilmesi, Egemenlik Konseyi Başkan Yardımcısı adına müzakereler yürüten HDK'yı zayıflatmak amacıyla iki taraf arasında yürütülen müzakerelerden ayrı tutulamaz. Karardan sonra ise artık aynı durum söz konusu değil. HDK Komutanı Hamideti’nin danışmanı Yusuf İzzet, geçtiğimiz salı günü Güney Sudan’a yaptığı ziyaret ve Egemenlik Konseyi Başkan Yardımcısı ve HDK Komutanı’nın temsilcisi olarak yetkililerle görüşmesi şu an Egemenlik Konseyi’nin kontrolündeki Sudan hükümetini kızdırdı.

Sudan Dışişleri Bakanlığı, hiç vakit kaybetmeden Güney Sudan hükümetinin Egemenlik Konseyi Başkan Yardımcısı’nın temsilcisini kabul etmesini resmi olarak protesto etti. Güney Sudan hükümetinin buna tepki göstermesi bekleniyor.

Şarku’l Avsat’ın Majalla’dan aktardığı habere göre Esasında Anayasal Bildiride Egemenlik Konseyi Başkan Yardımcılığına ilişkin açık bir hüküm yer almadığından, bu makamla ilgili yasal ve anayasal bir tartışma devam ediyor. Hamideti’nin Egemenlik Konseyi Başkan Yardımcısı olması Orgeneral Burhan ile anlaşarak geldiğine ve Egemenlik Konseyi’ndeki diğer kişilerin Hamideti konusunda sessiz kaldığına inanılıyor.

Bu sebeple Sudan ordusuna paralel askeri bir yapı olan HDK’ya komuta eden Hamideti'nin istifa etmesi durumunda Egemenlik Konseyi Başkan Yardımcılığı makamı ortadan kalkabilirdi. Hameti ayrıca Egemenlik Konseyi'ndeki diğer askerler ve Anayasal Bildiriye göre ordunun görev süresinin sonunda Egemenlik Konseyi'nin başkanlığını üstlenmesi gereken sivillerden farklı olarak ordu ile HDK’nın birlikte katıldığı 25 Ekim 2021 darbesinin aksine devrime ordudan ve onun rolünden bağımsız olarak katıldığını iddia ediyor.

Başkent Hartum’da orduya bağlı Hava Komuta Merkezi’nin yakınlarındaki HDK unsurları. 17 Mayıs 2023
Başkent Hartum’da orduya bağlı Hava Komuta Merkezi’nin yakınlarındaki HDK unsurları. 17 Mayıs 2023

Egemenlik Konseyi tarafından temsil edilen Sudan hükümeti, Hamideti'nin danışmanı İzzet’in geçtiğimiz salı günü Güney Sudan’a yaptığı ziyarete ve Egemenlik Konseyi Başkan Yardımcısı ve Hızlı Destek Kuvvetleri Komutanı adına Güney Sudanlı yetkililerle görüşmesine tepki gösterdi.

Önce azil

Hamideti’nin azledilmesi kararında, bir ‘asinin’ Egemenlik Konseyi Başkan Yardımcılığı görevinde kalmasını istemeyen subayların Orgeneral Burhan'a yaptıkları baskıları göz ardı edilemez. Aynı subaylar, kararın daha önce verilmemesini, Hamideti'nin ileride savaşla değil diyalog yoluyla geri dönüşü için kapıyı açık bırakma ve Hamideti'ye düşman olan ve Hemideti’nin bu çatışmanın kendilerine karşı olduğunu açıkça söylediği siyasal İslamcı çizgideki eski Devlet Başkanı Ömer el-Beşir rejiminin simaları tarafından yapılan üstü kapalı baskılarla bir anlaşmaya vardıktan sonra geri dönmesi girişimi olarak görüyorlardı.

