عربي English Türkçe اردو فارسى
Logo
Son Haberler
DÜNYA

Mısır - İran uzlaşısı pamuk ipliğine bağlı

Mısır ile İran arasındaki uzlaşının hızı artıyor ancak bu muhtemelen bölgedeki gerilimlerden ve Mısır'ın Washington ve Tel Aviv'le olan ilişkilerinden etkilenecek

Al-Majalla
Al-Majalla
TT
TT

Mısır - İran uzlaşısı pamuk ipliğine bağlı

Al-Majalla
Al-Majalla

Amr İmam

Mısır ve İran arasındaki barış çabaları büyük bir ivme kazanıyor, ancak bu başarısı, bölgesel gerilimlerin karmaşık ağı ve Mısır, Washington ve Tel Aviv arasındaki diplomatik ilişkilere bağlı. Kahire ve Tahran'ın anlaşmazlıklarını aşma ve yeni bir bölüme başlama yeteneğine dair yaygın iyimserlik söz konusu, ancak barış sürecini engelleyebilecek birkaç faktör var.

Geçtiğimiz 20 Eylül'de, New York'taki Birleşmiş Milletler Genel Kurulu toplantıları vesilesiyle Mısır Dışişleri Bakanı Samih Şukri ile İran Dışişleri Bakanı Hüseyin Emir Abdullahiyan arasında yapılan görüşmede, iki ülke arasındaki ilişkilerde bir umut ışığı belirdi. Görüşmenin ardından da bu umut ışığı devam etti. Görüşmede bakanlar karşılıklı saygı, iyi komşuluk ilişkileri ve her ülkenin içişlerine karışmama gibi prensipler temelinde ikili ilişkileri güçlendirmek için olası yol haritalarını görüştü.

Ancak, Bakan Şukri, bölgesel istikrar ve bölge halklarının refahını tehdit eden ‘karmaşık krizler’ olduğunu kabul etti. Bu krizleri özellikle belirtmekten kaçınarak, bunun yerine bu gerginlik odaklarını ele almanın gerekliliğine vurgu yaptı.

İran Dışişleri Bakanı Hüseyin Emir Abdullahiyan ise Mısır Dışişleri Bakanı Samih Şukri ile yaptığı görüşmeyi, Kahire ile ilişkileri normalleştirme yönünde önemli bir adım olarak değerlendirdi. İran'ın, Mısır ile ilişkilerini güçlendirmek ve bunları olumlu bir yola sokmak istediğini ifade etti. İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi de bu uzlaşmacı tonu yineleyerek, dışişleri bakanlarının görüşmesinin diplomatik ilişkilerin yeniden başlamasına teşvik olacağını umduğunu söyledi.

İki müttefikten iki düşmana

Kahire ve Tahran arasındaki anlaşmazlık, 1979 İslam Devrimi'nden sonra başladı. Devrim, Şah Muhammed Rıza Pehlevi'nin yönetimini sona erdirdi ve İran'da dini liderliğin hakimiyetine yol açtı. Mısır, diğer birçok Arap ülkesi gibi, İran ile ilişkisinde hızlı bir değişiklik yaşadı. Mısır'da sadece bir dost rejimin çöküşü nedeniyle değil, aynı zamanda İran'da yaşanan ideolojik değişimler ve İslam Devrimi’ni ihraç etme politikası nedeniyle de endişeler ortaya çıktı.

Tahran ile gerginliği daha da artıran, devrik Şah'ın tahtını kaybetmesinin ardından Mısır'a sığınması ve Kahire'de coşkuyla karşılanması idi. Durum burada bitmedi, Şah'ın 1980 yılının Temmuz ayında vefatından sonra cenaze töreni Kahire'nin güneyinde bulunan eski bir camide gerçekleşti. Şah'ın ailesi, dul eşi Farah Diba da dahil olmak üzere orada kalmaya, her yıl anmalara devam etti. Bu durum İran'la  anlaşmazlığı körükledi.

“İran Dışişleri Bakanı, Mısırlı mevkidaşı ile görüşmeyi, Kahire ile ilişkilerin normalleştirilmesi yönünde önemli bir adım olarak değerlendirdi. İran'ın Mısır'la ilişkileri güçlendirme ve onları olumlu bir yola döndürme arzusunu dile getirdi.”

