Kosova’nın kuzeyinde gerginlik devam ediyor

Zveçan’daki Sırp protestocular (AFP)
Zveçan’daki Sırp protestocular (AFP)
TT

Kosova’nın kuzeyinde gerginlik devam ediyor

Zveçan’daki Sırp protestocular (AFP)
Zveçan’daki Sırp protestocular (AFP)

Yüzlerce Sırp’ın bu hafta başlarında NATO liderliğindeki barış güçleri (KFOR) ile çatıştıktan sonra bugün belediye binasının önünde yeniden toplanmasıyla, Kosova’nın kuzeyinde tansiyon yine yükseldi.

Şarku’l Avsat’ın AFP’den aktardığı habere göre, KFOR askerleri Zveçan’daki belediye binasının etrafında çember oluşturdu ve ek olarak çevreyi metal bir çit ve dikenli tel ile güvenlik altına aldı.

Kosova’nın Sırp azınlığı, Nisan ayında kuzeydeki yerel seçimleri boykot ederek, yüzde 3,5’in altındaki küçük bir katılım oranına rağmen, Arnavutların yerel meclislerin kontrolünü ele geçirmesine izin verdi.

Pek çok Sırp, kendilerini gerçekten temsil etmediğine inandıkları Kosova Özel Polisi ve Arnavut belediye başkanlarının çekilmesi çağrısında bulunuyor.

Bugün toplanan göstericiler, belediye binasından Zveçan merkezine kadar uzanan iki yüz metrelik dev bir Sırp bayrağını dalgalandırdı.

NATO tarafından dün yapılan açıklamada, Sırp protestocularla çıkan çatışmalarda 30 barış gücü askerinin yaralanmasının ardından, Kosova’nın kuzeyinde daha fazla kuvvet konuşlandırılacağı bilgisi verildi.

FOTO: Sırplar Zveçan’da dev bir Sırp bayrağı taşıyor (AFP)
Sırplar Zveçan’da dev bir Sırp bayrağı taşıyor (AFP)

NATO liderliğindeki barış güçleri, Pazartesi günü kalabalığı dağıtmak amacıyla kalkanlar ve coplar kullandı, ancak taş, şişe ve molotof kokteyli yağmuru ile karşılaştılar.

KFOR’a göre Pazartesi günkü çatışmalarda 11’i İtalyan ve 19’u Macar olmak üzere toplam 30 barış gücü askeri yaralandı.

3’ü ağır olmak üzere 52 protestocu yaralandı, 5 Sırp da çatışmalara katıldıkları için gözaltına alındı.

ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken, ülkesinin müttefiki olan Kosova’yı eleştirerek, Başbakan Albin Kurti hükümetini, Arnavut belediye başkanlarını atayarak, ‘gerginliği gereksiz yere tırmandırmakla’ suçladı.

ABD, Kosova’nın devam eden askeri tatbikatlara katılımını da askıya aldı.

Kosova, 1999’da ABD önderliğindeki NATO askeri müdahalesinin Sırp güçleri ile Arnavut gerillaları arasındaki şiddetli savaşı etkili bir şekilde sona erdirmesinin ardından Belgrad’dan bağımsızlığını ilan etti.

Sırbistan -kilit müttefikleri Çin ve Rusya ile birlikte- bu adımı hala tanımayarak Priştine’nin Birleşmiş Milletler’de (BM) sandalye sahibi olmasını engelliyor.

Kosova’da ağırlıklı olarak Arnavutlar yaşıyor, ancak nüfusun yaklaşık yüzde 60’sını oluşturan Sırplar büyük ölçüde Belgrad’a sadık kalıyor.



Ayırma ve ilhakın tehlikeleri: Bölünmeden sonra birlik

Suriye'deki haritanın değişmesi Ortadoğu'daki haritalara değişimi dayatıyor (AFP)
Suriye'deki haritanın değişmesi Ortadoğu'daki haritalara değişimi dayatıyor (AFP)
TT

Ayırma ve ilhakın tehlikeleri: Bölünmeden sonra birlik

Suriye'deki haritanın değişmesi Ortadoğu'daki haritalara değişimi dayatıyor (AFP)
Suriye'deki haritanın değişmesi Ortadoğu'daki haritalara değişimi dayatıyor (AFP)

Refik Huri

Suriye'nin birliğine ve toprak bütünlüğüne saygı gösterilmesi yönündeki resmi Arap ve uluslararası çağrıların yanında, Suriye'nin bölünmesi yönünde seslerin yükselmesi şaşırtıcı değil. İlginç olan, bölünmeyi savunanların üç temel hususu göz ardı etmeleridir. Birincisi, Suriye'nin 2011 yılından bu yana bölgesel veya uluslararası bir gücün ya da her ikisinin kontrolünde olan kısımlara bölünmüş olduğudur. İkincisi, rejimin yıkılmasından sonraki doğal eğilim, bölünmeden birleşmeye doğru gitmektir; bölünmeyi resmen veya zorla kökleştirmek değildir. Üçüncüsü, Suriye haritası bölge haritasından izole bir harita değildir, dolayısıyla aktörler ister yerel ister bölgesel veya küresel olsunlar, bu haritayla oynamak, diğer haritalarla oynamaya kapalı bir süreç değildir.