Orgeneral Burhan'a Hamideti'yi siyaset sahnesinden uzaklaştırmak için bir başlangıç ​​olarak görevden alınması çağrısında bulundular. Hamideti, demokratik geçişi desteklemeye başlar başlamaz eski rejimin simalarının iktidara geri dönmelerinin önünde aşılmaz bir engel haline geldi. Hamideti’nin (onlara göre) Beşir'e ihanet etmesini affetmediler. Çünkü Hamideti, Ömer el-Beşir rejimini korumak için hiçbir adım atmamıştı. Bu yüzden Hamideti’yi ‘asi’ olarak nitelendirerek onu Egemenlik Konseyi Başkan Yardımcılığı görevinden almak için ordu içinden ve dışından baskı uyguladılar.

Diğer yandan kararda, Hamideti'nin yerine Burhan'ın Egemenlik Konseyi Başkan Yardımcısı olarak Sudan Halk Kurtuluş Hareketi-Kuzey (SPLM-N) lideri Malik Akkar'ın atanması da yer alıyor. Akkar, Cuba Barış Anlaşması ile Egemenlik Konseyi'ne katılmış, SPLM-N güçlerinin konuşlu olduğu Mavi Nil bölgesinin valiliğine atanmıştı. Devrim sırasında hangi tutumları sergilediği ya da hangi kararları aldığı bilinmeyen Akkar, 25 Ekim 2021 darbesinin ardından Egemenlik Konseyi'ne katılması siviller tarafından sert bir dille eleştirilmişti.

Azil kararında, bir ‘asinin’ Egemenlik Konseyi Başkan Yardımcılığı yapmasını istemeyen subayların Orgeneral Burhan'a yaptıkları baskıları göz ardı edilemez.

Akkar, darbenin ilk günlerinde Mavi Nil'de beklemiş, daha sonra geri dönerek darbe sonrası hükümete katılmıştı. SPLM-N’deki yardımcısı Yasir Said Arman'ın Orgeneral Burhan tarafından tutuklanması hareketin bölünmesine yol açtı. SPLM-N’nin önde gelen bazı isimleri, Yasir Said Arman’ın peşinden giderek SPLM - Devrimci Akım’ı kurdular. Bu yüzden Akkar’ın yeni görevinde önemli bir rol oynamayacağı, daha ziyade sorunlar çözülene kadar bu makamı korumakla yetineceği düşünülüyor.

Komşu ülke Çad'a geçen Sudanlı mülteciler. 9 Mayıs 2023
Komşu ülke Çad'a geçen Sudanlı mülteciler. 9 Mayıs 2023

Yasal ve anayasal ikilem

Orgeneral Burhan'ın kararları karşısındaki asıl ikilem, hukuki ve anayasal açıdan zayıf olması. Bunun nedeni, Burhan’ın kararlarını, 25 Ekim 2021 darbesinden bu yana Anayasal Bildiri’nin maddelerini bozarak ya da seçici davranarak almasıydı.

Bunun yanı sıra Anayasal Bildiri’yi imzalayan diğer tarafın, yani Özgürlük ve Değişim Bildirgesi Güçleri (ÖDBG) temsilcileri tutuklandı. Bundan dolayı halk, bugün Orgeneral Burhan'ın, yardımcısı Hamideti’yi azletmesi ve yerine Akkar’ı atanması da dahil olmak üzere aldığı kararların sonuçlarıyla mücadele ediyor. Bu da savaşın gölgesinde kalmış bir halk ve ülke olarak onları kaderlerini sorgulamaya itiyor.

Dolayısıyla Hamideti'nin azil kararı, Orgeneral Burhan ve Hamideti temsilcilerinin Suudi Arabistan'ın Cidde kentinde katıldıkları müzakerelerden ve savaşın sonuçlarından biri olarak Hamideti’nin siyasi rolüne son vermeye çalışan ordu ve Beşir rejiminin eski simalarının baskısıyla HDK'nın buradaki konumunu zayıflatma girişiminden ayrı tutulamaz. Bununla birlikte HDK'yı ekonomik olarak zayıflatmak için bankalardaki fonlarının dondurulması kararı da alındı.