İslam Cumhuriyeti'nin Mısır'a karşı duyduğu düşmanlık büyüdü. İran, 1979 yılında Mısır'ın merhum lideri Enver Sedat'ın İsrail ile imzaladığı barış anlaşmasına başlangıçta karşı çıktı. Mısır, 8 yıl süren Irak-İran Savaşı sırasında Irak'ı destekledi. Sedat, 1981 yılının Ekim ayında suikasta uğradığında, İran bu olaydan dolayı kutlama yaparak suikastçının adını Tahran'daki bir caddeye verdi.

Kahire, o zamandan beri İran'ın Körfez bölgesindeki istikrarsızlaştırıcı güç olarak statüsünün artmasıyla birlikte stratejik çıkarlarının tehlikeye girdiğini görerek, gittikçe artan bir hoşnutsuzluk hissetti. Bu hoşnutsuzluk daha da derinleşti, çünkü Mısır, İran'ın çeşitli Arap ülkelerinde nüfuzunu genişlettiğini fark etti. Bu, Mısır'ın rolünü, tarihsel olarak onlarca yıl boyunca siyasi, askeri ve kültürel nüfuzunun temel alanı olarak gördüğü bölgede geriye itti.

Son yıllarda, İran'ın Yemen'deki Husi milislerine verdiği destek konusundaki Mısır endişeleri arttı. Özellikle Yemenli milislerin, Süveyş Kanalı'na giden yolda Babu'l Mendeb Boğazı'ndan geçen petrol tankerlerini ve gemileri hedef almaya başlamasıyla bu endişeler daha da çoğaldı.

 İlişkileri onarma çabaları

Görünüşe göre, iki ülkenin dışişleri bakanlarının son toplantısı, Umman ve Irak gibi ülkeler tarafından kolaylaştırılan aylarca süren diplomasi ve arka plandaki arabuluculuğun taçlandırılmasıydı. Her iki ülkeden yetkililer, son birkaç ay içinde ilk görüşmelere katıldılar. Umman ve Irak'ın arabuluculuk çabaları ivme kazanırken, bu çabalar, bu yılın başlarında Suudi Arabistan ve İran arasındaki ilişkilerin yeniden başlamasıyla daha da cesaretlendirildi.

xscdf
Mısır Dışişleri Bakanı Samih Şukri ve İranlı mevkidaşı Hüseyin Emir Abdullahiyan'ın New York'taki görüşmesinden (Mısır Dışişleri Bakanlığı)

 Ancak Mısır ve İran, 1979'da diplomatik ilişkilerini kesmelerine rağmen, minimum düzeyde normal bir ilişki kurmaya çalıştılar. 1991'de iki ülke karşılıklı maslahatgüzar atamayı kabul etti. 2003 yılında, Mısır'ın merhum Cumhurbaşkanı Hüsnü Mübarek, İran Cumhurbaşkanı Muhammed Hatemi ile bir araya geldi ve bu, iki ülkenin liderleri arasında diplomatik kopuştan beri yapılan ilk görüşme oldu. O dönem, Hatemi'nin benimsediği reformcu yaklaşımla desteklenen bir iyimserlik hakimdi, ancak bu iyimserlik uzun sürmedi.

2011'de Mübarek'in devrilmesinin ardından, iki ülke arasındaki soğuk ilişkilerde geçici bir çabalama yaşandı. O sırada, İran hükümeti, Kahire'deki Tahrir Meydanı'nda Mübarek karşıtı göstericilere destek verdi ve İran Cumhurbaşkanı Mahmud Ahmedinejad, Şubat 2013'te Kahire'yi ziyaret etti.

Ayrıca sonraki yıllarda İran'ın politikaları ve özellikle İran'ın komşu ülkelerdeki sabotaj eylemleri nedeniyle tüm bu uzlaşma girişimleri bir anda durduruldu.

Son aylarda Çin'in arabuluculuğuyla Riyad ve Tahran arasındaki ilişkilerin normalleşmesi, Kahire ve Tahran arasındaki uzlaşma çabalarına yeni bir ivme kazandırdı. Bu yılın Mayıs ayında, Dışişleri Bakanı Abdullahiyan, İran ve Mısır'ın her ikisinin de ilişkileri geliştirmek için karşılıklı adımlar atacağı konusunda iyimser olduğunu ifade etti. Aynı ay içinde, İran'ın dini lideri Ayetullah Ali Hamaney, Mısır'ı ziyaret eden Umman Sultanı Heysem bin Tarık ile yaptığı görüşmede, Mısır ile tam diplomatik ilişkilerin yeniden tesis edilmesine hazır olduğunu açıkladı.

