Putin-Tebbun Zirvesi İkili iş birliğine vurgu yapıyor

Cezayir ve Rusya liderleri ‘Derinlemesine Stratejik Ortaklık’ bildirgesine ve yeni alanlarda anlaşmalara imza attı

Rusya Devlet Başkanı ve Cezayirli mevkidaşı iki ülke arasındaki anlaşmaların imza töreninde iken (DPA)
Rusya Devlet Başkanı ve Cezayirli mevkidaşı iki ülke arasındaki anlaşmaların imza töreninde iken (DPA)
TT

Putin-Tebbun Zirvesi İkili iş birliğine vurgu yapıyor

Rusya Devlet Başkanı ve Cezayirli mevkidaşı iki ülke arasındaki anlaşmaların imza töreninde iken (DPA)
Rusya Devlet Başkanı ve Cezayirli mevkidaşı iki ülke arasındaki anlaşmaların imza töreninde iken (DPA)

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ve Cezayir Cumhurbaşkanı Abdulmecid Tebbun, Kremlin'deki görüşmelerin ardından dün derin ‘Stratejik Ortaklık Bildirisi'ni imzaladı. Bu bildirinin, ülkeler arasındaki ilişkilerde niteliksel bir atılımın temelini oluşturacağı belirtildi. Görüşmeler, bölgesel ve uluslararası dosyalarda ülkelerin pozisyonlarının uyumlu olduğunu yansıttı. Ukrayna savaşı ve uluslararası siyasetin dalgalanmaları nedeniyle zorlu bir dönemde Tebbun, ülkesinin Moskova ile iş birliğini azaltma yönünde uygulanan dış baskılara maruz kaldığını dile getirdi. Ayrıca, Cezayir'in BRICS (Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin ve Güney Afrika Cumhuriyeti) ekonomik iş birliği grubuna katılım sürecini hızlandırmak ve ulusal para birimleriyle ticarete geçerek ‘dolar egemenliğinden kurtulmak’ isteğini vurguladı.

Kremlin'e göre, geniş kapsamlı görüşme turu, geniş bir iki taraflı ve uluslararası konular yelpazesine odaklanıldı ve her iki tarafın da ülkeler arasındaki ilişkilere güçlü bir ivme kazandırmaya verdikleri ilginin bir yansıması oldu. Putin'in toplantının başlangıcında vurguladığı gibi, tarihi ilişkilerin derinliğine işaret. Rusya için Cezayir ile ilişkilerin ‘özel bir öneme’ sahip olduğunu ve stratejik bir niteliğe sahip olduğunu vurguladı. Putin'e göre, ortak bildirinin imzalanması, iki ülke arasındaki çift taraflı ilişkilerde daha ileri bir aşamanın başlangıcı olacak.

Putin görüşmenin sonunda “Tebbun ile görüşmeler çok verimli geçti. Bu, iki ülke arasındaki ilişkileri çeşitli alanlarda güçlendirmeyi amaçlayan hükümetler, bakanlıklar ve belediye yetkilileri düzeyinde imzalanan çok çeşitli belgede açıkça anlaşılıyor. Ülkelerimiz arasındaki siyasi koordinasyon 60 yıldır etkilenmedi" dedi. Ticaret hacminin arttığı son aşamada ikili iş birliklerinin artırılmasının önemine işaret eden Putin, ayrıca “Koordinasyonun derinleştirilmesi, özellikle uluslararası arenada, bölgesel ve uluslararası kuruluşlarda ve ‘OPEC Plus grubu’ gibi kilit rol oynayan gruplar çerçevesinde iş birliği açısından gelinen aşamada ayrı bir önem taşımaktadır” dedi.

Putin, ‘stratejik ortaklık’ anlaşmasını imzaladıktan sonra Cezayir Cumhurbaşkanı Tebbun ile el sıkışırken (EPA)
Putin, ‘stratejik ortaklık’ anlaşmasını imzaladıktan sonra Cezayir Cumhurbaşkanı Tebbun ile el sıkışırken (EPA)

Şarku’l Avsat’ın Cezayir resmi haber ajansı APS’den aktardığına göre Putin, Cezayir'in önümüzdeki iki yıl boyunca Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nin (BMGK) daimi olmayan üyesi olarak seçilmesinin iki ülke için önemli dosyalarda iş birliğini geliştirmek için geniş ek alanlar sağladığını söyledi.

