عربي English Türkçe اردو فارسى
Logo
Son Haberler
DÜNYA

Netanyahu'nun Çin’e olası ziyareti, İsrailli güvenlik yetkililerini endişelendirdi

“Netanyahu’nun olası Çin ziyareti ‘ABD’nin gözüne parmak sokmak’ ve ‘ateşle oynamak’ demek”

Dönemin Çin Devlet Başkanı Yardımcısı Vang Çişan ve İsrail Başbakanı Benjamin Netanyahu, 2018 ekiminde Çin-İsrail İnovasyonda İş Birliği Ortak Komisyonu dördüncü toplantısına katıldıkları sırada (Xinhua)
Dönemin Çin Devlet Başkanı Yardımcısı Vang Çişan ve İsrail Başbakanı Benjamin Netanyahu, 2018 ekiminde Çin-İsrail İnovasyonda İş Birliği Ortak Komisyonu dördüncü toplantısına katıldıkları sırada (Xinhua)
TT
TT

Netanyahu'nun Çin’e olası ziyareti, İsrailli güvenlik yetkililerini endişelendirdi

Dönemin Çin Devlet Başkanı Yardımcısı Vang Çişan ve İsrail Başbakanı Benjamin Netanyahu, 2018 ekiminde Çin-İsrail İnovasyonda İş Birliği Ortak Komisyonu dördüncü toplantısına katıldıkları sırada (Xinhua)
Dönemin Çin Devlet Başkanı Yardımcısı Vang Çişan ve İsrail Başbakanı Benjamin Netanyahu, 2018 ekiminde Çin-İsrail İnovasyonda İş Birliği Ortak Komisyonu dördüncü toplantısına katıldıkları sırada (Xinhua)

İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu'nun ABD'nin en büyük düşmanı ve İsrail'in en önemli müttefiki olan Çin'e yapabileceğini söylediği olası ziyaret, İsrailli bazı üst düzey güvenlik yetkilileri arasında endişeye ve büyük bir gerilime yol açtı.

İsrail internet sitesi Ynet, İsrailli güvenlik yetkililerinin, ABD ile İsrail arasında İran’a olası saldırıların simüle edildiği savaş tatbikatlarında güçlü iş birliği konusundaki ısrarlı çalışmalar ve iki ülkenin istihbarat teşkilatlarının ‘dostane’ istihbarat paylaşımları devam ederken Başbakan Netanyahu'nun Çin’in ziyaret edebileceğini açıklamasının mümkün olan en kötü zamanda yapıldığını düşünüyorlar.

Netanyahu, daha önceki bir açıklamasında, “ABD ile İsrail arasındaki güvenlik ve istihbarat alanlarındaki iş birliğinin tüm zamanların en yüksek seviyesinde olduğunu” söylemişti.

ggweg
Netanyahu'nun 21 Ocak 2016'da Davos'ta dönemin ABD Başkan Yardımcısı Joe Biden ile birlikte çekilmiş bir fotoğrafı (AP)

Netanyahu’nun Çin’e yapabileceğini söylediği ziyaretin tarihi belirlenmemiş olmakla birlikte İsrailli güvenlik yetkililer ziyaretin, ABD Başkanı Joe Biden yönetimin Netanyahu hükümeti tarafından öne sürülen yargı reformu taslağını ‘yargıyı zayıflatma planı’ olduğu gerekçesiyle güçlü bir şekilde itiraz etmesinden ötürü Netanyahu’nun 6 ay önce yeniden başbakan seçilmesinden bu yana halen Beyaz Saray'a davet edilmemesinden kaynaklandığının çok iyi farkındalar.

Netanyahu, Biden'la daha önceki kararlarda da ters düşmüştü. Bunlar arasında Savunma Bakanı Yoav Gallant'ın Washington'ı ziyaret etmesine izin verilmemesi de yer alıyor.

Ynet, Gallant ile ABD Savunma Bakanı Lloyd Austin arasında 10 gün önce Brüksel'de gerçekleşen görüşmenin çok iyi geçtiğini aktardı. Fakat görüşmenin ABD'de değil, Brüksel'de yapılmış olması krizin siyasi düzeydeki derinliğini bir kez daha gözler önüne serdi.

İsrail Ordusu İstihbarat Daire (AMAN) eski Başkanı ve Ulusal Güvenlik Araştırmaları Enstitüsü (INSS) Direktörü Tümgeneral Tamir Hayman, yaptığı değerlendirmede “Çin ziyareti, Netanyahu'yu Beyaz Saray'a davet ettirmeyecek, aksine ABD yönetimini kızdıracak. Yani zamanlama taktiksel olarak kötü” dedi.