Dikkate değer gelişmeler

İki ülke arasındaki ilişkileri geliştirmek için her iki ülkenin de istekli olduğunu gösteren önemli gelişmeler yaşandı. Bu yılın Temmuz ayında, İran'ın resmi haber ajansı, önümüzdeki altı hafta içinde Kahire ve Tahran arasındaki doğrudan uçuşların yeniden başlayacağını öngördü. Bunun ardından, dört ay önce Mısır, İran dahil olmak üzere çeşitli ülkelerden gelen yolcular için vize giriş şartlarını hafifletme kararı aldı. Ayrıca, bu yılın Mayıs ayında, Mısırlı yetkililer, Mısır ve İran arasında büyükelçilerin değişimi için hazırlıkların sürdüğünü duyurdu. Bu yetkililer, Cumhurbaşkanı Sisi ile Cumhurbaşkanı Reisi arasında yıl sonuna kadar bir toplantı yapılmasını beklediklerini ifade ettiler.

Son aylarda Riyad ile Tahran arasındaki ilişkileri normalleştirmeye yönelik Çin'in arabuluculuğunda yaşanan süreç, Kahire ile Tahran arasındaki uzlaşma çabalarına yeni bir ivme kazandırdı.

Şarku’l Avsat’ın Majalla dergisinden aktardığı habere göre Mısırlı analistler, Mısır'ın İran ile ilişkilerini normalleştirmesinin, Yemen'deki Husi isyancılarını, Mısır'ın milli gelirinin önemli bir kaynağı olan Süveyş Kanalı'na giden gemileri hedef almaktan caydırmak da dahil olmak üzere, Mısır için birçok şekilde faydalı olacağını düşünüyor. Bu analistler, Mısır'ın İran ile doğal ilişkiler kurmasının, Mısır'a birçok yönden fayda sağlayacağını söylüyorlar. Bu faydalardan biri de Yemen'deki Husi isyancılarına, Mısır'ın milli gelirinin önemli bir kaynağı olan Süveyş Kanalı'na giden gemileri hedef almaktan caydırmak için baskı yapmaları.

Mısır merkezli araştırma kuruluşu Arap İran Politika Analizleri Forumu'nun Başkanı Muhammed Hasan Ebu en-Nur, Mısır ve İran arasındaki anlaşmaların, Filistin meselesi konusunda daha geniş anlaşmalara kapı açabileceği görüşünde. Ebu en-Nur, Al-Majalla’ya yaptığı açıklamada "Mısır ve İran arasındaki anlaşmalar, İran'ın Gazze Şeridi'ndeki çoğu silahlı gruba verdiği desteğin ışığında, Filistin meselesi konusunda daha geniş anlaşmalara kapı açabilir. Mısır, Filistin meselesinde çok önemli bir rol oynamaktadır. Bu nedenle, İran ile ilişkilerinin iyileştirilmesi, Gazze gibi yerlerde istikrara olumlu yansıyacaktır" değerlendirmesinde bulundu.

Gazze'deki huzur, Mısır'ın son on yılda terörden kurtarmak için ağır bedel ödediği Sina Yarımadası'nda istikrarın sağlanmasına da katkıda bulunur. Ayrıca İran ile ilişkilerin iyileştirilmesi, Mısır'ın Suriye, Irak ve Yemen gibi bölgedeki ülkelerdeki sorunların çözümünde arabuluculuk yapmasına yardımcı olacaktır. Mısır bu ülkelerde,daha aktif bir siyasi ve ekonomik rol oynamayı arzuluyor.

Konunun bir başka yönü daha var: Kahire'ye İranlı turist akını olasılığı, Mısır turizminin umutlarını artırabilecek ve çok ihtiyaç duyulan parayı getirebilecektir.

Ayrıca ihracatını şu anki 50 milyar dolardan yıllık 100 milyar dolara çıkarmaya çalışan Mısır, büyük İran pazarında cazip fırsatlar bulabilir.

İnce bir çizgi

Ancak işler bu kadar basit değil. İki ülke arasındaki barışın önünde duran gelecekteki birçok zorluk var. Bunlardan biri, özellikle Suudi Arabistan ve Kuveyt ile İran arasında yaşanan Körfez bölgesindeki deniz sınırlarının belirlenmesi konusundaki gerilimlerdir.

