Eski Birleşik Krallık Dışişleri Bakanı Owen: "İran darbesindeki rolümüzü itiraf edelim"

Darbenin ardından Musaddık yanlıları sokaklara dökülmüş, orduyla çıkan çatışmalarda 300'e yakın eylemci hayatını kaybetmişti (AFP)
Darbenin ardından Musaddık yanlıları sokaklara dökülmüş, orduyla çıkan çatışmalarda 300'e yakın eylemci hayatını kaybetmişti (AFP)
TT

Eski Birleşik Krallık Dışişleri Bakanı Owen: "İran darbesindeki rolümüzü itiraf edelim"

Darbenin ardından Musaddık yanlıları sokaklara dökülmüş, orduyla çıkan çatışmalarda 300'e yakın eylemci hayatını kaybetmişti (AFP)
Darbenin ardından Musaddık yanlıları sokaklara dökülmüş, orduyla çıkan çatışmalarda 300'e yakın eylemci hayatını kaybetmişti (AFP)

Eski Birleşik Krallık (BK) Dışişleri Bakanı David Owen, ülkesinin 1953'te İran'da yapılan darbedeki rolünü artık kabul etmesi gerektiğini belirtti.

Owen, BK'nin tanınmış gazetelerinden Guardian'a salı günü şunları söyledi: 

BK'nin 1953'te ABD'yle demokratik süreçleri sekteye uğrattığını kabul etmesi için iyi nedenler var. Hata yaptığımızı ve İran'ın demokratikleşmesine giden adımlara zarar verdiğimizi itiraf edersek, şimdiki reformların gerçekleşmesini biraz daha olası hale getiririz.

19 Ağustos 1953'teki darbede ABD ve BK istihbaratının da desteğiyle İran ordusu, demokratik seçimle iş başına gelen dönemin İran Başbakanı Muhammed Musaddık'ın iktidarına son vermişti. Bunun ardından Muhammed Rıza Şah Pehlevi, General Fazlullah Zahidi'yi başbakan olarak atamıştı.

BK bugüne dek darbedeki rolünü ne doğruladı ne de yanlışladı. CIA ise 10 yıl önce darbeye ilişkin gizli belgeleri kamuyla paylaşarak, olaydaki rolünü kabul etmişti. Belgelerde, BK'nin dış istihbarat servisi MI6'in CIA'le ortak çalıştığı da görülmüştü. 

Guardian, birçok siyasi analistin 1953'teki darbenin Şah karşıtı hareketleri güçlendirerek 1979'daki İran İslam Devrimi'ne giden süreci hazırladığını düşündüğüne dikkat çekti.

1977 ila 1979'da görev yapan Owen, süreçte kendisinin de hatalar yaptığını itiraf ederek, "Keşke ülkesinde daha demokratik bir yönetimin oluşmasına izin vermesi için Şah Pehlevi'ye çok daha önceden baskı yapsaydım" dedi.

Owen, İran'ı ayağa kaldıran Mahsa Emini protestolarına da dikkat çekerek, bunların kadınlar tarafından dile getirilen bir reform çağrısı olduğunu söyledi.

85 yaşındaki eski BK Dışişleri Bakanı, mevcut hükümetin İran'da köklü bir dönüşüm için eylemcilere destek verebileceğini belirterek, şu ifadeleri kullandı:

Benim 1977-79 arasında yaptığım hataları itiraf ettiğim gibi, 1953'te yaptığımız hataları da kabul edersek, mevcut BK hükümeti onların davalarına destek sağlayıp başarıya ulaşma ihtimallerini artırabilir.

Mahsa Emini protestoları

Tahran'da 13 Eylül'de "ahlak polisi" olarak bilinen İrşad devriyeleri tarafından gözaltına alındıktan sonra rahatsızlanarak hastaneye kaldırılan 22 yaşındaki Emini'nin 16 Eylül'de yaşamını yitirmesi, ülkede yönetime karşı büyük protestolara yol açmıştı.