*Bu makale Şarku’l Avsat tarafından Majalla’dan çevrildi.

Daha fazlasını oku

 
 
ARAP DÜNYASI

Sudan’ın komşuları iç savaşı durdurmak için toplanıyor

Geçtiğimiz ay Kahire’deki Sudan’a Komşu Ülkeler Zirvesi’ne katılanların toplu fotoğrafı (Mısır Cumhurbaşkanlığı)
Geçtiğimiz ay Kahire’deki Sudan’a Komşu Ülkeler Zirvesi’ne katılanların toplu fotoğrafı (Mısır Cumhurbaşkanlığı)
TT
TT

Sudan’ın komşuları iç savaşı durdurmak için toplanıyor

Geçtiğimiz ay Kahire’deki Sudan’a Komşu Ülkeler Zirvesi’ne katılanların toplu fotoğrafı (Mısır Cumhurbaşkanlığı)
Geçtiğimiz ay Kahire’deki Sudan’a Komşu Ülkeler Zirvesi’ne katılanların toplu fotoğrafı (Mısır Cumhurbaşkanlığı)

Sudan’a komşu ülkelerin dışişleri bakanları, Temmuz ayı ortasında yapılan Sudan’a Komşu Ülkelerin Devlet ve Hükümet Başkanları Zirvesi’nde alınan karara göre Çad’ın başkenti Encemine’de “Sudan Krizinden Çıkış Yolları” gündemiyle toplanıyor.

13 Temmuz’da Kahire’de Mısır, Libya, Çad, Orta Afrika, Güney Sudan, Eritre ve Etiyopya olmak üzere yedi Afrika ülkesinin liderlerinin katıldığı Sudan’a Komşu Ülkeler Zirvesi gerçekleştirilmişti. Zirvede, “Sudan krizinin ülkenin geleceği, istikrarı, birliği ve toprak bütünlüğü üzerindeki yansımalarının çözülmesi ve ulusal kurumların çöküşünün önlenmesi için gerekli uygulamalı adımları ele alacak” bir iletişim mekanizması kurma kararı alınmıştı. Bu iletişim mekanizmasına katılımcı ülkelerin dışişleri bakanları liderlik edecek.

Kapanış bildirgesine göre zirvede ayrıca, iletişim mekanizmasına “Hükümetler Arası Kalkınma Otoritesi (IGAD) ve Afrika Birliği (AfB) de dahil olmak üzere mevcut mekanizmalarla entegrasyonunda Sudanlı taraflarla doğrudan iletişim kurarak çatışmayı durdurup Sudan krizinde kapsamlı bir çözüme ulaşmak için uygulanabilir pratik çözümler içeren bir yürütme eylem planı” hazırlama görevi verilmişti.

Görsel kaldırıldı.
Geçtiğimiz ay Sudan’a Komşu Ülkeler Zirvesi’nde konuşma yapan Mısır Cumhurbaşkanı Abdulfettah es-Sisi (Mısır Cumhurbaşkanlığı)

Çad Dışişleri, Yurtdışındaki Çadlılar ve Uluslararası İşbirliği Bakanlığı tarafından yapılan açıklamada, Sudan’a Komşu Ülkelerin Dışişleri Bakanları Komitesi’nin ilk toplantısının 6-7 Ağustos tarihlerinde Encemine’de yapılacağı duyurulmuştu. Açıklamada, toplantının esas amacının “Sudan’ı binlerce kişinin ölümüne ve milyonlarca Sudanlının yerinden olmasına neden olan yıkıcı bir savaşın uçurumuna sürükleyen mevcut Sudan krizinden çıkış yolları önermek” ve aynı zamanda “ortakların dikkatini büyüyen insani krize acil yanıtlar vermeye çekmek” olduğu belirtilmişti.