Mısırlı bazı analistler, Mısır'ın İran ile ilişkilerini normalleştirmesinin, Mısır için birçok şekilde faydalı olacağını düşünüyor. Bu faydalardan biri, Yemen'deki Husi isyancılarını, Mısır'ın milli gelirinin önemli bir kaynağı olan Süveyş Kanalı'na giden gemileri hedef almaktan caydırmak için baskı yapmalarıdır.

Kahire'deki gözlemciler Mısır'ın İran'la ilişkilerini yeniden değerlendirmesinin bu gerilimlerden ciddi şekilde etkileneceğini söylüyor. Mısır'ın eski Dışişleri Bakanı Muhammed el-Arabi, "Mısır ve İran arasındaki uzlaşmanın hızı artıyor, ancak Mısır bu uzlaşmanın kendi çıkarlarına veya Arap ulusal güvenliğine zarar vermeyeceğinden emin olacak" dedi. Arabi ayrıca, "Mısır, İran ile Arap ülkeleri arasındaki değişken ilişkileri ve İran'ın Suriye ve Lübnan gibi ülkelerde izlediği politikaları göz ardı edemez" ifadelerini kullandı.

Mısır'ın karar alma çevrelerinde, Mısır'ın güvenliği ile diğer Arap ülkelerinin güvenliği, özellikle Körfez İşbirliği Konseyi (KİK) ülkelerinin güvenliği arasındaki bağlantının derinlemesine anlaşıldığı görülüyor. Geçmişte Sisi, herhangi bir Körfez ülkesinin tehdit altında olması durumunda ordusunun sürece müdahil olacağını tekrarladı.

scdvfe
İranlı bir kadın, Tahran'da Mısır Devlet Başkanı Enver Sedat'ın katili Halid el-İslambuli'nin duvar resminin yanından geçiyor (AFP)

Mısır, İran'la ilişkilerini düzelterek, aynı zamanda İslam Cumhuriyeti ile normal ilişkileri sürdürmek ve İran'a karşı düşmanca pozisyonlar alan iki ülke olan ABD ve İsrail'i kızdırmak arasındaki ince çizgide de yürüyecek.

Mısır ve İsrail, güvenlik ve diplomasi alanlarında koordineli çalışıyor. Filistinliler ve İsrailliler arasındaki Mısır arabuluculuğu, Tel Aviv'de her zaman memnuniyetle karşılanıyor. Mısır, Washington ile on yıllarca süren stratejik ilişkilere sahip ve ABD ile çok yönlü iş birliğini yaşamsal önemde görüyor.

Bu değerlendirmeler, Kahire'nin Tahran'la ilişkileri düzeltme yönünde bir sonraki adımı atmadan önce derinlemesine düşüneceğini gösteriyor.

* Şarku’l Avsat tarafından Londra merkezli Al Majalla dergisinden tercüme edilmiştir.

Daha fazlasını oku

 
 
DÜNYA

Avustralya: Müfettişler, Bondi Plajı saldırısının faillerinin DEAŞ mensubu olduklarına inanıyor

Bondi Plajı saldırısının şüphelisinin evini çevreleyen şeridi kaldıran Avustralyalı bir polis memuru (Reuters)
Bondi Plajı saldırısının şüphelisinin evini çevreleyen şeridi kaldıran Avustralyalı bir polis memuru (Reuters)
TT
TT

Avustralya: Müfettişler, Bondi Plajı saldırısının faillerinin DEAŞ mensubu olduklarına inanıyor

Bondi Plajı saldırısının şüphelisinin evini çevreleyen şeridi kaldıran Avustralyalı bir polis memuru (Reuters)
Bondi Plajı saldırısının şüphelisinin evini çevreleyen şeridi kaldıran Avustralyalı bir polis memuru (Reuters)

Avustralya Yayın Kurumu (ABC), Avustralya istihbarat biriminin altı yıl önce Bondi Plajı saldırganlarından birinin DEAŞ ile bağlantıları olduğunu araştırdığını bildirdi.

Avustralya polisi, 50 yaşındaki bir adam ile 24 yaşındaki oğlunun pazar günü Sidney’de ünlü bir plajda Hanuka Bayramı kutlaması yapanlara ateş açtığını, saldırıda 15 kişinin hayatını kaybettiğini ve 40’tan fazla kişinin yaralandığını açıkladı.