Putin, anlaşmayla ilgili olarak şu anda belgenin öneminin, iki taraflı iş birliğini enerji ve askeri alanlar gibi geleneksel dosyalardan daha geniş bir yelpazede, mali sektör, sanayi, tarım, ticari konular gibi yeni alanları kapsamasında yattığını belirtti. Ayrıca, çevresel ve su kaynakları gibi önemli konuları kapsaması gerektiğini ifade etti. Putin, Cezayir’i ‘Arap dünyası ve Afrika'da Rusya'nın ana ortaklarından biri’ olarak tanımlayarak, Rusya'nın Cezayir ile ‘tüm alanlarda iş birliği alanlarını genişletmek için hiçbir kısıtlaması olmadığını’ vurguladı.

İki lider daha önce uzayın barışçıl amaçlarla kullanılması konusunda iş birliği anlaşması da imzalamıştı.

Öte yandan Tebbun, özellikle ilişkilerin gelişme seviyesinden memnuniyetini ifade ederek, farklı alanlarda koordinasyonun güçlendirilmesi sürecinden memnuniyetini dile getirdi. Ülkesinin ‘en kısa sürede’ BRICS grubuna katılmayı hedeflediğini ve dolar ve euroya olan bağımlılığı azaltma çabalarını vurguladı. Ayrıca Rusya ve Cezayir arasında ulusal para birimlerini kullanarak karşılıklı yerleşimleri genişletmenin önemine değindi.

İki lider zirve sonunda basın mensupları ve iki ülkenin heyeti önünde iki ayrı bildiri sundu. Putin, Cumhurbaşkanı Tebbun'u gelecek ay St. Petersburg'da düzenlenecek Rusya-Afrika Zirvesi'ne davet etti.

Rusya Devlet Başkanı Putin ile Tebbun'un Kremlin'deki görüşmesinden bir kare (EPA)
Rusya Devlet Başkanı Putin ile Tebbun'un Kremlin'deki görüşmesinden bir kare (EPA)

Putin ayrıca “İki ülkenin ekonomisini güvence altına alacak olan ulusal para birimleriyle takas uygulamasının yoğun bir şekilde uygulanması gerekiyor. Cezayir'e ve Cezayir Cumhurbaşkanı'na Ukrayna'daki durumla ilgili bazı arabuluculuk hizmetleri sunmaya istekli oldukları için minnettarız” ifadelerini kullandı. Rusya ve Cezayir'in çok taraflı çabalarının, diğer şeylerin yanı sıra, küresel enerji piyasalarının istikrarına katkıda bulunduğuna işarette bulundu.

Öte yandan Tebbun, Cezayir'in ‘zor koşullar altında koruyabilmesi için kendisine silah sağlayan Rusya'nın desteği sayesinde bağımsızlığını koruduğunu’ açıkça belirtti. Moskova'ya yaptığı ziyaretin, iki ülkenin ikili ilişkileri pekiştirme ve işbirliği hızını artırma yönündeki çabaları çerçevesinde olduğuna işaret etti.

Tebbun, Putin ile yaptığı görüşmelerin ‘verimli, samimi ve açık’ olduğunu ifade ederek, bu görüşmelerin her iki ülke arasındaki üst düzey siyasi ilişkilerin seviyesini yansıttığını ve geleneksel siyasi istişareyi sürdürme yönündeki ortak iradeyi teyit ettiğini belirtti. Ayrıca, Putin'in müdahalesiyle ortaya koyduğu her şeye katıldıklarını ifade etti. Ayrıca çeşitli alanlardaki ikili ilişkileri ve bunları geliştirmenin yollarını tartıştıklarını ve iki ülkeyi ilgilendiren bölgesel ve uluslararası konularda görüş alışverişinde bulunduklarını söyledi.

Tebbun, görüşmede ele alınan konular, Batı Sahra sorunu, Sahel bölgesindeki durum, Filistin meselesi ve Ortadoğu'daki gelişmeler gibi dosyalara ilişkin görüş birliği konusundaki memnuniyetini dile getirdi. Ayrıca, Rusya'nın Cezayir'in BRICS grubuna katılımını desteklemesinden dolayı Putin'e teşekkür etti.