İsrailli güvenlik yetkilileri, iki ülke arasındaki güvenlik ilişkisinin mükemmel olduğunu, ancak durumun pek de iyi olmadığı ve böyle bir ziyaretin bu iş birliğine zarar verebileceğini söylediler.

EG
İsrail Savunma Bakanı Yoav Gallant (sağda), haziran ayı ortalarında Brüksel'deki ABD Büyükelçiliği'nde ABD'li mevkidaşı Lloyd Austin ile tokalaşırken (DPA)

İsrail ordusu, İsrail ile ABD arasındaki krizi anlıyor. Bu da ‘düşmanların belirlediği üç ana neden’ nedeniyle bu yıl savaş olasılığını artıran değerlendirmesinde açıkça görülüyor. Bu nedenlerden birincisi, (onların bakış açısına göre) müttefiklerini korumayan ABD'nin bölgedeki zayıflığı. İkincisi, yargı reformu protestolarının ardından İsrail'de yaşanan iç kriz. Üçüncü ve en önemlisi, İsrail-ABD ilişkilerinin, ABD'nin topyekun bir savaşta İsrail'i savunacağından emin olamadıkları bir noktaya kadar zayıfladığını anlamaları.

İsrailli yetkililer şu an ABD ile daha fazla gerilim yaşanmasını istemiyorlar. Netanyahu'nun lideri olduğu Likud Partisi’nden üst düzey bir yetkili, İsrail Başbakanı’nın olası Çin ziyaretini eleştirdi. Partili yetkili, Netanyahu'nun Washington'a resmi ziyarette bulunmadan önce Pekin'i ziyaret etmesinin ‘ABD'nin gözüne parmak sokmak’ olacağını belirterek bunun İsrail'e pahalıya mal olabileceğini söyledi.

İsmi açıklanmayan yetkili, İsrail Kamu Yayın Kuruluşu (KAN) tarafından aktarılan açıklamasında “Netanyahu ateşle oynuyor” dedi.

ABD ziyaret haberi hakkında yorum yapmasa da Çin’in ABD’nin ‘kırmızı çizgisi’ ve Cumhuriyetçilerle Demokratları birleştirmeyi başaran tek noktanın Çin nefreti olduğu biliniyor.

KAN, Çin'e olası ziyaret, ABD'nin de endişelerini artırdığını belirterek, Cumhuriyetçi Parti'de yetkililerin, İsrail'in Pekin'le yakınlaşması olasılığından ve teknolojik, ekonomik ve diğer alanlarda aralarındaki ilişkilerin güçlenmesinden korktuklarına ilişkin sözlerini aktardı.

Yetkililer, ‘her şeyin Netanyahu'nun bu ziyarette ne söyleyip ne yapacağına bağlı’ olacağının altını çizdiler.

İsrail merkezli Walla internet sitesinin aktardığı İsrailli üst düzey bir yetkilinin açıklamalarına göre Netanyahu, Çinli yetkililerin geçtiğimiz günlerde 2014 yılından beri düzenlenen Çin-İsrail İnovasyonda İş Birliği Ortak Komisyonu’nun yıllık toplantısı sırasında Netanyahu'yu Pekin'de ağırlamayı istediklerini ifade etmelerinin ardından Çin ziyaretiyle ilgili açıklamada bulundu.   Yetkili, Çin hükümeti ile Netanyahu'nun olası ziyaret tarihi hakkında resmi bir görüşme yapmadığını da sözlerine ekledi.

Daha fazlasını oku

 
 
DÜNYA

İran'daki reformistler ve radikaller Pezeşkiyan'ı kuşatıyor ve rejimi zor durumda bırakıyor

Mesud Pezeşkiyan hükümeti şu anda çoğunluk olan “reformistler” ile karar alma mekanizmasındaki son kalelerini korumaya çalışan radikal güçler arasında bölünmüş durumda (AFP)
Mesud Pezeşkiyan hükümeti şu anda çoğunluk olan “reformistler” ile karar alma mekanizmasındaki son kalelerini korumaya çalışan radikal güçler arasında bölünmüş durumda (AFP)
TT
TT

İran'daki reformistler ve radikaller Pezeşkiyan'ı kuşatıyor ve rejimi zor durumda bırakıyor

Mesud Pezeşkiyan hükümeti şu anda çoğunluk olan “reformistler” ile karar alma mekanizmasındaki son kalelerini korumaya çalışan radikal güçler arasında bölünmüş durumda (AFP)
Mesud Pezeşkiyan hükümeti şu anda çoğunluk olan “reformistler” ile karar alma mekanizmasındaki son kalelerini korumaya çalışan radikal güçler arasında bölünmüş durumda (AFP)