Avustralya medyası, saldırganların Sajid Akram ile oğlu Naveed Akram olduğunu ve Sajid Akram’ın polisle çıkan çatışmada öldüğünü, Naveed Akram’ın ise polis gözetiminde hastanede tedavi gördüğünü bildirdi.

Şarku’l Avsat’ın ABC’den aktardığına göre, Bondi Plajı saldırısını soruşturan ortak terörle mücadele ekibindeki üst düzey bir yetkili, Avustralya Güvenlik ve İstihbarat Teşkilatı’nın (ASIO) 2019 yılında Naveed Akram ile ilgili bazı şüpheleri araştırdığını belirtti.

Haberde, Naveed Akram’ın, Temmuz 2019’da yakalanan ve Avustralya’da bir terör eylemi planlamakla suçlanan DEAŞ üyesiyle yakın bağlantısı olduğunun düşünüldüğü ifade edildi.

ABC, terörle mücadele soruşturmacılarının, Bondi Plajı saldırısını gerçekleştiren silahlı kişilerin DEAŞ mensubu olabileceğine inandığını bildirdi.

ABC’ye konuşan yetkililer, silahlı kişilerin araçlarında iki DEAŞ bayrağı bulunduğunu da açıkladı.

ASIO Genel Direktörü Mike Burgess dün gazetecilere yaptığı açıklamada, saldırganlardan birinin kendileri tarafından bilindiğini ancak ‘acil tehdit’ olarak görülmediğini belirterek, “Dolayısıyla burada yaşanan olayın şartlarını yeniden gözden geçirmemiz gerektiği açık” dedi.

Yeni Güney Galler polisi ise ABC’nin haberini doğrulayamayacaklarını belirtirken, ASIO da ‘bireyler veya devam eden soruşturmalar hakkında yorum yapmadığını’ açıkladı.

DÜNYA

Cezaevindeki 4 bin 200 PKK-KCK’lı için kademeli düzenleme: Suça karışmamış 950-1.050 PKK’lı eve dönüş yolunda mı?

Fotoğraf: Reuters
Fotoğraf: Reuters
TT
TT

Cezaevindeki 4 bin 200 PKK-KCK’lı için kademeli düzenleme: Suça karışmamış 950-1.050 PKK’lı eve dönüş yolunda mı?

Fotoğraf: Reuters
Fotoğraf: Reuters

Türkiye’de “Terörsüz Türkiye” süreci, kimilerine göre 2. çözüm süreci olarak değerlendiriliyor; bu konuda çok şey yazılıp çiziliyor. Sürecin toplumsallaşması adına tartışılması doğru; ancak bu tartışmanın gündelik siyasi çekişmeler, öne çıkma çabaları ya da kısır hesaplar üzerinden yapılması, sürece yarardan çok zarar veriyor. Burada herkesin dikkatli olması gerektiğinin altını bir defa daha çizmek gerekiyor.

Siyasetin bu süreçte daha cesur olması, daha fazla adım atması ve daha fazla inisiyatif alması gerekiyor. Çünkü artık top, güvenlik bürokrasisinin sahasından siyasetin sahasına geçmiş durumda.

Elbette süreçte daralmalar olacaktır. İşin doğası gereği bu daralmaların olması son derece doğaldır; ancak siyasi aktörlük meselesi üzerinden herkesin kendisini tekrardan sorgulaması gerekiyor. “Her meseleyi Öcalan’a soralım” yaklaşımı, bana göre doğru değil. Siyasetin inisiyatif alması bir bütün olarak gerçekleşmeli ve inisiyatifler alınabilmelidir. Her meselede Öcalan’ı öne çıkarma, aktör yapma isteğinin toplumsal güvende yara açtığı da görülmelidir. Belki artık örgütün partiyi kurma paradigması tersine dönmeli ve parti, örgütü dönüştürebilmelidir.

Pedal çevirme teorisi işlemeye devam ediyor. Örgütün el yükseltme sebebi ya da farklı seslerin çıkma sebebi, bence devlette ciddiyetin ilk defa bu kadar net görülmesidir. Artık herkes yeni bir paradigmaya dönüleceğini görmeye başladı ve doğal olarak bir bocalama süreci yaşanıyor. Süreç tamamlanırsa siyasetin de paradigmasının değiştiği görülmelidir.