İsrail, Türkiye-Suriye askeri anlaşmasına nasıl yanıt verecek?

Suriye Savunma Bakanı Murhaf Ebu Kasra ve Türkiye Savunma Bakanı Yaşar Güler, 13 Ağustos 2025'te Ankara'da savunma anlaşmasının belgelerini imzaladı
Suriye Savunma Bakanı Murhaf Ebu Kasra ve Türkiye Savunma Bakanı Yaşar Güler, 13 Ağustos 2025'te Ankara'da savunma anlaşmasının belgelerini imzaladı
TT

İsrail, Türkiye-Suriye askeri anlaşmasına nasıl yanıt verecek?

Suriye Savunma Bakanı Murhaf Ebu Kasra ve Türkiye Savunma Bakanı Yaşar Güler, 13 Ağustos 2025'te Ankara'da savunma anlaşmasının belgelerini imzaladı
Suriye Savunma Bakanı Murhaf Ebu Kasra ve Türkiye Savunma Bakanı Yaşar Güler, 13 Ağustos 2025'te Ankara'da savunma anlaşmasının belgelerini imzaladı

Ömer Önhon

Suriye'de gerginlik, bir yandan Suriye ordusu ve Arap aşiretleri, diğer yandan Suveyda'daki Dürziler arasında şiddetlenen çatışmalarla devam ederken, Şam ile Kürtler arasındaki müzakereler de tıkanmış durumda.

8 Ağustos'ta, Kürt Halk Koruma Birlikleri’nin (YPG) omurgasını oluşturduğu Suriye Demokratik Güçleri'nin (SDG) girişimiyle Haseke'de düzenlenen, Dürzi lider Hikmet el-Hicri ile Suriye Alevileri Yüksek Konseyi Başkanı Gazal Gazal'ın video konferans yoluyla katıldığı “Ortak Tutum” konferansında, katılımcılar Suriye'de istikrarın ancak ademi merkeziyetçi bir yönetim sistemiyle sağlanabileceğini belirttiler.

 8 Ağustos 2025'te Haseke'de düzenlenen “Bileşenlerin Birliği” Konferansı (North Press)8 Ağustos 2025'te Haseke'de düzenlenen “Bileşenlerin Birliği” Konferansı (North Press)

Bu gelişmeler ışığında, birçok Suriyeli, ülkelerinin geleceği konusundaki tartışmanın artık Suriye'nin bölünüp bölünmeyeceği değil, yeniden birleşip birleşemeyeceği etrafında döndüğüne inanıyor.

Suriye arenası şu anda askeri ve diplomatik düzeyde aktif bir hareketliliğe tanık oluyor. Haseke toplantısının sonuçlarına yanıt olarak Suriye hükümeti, Şam dışında ister Paris'te ister başka bir yerde olsun, Kürtlerle herhangi bir toplantıya katılmayı reddettiğini açıkladı. Öte yandan Fırat Nehri kıyısında ve Deyrizor'da SDG ile aralıklı çatışmalar yaşandığına dair haberler arasında, Suriye ordusu, kuzeydoğudaki belirli bölgelere güçlerini konuşlandırdı.

Türkiye Dışişleri Bakanı, SDG ve İsrail'i eleştirerek, Kürt güçlerinin mart mutabakatı kapsamındaki taahhütlerini yerine getirmediğini ve oyalandığını belirtti

 Türkiye Dışişleri Bakanı Hakan Fidan'ın 7 Ağustos'ta Şam'ı ziyaret edip Cumhurbaşkanı Ahmed eş-Şara ve Suriye Dışişleri Bakanı Esad eş-Şeybani ile görüşmesinden bir hafta sonra, dışişleri ve savunma bakanları ile istihbarat teşkilatı başkanının da aralarında bulunduğu bir Suriye heyeti Ankara'ya doğru yola çıktı. İki ülkenin savunma bakanları, silahlı kuvvetler arasında “ortak eğitim ve danışmanlık koordinasyonu” konusunda bir mutabakat zaptı imzaladı.

 Suriye Cumhurbaşkanı Ahmed Şara ve Türkiye Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, Şam, 7 Ağustos 2025 (AFP)Suriye Cumhurbaşkanı Ahmed Şara ve Türkiye Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, Şam, 7 Ağustos 2025 (AFP)

Mutabakat, askeri personel değişimi ve terörle mücadele, mayın temizleme, lojistik ve barışı koruma operasyonları alanlarında uzmanlık eğitimi yoluyla Suriye ordusunun kabiliyetlerini geliştirmeyi ve modernize etmeyi amaçlıyor.