Lübnan ve ardından Irak'tan öğrendiğimiz ders Sykes-Picot haritalarının, yüz yıldan fazla bir süredir milliyetçi birleştirme çabalarının ve mezhepçi bölme çabalarının başarısına direndiğidir. Ne ülkeler arasındaki birlik girişimleri başarılı oldu ne de bölünmeler gerçekleşti. Sir Mark Sykes ve François Georges-Picot'nun bölge hakkındaki bilgisizliklerine, İngiliz ve Fransız stratejik tercihler, iki manda ülkesi arasındaki petrol ve diğer hususlarla ilgili rekabet nedeniyle heterojen grupları kapsayan sınırlar çizmekte keyfi davrandıklarına dair hikayelere rağmen, bölge ülkelerinin haritaları iç içe geçmiş ve birbiriyle bağlantılıdır.

Diğer bir deyişle Suriye'de haritanın değişmesi, Lübnan, Irak, Filistin, Türkiye ve İran'daki haritaların da değişmesi anlamına geliyor. Bu da bir tür ayırma ve bir tür ilhak demektir. Zayıf ülkelerden toprak almak ve hayallerini gerçekleştirmek isteyen güçlü ülkelere eklemektir. Burada Osmanlı İmparatorluğu'nun özellikle Halep ve Musul'u ilhak etme hayallerine, Velayeti Fakih’in “Gizli İmam'ın zuhuru ve devletinin kurulması” için her şeyi ilhak etme ve dünyayı yönetme hayalleri, Suriye'deki Golan Tepeleri, Hermon Dağı'nın zirvesi, su kaynakları, Batı Şeria ve tabii Gazze’yi kapsayan ve hatta Güney Lübnan'da Evveli Nehri'ne kadar uzanan “Büyük İsrail” hayalleri ekleniyor.

Ayırma ve ilhak denkleminin gerçekten başarılı olması durumunda bölgede nasıl bir tablonun ortaya çıkacağını bilmeyen yoktur. Topraklarını kaybeden ülkeler ile kendilerine ait olmayan toprakları ilhak eden ülkeler arasında bir barış, kalkınma ve iş birliği tablosu olmayacağı kesindir. Aksine çatışmalara ve savaşlara sahne olacaktır. Dahası sadece İsrail ile toprağı kurtarmak için bir yüz yıl daha sürecek askeri çatışma yaşanmayacak, aynı zamanda Osmanlı İmparatorluğu ile Pers İmparatorluğu arasındaki yüzyıllar süren çatışmalara da geri dönülecektir. Bu ikisi arasındaki çatışma ise sadece nüfuz için değildir.

Bölgesel oyunun, ister şiddetli çatışma bağlamında isterse her bir bölgesel gücün kendine özgü alanlarda nüfuzunu artırma ve böylece yeni bir bölgesel güvenlik sistemi düzenleme anlayışı bağlamında olsun, Türkiye, İran ve İsrail ile sınırlı olduğu düşünülemez. Uluslararası oyun daha büyük. Fransız siyaset bilimci Bertrand Badie'nin “ittifakların giderek ortadan kalktığı ve mevcut gerçekliğe damga vuran bir aşırı akışkanlığın hâkim olduğu, böylece korunan müttefik veya vekilin asıl güç karşısında bir tür bağımsız hareket etme marjına sahip olduğu bir döneme giriş” olarak adlandırdığı bir dönemde, fırsat verilen devlet dışı güçler olgusunun rolü açıktır.

Rusya Ukrayna savaşıyla meşgulse de Suriye'deki Hmeymim Hava Üssü ve Tartus Deniz Üssü'nün korunması için de aktif olarak çalışıyor. Ukrayna savaşında bile Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in yürüttüğü savaş Ukrayna'dan çok daha büyük bir savaştır. Şarku'l Avsat'ın  Indepenedent Arabia'dan aktardığı analize göre Soğuk Savaş sonrasında Batı'nın Rusya'ya karşı haddini aşma durumunu “düzeltmek” ve Moskova'nın büyük bir gücün odak noktası olduğunu kanıtlamak için yapılan bir savaştır.

Mara Karlin'in “Topyekûn Savaş” ile ilgili bir makalesinde söylediği gibi, ABD “Kızıldeniz'in güvenliğini sağlamada başarısız olduysa ve Hint ile Pasifik Okyanuslarını güvence altına alma gücü ile ilgili soru karşısında durduysa” da Ortadoğu ve Uzakdoğu’da büyük oyunu oynamaya kararlı. Çin, ABD tarafından korunan Tayvan'ı geri almakla çok ilgilense ve 130 ülkenin katıldığı “Kuşak ve Yol” projesi konusunda çok rahat olsa da kendisine nüfuz alanları aramaya zorlayan devasa bir deniz ve hava kuvveti inşa ediyor. Ortadoğu ise sadece ticaretten ibaret değil.

Ayırma ve ilhak konuşmaları ile ilgili olarak George Washington Üniversitesi'nde siyaset bilimi ve uluslararası sorunlar profesörü Mark Lynch, “Ortadoğu'nun sonu”ndan bahsediyor. Neden? Çünkü ona göre “eski bir harita yeni bir gerçekliği çarpıtıyor.” Ortadoğu artık Amerikan üniversitelerinin ve ABD Dışişleri Bakanlığı'nın haritalarındaki gibi Arap dünyası, İsrail, Türkiye ve İran’dan ibaret değil. ABD Merkez Komutanlığı haritasına göre artık Afganistan, Cibuti, Eritre, Etiyopya, Kenya, Pakistan ve Somali'yi de kapsıyor. Edgar Morin'in dediği gibi “Hayatın tümü belirsizlik denizinde yüzmektir.”

*Bu analiz Şarku’l Avsat tarafından Independent Arabia’dan çevrilmiştir.