Çünkü şu ana kadar siyaseten “zaten masa devrilecek, güvenmiyoruz, gel gel yapıyorlar, sonra yine bizi hapishanelere atacaklar” anlayışı çok hakimdi. Ama atılan adımlar neticesinde işin ciddiyeti anlaşılıyor ve bu da ezber bozuyor. Bu bakımdan şu ana kadar yaşananların, ben sürecin özüne bir tahribat verdiğini düşünmüyorum. Bu düşüncemi görüştüğüm farklı kaynaklarım da doğruluyor.

Sürecin geldiği yerde iki mesele, en çok sorulan ve merak edilen konuların başında geliyor: Yasal düzenlemeler ve SDG meselesi.

İmralı Adası’ndan Meclis’e: Fırsat yasası ve sürecin kritik eşiği

Komisyon üyelerinin İmralı Adası’na gitmesi, bir eşiğin daha aşılmasını kolaylaştırdı. MHP Genel Başkanı Feti Yıldız Bey’in okuduğu özet, kendi tuttuğu notların özetiydi. Dolayısıyla 16 sayfalık raporun özeti değildi. Beklenti, hem AK Parti adına Hüseyin Yayman’ın hem de DEM adına Gülistan Koçyiğit’in de notlarını okumasıydı; ama bu gerçekleşmedi. Keşke onlar da komisyon üyelerine notlarını aktarsaydı ve sorulacak olan sorulara da cevap verseydi.

Komisyon üyelerinin tuttuğu 16 sayfalık raporun aslında komisyon üyelerine dağıtılması gerekiyordu. Sürecin şeffaflığı, toplumsal rıza üretme konusunda bunun yapılmasının hâlâ geç olduğunu düşünmüyorum. Görüştüğüm ve raporu bilen kaynaklarım, burada anlatılamayacak bir şeyin olmadığını, Öcalan’ın bugüne kadar söylediği görüşlerin benzerlerinin yer aldığını ifade ediyorlar.

Şimdi top Meclis’te. Nasıl bir yasa çıkarılacak? Toplumda cezasızlık algısına da yol açmadan, süreci de sahiplenerek nasıl bir yol bulunacak?

Görev, öncelikli olarak Komisyon’da bulunan partilere düşüyor. Onlar tekliflerini yavaş yavaş Meclis Başkanlığı’na verecekler. Meclis hukukçuları ve güvenlik bürokrasisi de sürece destek verecek.

Kesinleşen bir şey olmamakla beraber, anladığım kadarıyla çıkarılacak olan “Fırsat Yasası” iki ayağa cevap verecek:

A- Eve dönüş durumu
B- Mevcut tutuklu ve hükümlülerin durumu

KCK-PKK örgüt üyeliğinden şu an Türkiye’de cezaevlerinde bulunanların sayısının 4 bin 200 kişi civarında olduğu belirtiliyor. Bunlar içerisinde müebbet hapis cezası alanlar olduğu gibi, cezası bitmeye yakın insanlar da var.

Bunlar için kademeli bir anlayış ve bakış açısı geliştiriliyor. Kişi bazında durumlar incelenecek, toptancı bir anlayışla düzenleme yapılmayacak. Cezaevindekiler için düzenleme yapılırken, aynı zamanda eldeki bazı uygulamalardan da yararlanılacak. Denetimli serbestlik meselesi, yararlanılacak uygulamaların başında geliyor.

PKK’lıların Türkiye’ye dönüşü: Suça karışmamış 950-1.050 kişi için yasal çerçeve nasıl şekillenecek?

Eve dönüş olarak adlandırılan PKK’lıların Türkiye’ye dönme meselesine gelince…

Öncelikle Ankara, Bağdat ve Erbil arasındaki mekanizmanın hâlâ çalıştığını ifade etmek lazım. Bu mekanizma hem silahların hem mağaraların teslimi hem de Irak’ta kalmak isteyen örgüt mensupları için son derece hayati.

Benim gerek Irak makamları, gerek Irak Kürdistan Bölgesi Yönetimi yetkilileri, gerek PKK ve gerekse de Ankara’dan aldığım bilgiye göre PKK içerisinde suça karışmamış militan sayısı 950-1050 arasında. Bu kişilerin gelmesinin önünde şu an herhangi bir engel bulunmuyor. Diyarbakır annelerinin çocukları başta olmak üzere ilk etapta suça karışmamış kişilerin gelmesi, “Fırsat Yasası” ya da “Çerçeve Yasası”nın şekillenmesiyle birlikte gerçekleşebilir.