Aynı bağlamda, Mısır Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Büyükelçi Ahmed Ebu Zeyd yaptığı bir açıklamada, görüşmeye Mısır Dışişleri Bakanı Samih Şukri’nin katılacağını belirterek şu ifadeleri kullanmıştı:

“Komşu ülkelerin dışişleri bakanları toplantılarında Sudan krizinin çeşitli yönlerini, tüm güvenlik, siyasi ve insani boyutlarını, Sudan halkı üzerindeki etkilerini ve bölgesel ve uluslararası yansımalarını tartışacaklar. Amaç, Sudan’a komşu olan ülkelerin devlet ve hükümet başkanlarının mevcut krize son verecek ve Sudan’ın birliğini, toprak bütünlüğünü ve kardeş halkın sözünün geçerliliğini koruyacak çözümlere ulaşmak için etkili bir şekilde hareket etmelerini sağlayacak pratik öneriler geliştirmektir.”

Öte yandan Sudan Ümmet Partisi Genel Başkanı Mübarek el-Fadıl, Sudan’ın komşu ülkelerinin gösterdiği çabaların önemini vurguladı. Dışişleri bakanlarının Çad’daki ilk toplantılarında ortaya koyabilecekleri “pratik öneriler” olduğunu ve bunların “trajik” olarak nitelendirdiği krizi sona erdirmek için pratik çözümlere ulaşılmasına katkıda bulunabileceğini kaydetti. Şarku’l Avsat’a verdiği röportajda Fadıl, Sudan’ın komşu ülkelerinin bakanlık mekanizmasının, Hızlı Destek Kuvvetleri (HDK) üzerinde etkisi olan saha liderleri ve aşiret ileri gelenleriyle yoğun temaslar kurarak işe başlaması gerektiğini de sözlerine ekledi.

Fadıl, Sudan’ın komşu ülkelerinin bakanlar düzeyindeki mekanizmasının, ülkelerinin sahadaki etkin liderlerle iletişim kurma gücünden yararlanarak “başarıya ulaşma fırsatı” olduğuna dikkat çekti. Ayrıca, özellikle Libya, Çad ve Orta Afrika Cumhuriyeti gibi taraflardaki sınırların kontrol altına alınması gerektiğine dikkat çekti ve bu bölgelerin “HDK’ye silah kaçakçılığı yapmak için kullanıldığını” belirtti.

Diğer taraftan Sudanlı yazar ve siyasi araştırmacı Mecdi Abdulaziz, Sudan’a komşu ülkelerin dışişleri bakanları mekanizmasının toplanmasının, sahada ve siyasi düzeydeki değişkenliklerin ışığında gerçekleştiğine işaret etti ve bu değişkenlerin, “mekanizmanın Sudan’daki istikrarın yeniden tesis edilmesi çabalarına destek sağlamada başarılı olma olasılığı üzerinde büyük ölçüde etkisi olduğunu” belirtti.

Abdulaziz Şarku’l Avsat’a verdiği röportajda, “bu ayın savaşı durdurmak ve Sudan’da istikrarı yeniden sağlamak açısından büyük atılımlar getireceği” konusunda iyimser olduğunu söyledi. Cidde Forumu ile komşu Sudan ülkeleri arasında krizi sona erdirme çabalarında öne çıkan entegrasyonu takdir etti. Sudan’ın komşu ülkelerinin dışişleri bakanlarını, uluslararası insani ve yardım kuruluşlarının rolünü harekete geçirmeye teşvik etmenin önemini vurguladı. Ayrıca yerinden edilen ve Sudanlı vatandaşların “birkaç Arap ülkesi ve bölgesi dışında gerçek yardım almadığına” dikkat çekti.

Birleşmiş Milletler’e (BM) göre nisan ayının ortasından bu yana Sudan ordusu ile HDK arasındaki silahlı çatışmalarda çoğu sivil 3 binden fazla kişi öldü. Ayrıca 3 milyondan fazla kişi yerinden oldu ve mülteci konumuna düştü.