Hasan Fahs

İran'daki durumu takip eden Arap ve uluslararası çevrelerin yanı sıra İran siyasi çevrelerinin önemli bir kısmı, birkaç gün önce “Reformist Partiler Cephesi” tarafından yayınlanan bildiriyle meşguldü. Bildiride, kendisini imzalayanların bakış açısına göre İran'ın iç ve dış krizlerden çıkışı için bir yol haritası yer alıyordu. Konuyu takip edenler için bu yol haritasının belki de en önemli noktası, “ABD ile kapsamlı ve doğrudan müzakerelerin başlatılması ve ilişkilerin onur, bilgelik ve karşılıklı çıkar temelinde normalleştirilmesi amacıyla, yaptırımların kaldırılması karşılığında uranyum zenginleştirme faaliyetlerinin gönüllü olarak askıya alınması ve Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA) denetiminin kabul edilmesi” çağrısını içeren maddeydi.

Bu tutumu, İran'ın tutumu içinde veya reformist güçler ile rejimin karar alma hiyerarşisinde bu partilerin büyük ölçüde temsilcisi olarak kabul edilen Mesud Pezeşkiyan liderliğindeki devlet arasında ya da “reformistler” ile rejim arasında bir ayrışma olarak yorumlamadan önce, bu açıklamanın, iç boyutlarıyla nükleer faaliyetler ve Washington ile diyalogla ilgili taleplerden ziyade rejimin yapısına yönelik daha fazla meydan okuma oluşturan talepler içerdiğini belirtmek gerekir.

Bu noktada, çeşitli yönelimleri ile İran siyasi güçleri arasında, otorite ve yönetim mekanizmalarında köklü bir değişiklik yapılması gerekliliği konusunda geniş çaplı bir tartışmanın döndüğüne işaret edilmeli. Bu tartışma, son haftalarda İran'ın yeni bir saldırıya maruz kalma olasılığı hakkındaki konuşmaların artmasıyla yoğunlaştı. Saldırının bu sefer Tel Aviv’le sınırlı kalmayacağı, ABD ve NATO ülkelerinin de katılacağı öngörülüyor. Keza rejimin devrilmesinin neden olacağı çöküş ve sonuçları ister bir iç savaş ister İran coğrafyasının güç mücadelesi veren zayıf devletlere bölünmesi olsun, yeni saldırının amacının, rejimi ortadan kaldırmaktan başka bir şey olmayacağı da tahmin ediliyor.

Reformist Cephe’nin bildirisi, İran'ı yakın tehlike çemberinden çıkarmak için çalışma yönündeki açık arzu ve niyetini dile getirdi ki, karar alma çevreleri ve hatta Devrim Muhafızları eski komutanı Hamaney'in askeri danışmanı Yahya Rahim Safevi gibi Dini Lider'e yakın çevreler bile, bu yakın tehlikenin gerçekleşebileceğini inkar etmiyorlar. Buna rağmen, muhafazakâr ve radikal güçler, daha sert önlemlerle kendi vizyonları doğrultusunda değişim çağrısında bulunuyorlar. Ancak, devlet ve hükümetin, önceki dönemlerden miras kalan kronik ve birikmiş krizlere ilave olarak, ABD ile artan çatışmanın yol açtığı krizlere hızlı bir çözüm üretme konusundaki açık yetersizliğinin eşlik ettiği sert, boğucu günlük ekonomik baskılar altında ezilen sokakta bir patlama yaşanması ihtimalini hesaba katmıyorlar.

Şarku’l Avsat’ın Independent Arabia’dan aktardığı analizde Reformist Cephe bildirisinde nükleer programdan vazgeçmeye veya sona erdirmeye dair herhangi bir atıf yer almıyor, yalnızca İran müzakere heyetinin Amerikan tarafıyla müzakere masasına geri dönmek için bir giriş noktası olarak önerdiği “zenginleştirme faaliyetlerini askıya alma” ilkesine başvurma olasılığına değiniliyor. Bu atıf, Dışişleri Bakanı'nın siyasi danışmanı ve müzakere heyeti üyesi Mecid Taht Revançi'nin birkaç gün önce İran'ın yaptırımların kaldırılması karşılığında faaliyetlerini askıya alabileceğine yönelik açıklamasında da yer aldı.