İki bakan, yoğun görüşmelerin bağlamını özetledikleri bir basın toplantısı düzenlediler ve mutabakatın imzalanmasının önünü açan ortak cephe oluşturduklarını gösterdiler. Türkiye Dışişleri Bakanı, SDG ve İsrail'i eleştirerek, Kürt güçlerinin 10 Mart mutabakatı kapsamındaki taahhütlerini yerine getirmediğini, oyalandığını ve İsrail'in Suriye dosyasındaki en büyük engel olduğunu belirtti. Türkiye'nin kurnazlık olarak nitelendirdiği şeye daha fazla müsamaha göstermeyeceği konusunda uyardı ve olası askeri seçeneklere açıkça işaret etti.

Suriye Dışişleri Bakanı Şeybani ise İsrail saldırılarının Suriye'nin egemenliğini hedef aldığını ve Suriye içinde mezhep çatışmalarını alevlendirmeyi amaçladığını söyledi.

Suriye krizi, iç içe geçmiş üç eksende kendini gösteriyor:

Birinci eksen, idari ve hukuki, zira Suriye hükümeti, tüm Suriyeli unsurların haklarını güvence altına alacak temeller kurma sözü vermesine rağmen, bu söz henüz pratik adımlara dönüştürülmedi.

İkinci eksen, Selefi olan Heyet Tahrir eş-Şam'a güvenmeyen, aşırılıkçı uygulamalarından korkan ve otoritesine boyun eğmek istemeyen azınlıkların endişeleriyle ilgili.

Üçüncü eksen ise İsrail, Türkiye, ABD ve bazı Arap ülkelerinin olayların gidişatını kendi çıkarlarına göre yönlendirmeye çalıştığı dış güçlerin müdahaleleriyle ilgili.

Ankara ve Tel Aviv arasındaki ilişkiler, son 15 yıldır tekrarlanan krizlere tanık oldu ve özellikle İsrail'in Gazze Şeridi'ni işgalinden bu yana en düşük seviyelerine geriledi

İsrail, Beşşar Esed'i devirmeyi ve İran'ı Suriye'den çıkarmayı başarmış olsa da Cumhurbaşkanı Ahmed Şara ve Heyet Tahrir eş-Şam'a (HTŞ) güvenmiyor. HTŞ'nin büyük bir savaşa hazırlık olarak geçici ateşkes uyguladığına ve yeterince güçlü hissettiğinde silahlarını İsrail'e çevireceğine inanma eğiliminde. Bu nedenle Tel Aviv, Suriye'yi zayıf ve parçalanmış halde tutmanın kendi çıkarlarına hizmet ettiğine inanıyor ve bu amaçla bazı azınlık gruplarını destekliyor ve onları merkezi hükümetten uzaklaşmaya teşvik ediyor.

Türkiye ise farklı düşüncelerle hareket ediyor. Merkezi olmayan bir sistem kurulmasının veya Kürtlere özel statü tanıyan anlaşmaların imzalanmasının, özellikle “Terörsüz Türkiye” girişimi ve anayasa değişikliği tartışmaları ışığında, Türkiye'nin iç koşullarını olumsuz etkileyeceğine inanıyor.

Suriye Savunma Bakanı Murhaf Ebu Kasra ve Türkiye Savunma Bakanı Yaşar Güler, 13 Ağustos 2025'te Ankara'da savunma anlaşması belgelerini imzalıyor (Dışişleri)Suriye Savunma Bakanı Murhaf Ebu Kasra ve Türkiye Savunma Bakanı Yaşar Güler, 13 Ağustos 2025'te Ankara'da savunma anlaşması belgelerini imzalıyor (Dışişleri)

Suriyeli taraflar çözümlerini güç kullanarak dayatmaya çalışırsa yeni bir iç savaş riski devam ediyor ve bu da olası bölünmeye yol açabilir. Daha da kötüsü, Türkiye ve İsrail gibi bölgesel güçler bu çatışmaya doğrudan dahil olabilir.

