Dağlık Karabağ bölgesindeki Ermenilerin hemen hemen hepsi kaçtı

Ermeniler, Azerbaycan güçlerinin eline geçen Dağlık Karabağ bölgesini terk ediyor (AFP)

Azerbaycan’ın zaferiyle sonuçlanan askeri operasyonun ardından, Dağlık Karabağ’dan 100 binden fazla kişi kaçtı ve bölgede Ermeni nüfusu yok denecek kadar azaldı.

Bölgeden kaçanların kabulünde bazı zorluklar yaşanıp, bu hafta sonunda bölgedeki insani ihtiyaçları değerlendirmek üzere bir Birleşmiş Milletler (BM) misyonunun gelmesi beklenirken, operasyona seyirci kalmakla suçlanan Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan’ın muhalifleri protesto gösterileri düzenleyeceklerini bildirdi.

Şarku’l Avsat’ın AFP’den aktardığı habere göre, Başbakan sözcüsü Nazeli Bağdasaryan, ayrılıkçıların 20 Eylül’de teslim olmasından bu yana 100 bin 417 kişinin Ermenistan’a girdiğini söyledi.

Dağlık Karabağ’ın nüfusu 120 bin olarak tahmin ediliyor. Bu nedenle, kaçan kişilerin sayısı, bölgedeki Ermeni nüfusunun yüzde 80’inden fazlası anlamına geliyor.

Dağlık Karabağ’daki sivil haklar konusunda eski bir arabulucu olan Artak Beglaryan, sosyal medya platformu X üzerinden yaptığı açıklamada şu ifadeleri kullandı;

“Bölgede sadece, çoğu memur, acil servis çalışanı, gönüllü ve bazı özel ihtiyaçları olan kişilerden oluşan en fazla birkaç yüz kişi kaldı. Onlar da ayrılmaya hazırlanıyor.”

AFP muhabirleri, Kornidzor geçiş noktasında az sayıda ambulansın geldiğini görürken, Sınır Muhafızları sivilleri taşıyan son otobüslerin gelmesini beklediklerini belirtti.

En yakın kasaba olan Goris’te yüzlerce mülteci, merkez meydanda hükümetin kendilerine kalacak yer sağlamasını bekliyor.

BM Misyonu

BM, ‘yaklaşık 30 yıldır ilk kez’ Dağlık Karabağ’a ağırlıklı olarak insani ihtiyaçları değerlendirmek üzere bir heyet göndereceğini açıkladı.

Fransa ise, Azerbaycan’ın BM misyonunun bölgeye girmesine ancak bölge sakinlerinin çoğu kaçtıktan sonra izin verdiği için sert tepki gösterdi.

Fransa Dışişleri Bakanlığı, ‘Ermenistan’ın egemenliği ve toprak bütünlüğünü destekleme konusundaki kararlılığını’ yineledi.

Karabağ’daki ayrılıkçı yetkililer, 1 Ocak 2024 itibarıyla tüm devlet kurumlarının varlığına son verilmesine yönelik kararname imzaladı.

Bu, 30 yılı aşkın süre önce tek taraflı olarak ilan edilen ‘Dağlık Karabağ Cumhuriyeti’nin sona ereceğini teyit eden tarihi bir deklarasyon olarak kabul edildi.

Dehşete kapılan Ermeni vatandaşlar, misilleme korkusuyla evlerini terk etti.

Sovyetler Birliği’nin dağılmasının ardından Müslümanların çoğunlukta olduğu Azerbaycan’dan ayrılan Hristiyan çoğunluklu bölgenin halkında intikam korkusu var.

Erkeklerin tamamının askeri ve muharebe tecrübesine sahip olduğu bu bölgedeki çoğu insan, güvenliklerini tehlikeye atabilecek her kişisel belge ve eşyalarını yaktıklarını söyledi.

Tutuklanma korkusu

Bakü yetkililerinin, silahlarını teslim eden ayrılıkçıların gitmesine izin verme taahhüdüne rağmen, Erivan, bölgeden kaçan sakinlerin ‘yasadışı bir şekilde’ tutuklanmaktan korktuğunu vurguladı.

Azerbaycan şu anda ayrılıkçı liderlerle ‘yeniden entegrasyon’ görüşmeleri yürütürken, bazı üst düzey isimleri de gözaltına aldı.

Daha önce teslim olacağını açıklayan, Karabağ'daki ayrılıkçı rejimin eski Dışişleri Bakanı David Babayan tutuklanan son kişi oldu.

Kurendzor ile Goris arasındaki bir benzin istasyonunun yakınında AFP’ye konuşan eski asker Gary Haryoumian (38) telefonundan cephede ‘öldürülen arkadaşlarının’ fotoğraflarını sildiğini söyledi.

Bölgeyi Ermenistan’a bağlayan tek dağ yolunda kaçışlar sürerken, Pazartesi günü bölgedeki bir akaryakıt deposunda meydana gelen patlamada en az 170 kişi hayatını kaybetti. 

Kazada ayrıca çoğu ciddi yanıklara maruz kalan 349 kişi de yaralandı.

Yüzünde yanıklar oluşan ve elleri bandajlanan yaralı Samvil Hambardsumyan, Ermenistan’ın sınır kasabası Goris’te tedavi altına alındı. 

61 yaşındaki dokuz çocuk babası AFP’ye açıklamasında, “Önümde sırada dokuz kişi vardı. Eğer orada olmasaydı tamamen yanacaktım” dedi.

Erivan’da gösteri

Ermeni nüfusunun bölgeden kitlesel göçünün devam etmesi, bir kez daha ‘etnik temizlik’ suçlamalarını gündeme getirdi.

Uluslararası Adalet Divanı, Ermenistan’dan bu bölgede yaşayanların korunması için acil önlemler alınması yönünde bir talep aldı.

Erivan’da dün yaklaşık iki bin kişi, Kasım 2022’den Şubat 2023’e kadar hükümeti yöneten bölgenin eski ayrılıkçı lideri Ruben Vardanyan’la dayanışmak amacıyla gösteri yaptı.

Azerbaycan Devlet Güvenlik Servisi’ne göre, Vardanyan Laçın sınır kontrol noktasından geçmeye çalışırken yakalanmıştı.

Öğretmen Alina Dadian (48) AFP’ye şunları söyledi;

“Uluslararası toplumun Vardanyan’ın kaderine göz yummayacağını umuyorum.”

Rusya’nın Azerbaycan’ın askeri operasyonuna müdahale etmemesi, Ermenistan’ı ‘geleneksel müttefiki’ Moskova’yı, ‘tarihi düşmanı’ Azerbaycan karşısında kendisini terk etmekle suçlamaya sevk etti. 

Kremlin ise, bu suçlamaları reddetti.

Rusya’nın, 2020’den bu yana güçlerin konuşlandırıldığı bu ayrılıkçı bölgedeki Rus barışı koruma misyonunun geleceğine Azerbaycan ile birlikte karar vermesi bekleniyor.

Azerbaycan Savunma Bakanlığı dün yaptığı açıklamada, iki ülke sınırındaki Ermenistan Silahlı Kuvvetleri mevzilerinden keskin nişancı tarafından açılan ateş sonucu bir Azerbaycan askerinin öldüğünü duyurdu.