Ancak bu, Mesud Pezeşkiyan hükümetine yönelik kuşatmayı tamamlıyordu. Zira hükümet, özellikle İran üzerindeki olası yıkıcı etkileriyle birlikte yeni bir savaşın patlak vermesi durumunda, önümüzdeki dönemde yaşanabilecek olumsuz gelişmelerin sonuçlarından kaçınmaya çalışan reformist çoğunluk ile karar alma yapısındaki son kalelerini korumaya çalışan radikal güçler arasında bölünmüş durumda. Dahası radikaller aşırılık ve fanatizmlerinde öyle ileriye gittiler ki, Cumhurbaşkanının yeterliliğini sorgulamaya başladılar, onu bu yeterlilikten mahrum bırakıp cumhurbaşkanlığından uzaklaştırmak amacıyla, bunları bir parlamenter mekanizmaya dönüştürmek için harekete geçtiler. Bu, ilk Cumhurbaşkanı Ebu'l-Hasan Beni Sadr'ın yaşadığı deneyimin yeniden canlandırılmasıydı.

Bildirideki özellikle nükleer kriz ve uluslararası toplumla ilişkilerle ilgili olan önemli başlıklar göz önüne alındığında, UAEA ile ilişkilerle ilgili hükümet tarafından meclis ve Yüksek Ulusal Güvenlik Konseyi aracılığıyla onaylanan mekanizmaların reddedilmesine dair hiçbir atıf yer almıyordu. Bildiriye imza atanların UAEA ile ilişkilerin yeniden kurulması ve denetim sürecinin yeniden başlatılması çağrısı, özellikle ABD-İsrail'in İran tesislerine yönelik saldırısı sonucunda iki taraf arasındaki güvenin sarsılmasının ardından, Ulusal Güvenlik Konseyi'nin değerlendirmesi ile bağlantılı resmi tutumla da uyumlu.

Radikaller, hükümeti ve diplomatik mekanizmalarını İran'ın hak ve kabiliyetlerinden feragat etmekle suçluyor. Batılı ülkelerin, özellikle de “troyka”nın, tetikleyici mekanizmayı harekete geçirip Güvenlik Konseyi yaptırımlarını yeniden yürürlüğe koyamayacaklarına, çünkü bunun kendi çıkarları pahasına olacağına inanıyorlar. Bu arada, reformcular, bu “troyka” ile ilişkilerin sürdürülmesinin ekonomik krizi daha da kötüleştirebileceğini, İran'ı “yaptırımlar cehennemine” sürükleyebileceğini ve BM Şartı'nın 7. Bölümü kapsamına geri alınmasına yol açabileceğini savunuyor.

ABD ile müzakerelerle ilgili temel hususa gelince, bildiri yeni bir şey sunmuyor. Tahran, mevcut çalkantılı dönemin, ciddi çözümlere ulaşmak için bir seçenek olarak dışlamadığı veya göz ardı etmediği doğrudan müzakerelere girmesini gerektirdiğinin farkında. Ayrıca, İranlı ve Amerikalı müzakereciler, bu müzakerelerin kapsamlı ve sonuç odaklı olmasını, normalleşme sürecinin önünü açmasını şart koşuyor. Bu ciddiyet, İran müzakere heyetinin, dolaylı müzakerelerin dördüncü turundaki önerisiyle belirginleşmişti. İran heyeti, Amerikan yatırımlarının İran pazarına giriş yapabileceğinden ve İran ekonomisinin çeşitli alanlarda Amerikan şirketlerine 1 trilyon dolardan fazla teklifler sunma kapasitesinden bahsetmişti.

Tahran'ın jeopolitik boyutta karşı karşıya kaldığı muazzam baskılar ki bunların sonuncusu ABD’nin himayesinde imzalanan Azerbaycan-Ermenistan anlaşmasıydı, keza genel olarak Ortadoğu'da, özellikle de Irak ve Lübnan'da stratejik düzeyde güç ve nüfuzunu yeniden tesis etme girişimleri, her türlü yeni saldırıya karşı tam hazırlıklı olma çabaları karşısında, liderlik, otorite ve karar alma sistemi, bir yandan rejim ile halk arasındaki ilişkiyi onarmaya çalışıyor. Reformist Cephe’nin bildirisinde siyasi özgürlükler ve ekonomik krizlerle ilgili olarak değinilen sorunlu konularda, halk ile rejim arasında sarsılan ve önemli ölçüde azalan güveni yeniden tesis etmeye çabalıyor. Diğer yandan da iç çekişmeleri büyük bir temkin ve ihtiyatla, bunlardan kaynaklanabilecek tehlikelerin farkında olarak ele alıyor. Zira değişim, on yıllar içinde birikmiş ideolojik söylemden acelesiz ve telaşsız bir şekilde vazgeçmeyi gerektiriyor. Kaldı ki hızlı tepki, işlerin kontrolden çıkmasına yol açabilir ve maruz kalınan iç ve dış baskılar karşısında geri çekilme ve zayıflık olarak yorumlanabilir.