İki ülke birbirlerinin hareketlerini şüpheyle takip ediyor. İsrail, Ankara'nın Hamas'ı desteklediğine ve Suriye arenası aracılığıyla kendisini çevrelemeye çalıştığına inanırken, Türkiye, İsrail'in Kürt kartını kullandığına, Doğu Akdeniz'de Yunanistan ve Kıbrıslı Rumlarla ittifaklar kurduğuna ve Kongre ile ABD yönetimindeki nüfuzunu baskıyı artırmak için kullandığına inanıyor.

Ankara ve Tel Aviv arasındaki ilişkiler son 15 yılda tekrarlanan krizlere tanık oldu ve özellikle İsrail'in Gazze Şeridi'ni işgalinden bu yana en düşük seviyelerine geriledi. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile Başbakan Binyamin Netanyahu arasındaki ilişkiye kişisel ve ideolojik husumet hakim. Ankara, Netanyahu'nun “Büyük İsrail” planına bağlılığı hakkındaki açıklamalarını doğrudan bir tehdit olarak görüyor.

İsrail ise Türkiye'nin Suriye'deki artan nüfuzunu ve Ahmed Şara hükümetiyle ilişkilerini, İran'ın önceki nüfuzuyla karşılaştırıyor ve Ankara'yı daha büyük bir tehdit olarak görüyor.

İki taraf arasındaki yoğun düşmanlığa rağmen, İsrail ve Türkiye genellikle doğrudan bir çatışmaya girme eğiliminde değiller. Ancak, dar bir bölgedeki çok sayıda taraf ve çatışan çıkarlar göz önüne alındığında, çatışma riski varlığını sürdürüyor

ABD, Suriye dosyasında birincil aktör olmaya devam ediyor ve Başkan Donald Trump'ın Şara hükümetini destekleme kararı, en azından şimdilik yürürlükte. Suriye Özel Temsilcisi Büyükelçi Tom Barrack, onun talimatıyla devam eden krizlere çözüm bulma çabalarını sürdürüyor.

Washington ayrıca iki müttefiki Türkiye ve İsrail arasında doğrudan bir çatışmayı önlemek için çalışıyor ve bu amaçla perde arkasında aktif bir diplomasi yürütüldüğü söyleniyor.

Süveyda’da yaşanan çatışmalar sırasında aşiret savaşçıları,17 Temmuz 2025 (Reuters)Süveyda’da yaşanan çatışmalar sırasında aşiret savaşçıları,17 Temmuz 2025 (Reuters)

İsrail, Suriye içinde Türk askeri üslerinin kurulmasına şiddetle karşı çıkıyor. Ankara ve Şam'ın askeri iş birlikleri kapsamında böyle bir adım atıp atmayacakları ve İsrail'in buna nasıl tepki vereceği sorusu hâlâ cevapsız.Şarku'l Avsat'ın al Majalla'dan aktardığı analize göre bu, bölgesel güç dengesi açısından gerçek bir sınav niteliğinde.

Trump'ın iktidara gelmesinden bu yana Türk-Amerikan ilişkileri önemli ölçüde iyileşti ve Erdoğan, Trump'ın en sevdiği liderlerden biri olmaya devam ediyor. Ancak Trump, kararsızlığıyla tanınıyor ve görüşleri her an değişebilir.

Üst düzey Türk yetkililer, Ankara'nın iç veya dış müdahale durumunda Şam'ın destek talebini görmezden gelmeyeceğini defalarca vurguladı. Ancak, herhangi bir Türk askeri müdahalesi, özellikle halihazırda toparlanma mücadelesi veren bir ekonomi için önemli maliyetler doğurabilecek ABD ile çatışma riskini de taşıyor.

Birden fazla cephede aynı anda zorluklarla ve hem içeride hem de dışarıda artan baskılarla karşı karşıya olan İsrail’e gelince, doğrudan bir çatışmaya girerse kendini zor bir durumda bulacaktır. İki taraf arasındaki yoğun düşmanlığa rağmen, İsrail ve Türkiye genellikle doğrudan çatışmaya girme eğiliminde değiller. Ancak, dar bir bölgedeki çok sayıda taraf ve çatışan çıkar göz önüne alındığında, çatışma riski sınırlı da olsa devam ediyor.

*Bu analiz Şarku'l Avsat tarafından Londra merkezli al Majalla dergisinden çevrilmiştir.