Polis, Emini'nin sorgu sırasında sağlık sorunları nedeniyle fenalaştığını iddia etmiş, muhaliflerse genç kadının işkence görerek öldüğünü savunmuştu.

Norveç merkezli İran İnsan Hakları örgütü, protestolara dair son verilerini nisandaki raporunda yayımladı. Buna göre eylemlerde aralarında 48 kadın ve 68 çocuğun yer aldığı en az 537 kişi yaşamını yitirdi.

Independent Türkçe, Guardian, BBC



ABD, Gazze’de “ölüm tuzağı kuran” yardım kuruluşunu fonluyor

GHF'nin Gazze'deki yardım faaliyetleri başından beri tartışma yaratıyor (Reuters)
GHF'nin Gazze'deki yardım faaliyetleri başından beri tartışma yaratıyor (Reuters)
TT

ABD, Gazze’de “ölüm tuzağı kuran” yardım kuruluşunu fonluyor

GHF'nin Gazze'deki yardım faaliyetleri başından beri tartışma yaratıyor (Reuters)
GHF'nin Gazze'deki yardım faaliyetleri başından beri tartışma yaratıyor (Reuters)

ABD, Gazze İnsani Yardım Vakfı'na (Gaza Humanitarian Foundation/GHF) 500 milyon dolar fon sağlamayı planlıyor. 

Kimliğinin paylaşılmaması şartıyla Reuters'a konuşan yetkililer, ABD Dışişleri Bakanlığı'nın GHF'ye gönderilecek parayı ABD Uluslararası Kalkınma Ajansı (USAID) fonundan alacağını söylüyor. 

ABD Başkanı Donald Trump, USAID'in faaliyetlerinin askıya alınacağını ve kuruluşun Dışişleri Bakanlığı bünyesine taşınacağını şubatta duyurmuştu.

Kaynaklar, yardımın İsrail tarafından talep edildiğini belirtiyor. Buna göre Tel Aviv yönetimi Washington'la iletişime geçerek GHF'nin 180 günlük faaliyet masraflarının karşılanmasını istedi. 

Gazze'de geçen ay yardım dağıtmaya başlayan ABD ve İsrail destekli kuruluş, çalışmalarını bağımsız şekilde yürüttüğünü savunuyor. Ancak İsrail'in kamu yayıncısı Kan'ın çarşamba günkü haberinde, Binyamin Netanyahu yönetiminin GHF'ye 700 milyon Yeni İsrail Şekeli (yaklaşık 8 milyar TL) fon sağladığı öne sürülmüştü. İsrail Başbakanlık Ofisi ve radikal sağcı Maliye Bakanı Bezalel Smotrich ise iddiaları yalanlamıştı. 

GHF'nin Gazze'deki faaliyetleri, İsrail bombardımanı altındaki bölgede kaosu daha da artırdı. Reuters'ın aktardığına göre 1-3 Haziran'da GHF'nin yardım noktalarında yaşanan saldırılarda en az 80 Filistinli öldürüldü. AA'nın rakamlarına göre gıda yardımı almak isterken İsrail askerlerinin açtığı ateş sonucu yaşamını yitiren Filistinlilerin sayısı 27 Mayıs'tan bu yana 115’e yükselirken yaralı sayısı 580’i geçti.

Filistinli yetkililer, Netzarim ve Refah bölgelerindeki yardım noktalarının "insani yardım" kisvesi altındaki ölüm tuzaklarına dönüştüğünü ve İsrail'in sivilleri kasıtlı olarak hedef aldığını savunuyor. 

İsrail ordusuysa sivillere doğrudan ateş edilmediğini ve düzenin sağlanması için uyarı atışı yapıldığını öne sürüyor.

Tartışmalı yardım kuruluşunun CEO'su Jake Wood, tarafsızlık ve bağımsızlık ilkeleriyle uyumlu bir şekilde işini yapmasının imkansız olduğunu vurgulayarak 25 Mayıs'ta istifasını açıklamıştı.

Independent Türkçe, Reuters, Times of Israel