Burada yapılacak olan yasal düzenleme netleştiğinde, atılacak olan adımların daha da hızlanacağını göreceğiz. Meclis’ten çıkacak olan yasa büyük bir ihtimalle özel bir yasa olacak. Hukukçular bu yasayı çalıştırırken bir taraftan Anayasa’nın eşitlik ilkesinin çiğnenmemesine, diğer taraftan da FETÖ başta olmak üzere diğer örgütlerin yararlanmasının önünü kapatacak. Burada kendisini fesheden bir örgüt olduğu için yeni bir yasa zorunluluğu ortaya çıkıyor.

Hem eve dönüş hem de mevcut cezaevindekilerle ilgili düzenleme yapılırken iki ayrımın altını çizmek gerekiyor. Yapılacak olan düzenleme ile birlikte “örgüt” ortadan kalkarsa örgüt üyeliği ya da örgüte üye olmamakla birlikte oluşan suç ortadan kalkacak; ancak işlenen suçlar ortada duracağı için yapılacak olan düzenlemede kademeli olarak buna cevap verilecek.

Örneğin, örgütte yıllarca kuryelik yapan ama silahlı eylemlere katılmayan kişiler örneğinde olduğu gibi belirli ayrımların yapılması gerekiyor. Benim kaynaklarımdan aldığım bilgiye göre, kişinin durumu üzerinden bir değerlendirme yapılacak, toptan bir değerlendirme yapılmayacak.

Çıkarılacak olan yasada bir süre sınırı konulması, denetimli serbestlik vb. uygulamaların işletilmesi de karşımıza çıkacak gibi duruyor. Burada belki tekrar altını çizeceğim, bireylerin durumunun tek tek ele alınacağı.

Örgüt üst düzey yönetici dediğiniz 232 kişi civarında. Bunlardan 30-40’ı en önemli üst düzey yönetici olarak karşımıza çıkıyor. Bunların büyük bir kısmının Irak’ta kalması ya da seyahat özgürlüğü kapsamında Avrupa ve Irak arasında olması bekleniyor. Burada da Bağdat-Erbil ve Ankara arasındaki mekanizmanın devreye girmesi öngörülüyor.

SDG meselesinde kilit güç ABD: Mazlum Abdi ve YPG’nin silahlı sayısı gerçekçi rakamlarla değerlendiriliyor

SDG meselesine gelince:
Öncelikle Mazlum Abdi’nin verdiği 100 bin rakamı çok abartılı bulunuyor. Hem Suriye’deki kaynaklar hem Ankara’da görüştüğüm kaynaklar, SDG ve onun silahlı kanadını oluşturan YPG’nin silahlı sayısının 45 bin civarında olduğunu belirtiyor.

Suriye’de muhatabın esas olarak ne Şara ne Abdi olduğu, muhatabın ABD olduğu ve SDG meselesinin çözümünde sürecin ABD ile yürütüldüğünün altı çiziliyor. Yani esas patron kimse, müzakereler de onlarla yürütülüyor.

Bu noktada özellikle Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Trump’la olan kişisel ilişkisinin, MİT Başkanı İbrahim Kalın’ın temaslarının ve zamanın ruhunun Türkiye’nin işini kolaylaştırdığı belirtiliyor. Erdoğan-Trump görüşmesi, ardından Şara-Trump görüşmesi, CENTCOM’un Trump politikalarıyla paralel hareket etmesi ve Tom Barrack’ın Mazlum Abdi’ye ABD politikaları konusunda net mesajları, aslında Suriye’de önümüzdeki haftalarda bazı olumlu adımların SDG tarafından atılacağını gösteriyor.

Bu aşamada süreci bozma noktasında Fransa, İran ve İsrail gibi ülkelerin SDG’nin kulağına fısıldadığı da gözlerden kaçmıyor.

Sınır kapılarının devri, enerji sahalarının devri ve silahlı unsurların Savunma Bakanlığı’na entegrasyonu sağlanırsa, SDG Türkiye açısından tehdit olmaktan çıkacak.

SDG içerisinde iki anlayış hâkim.

1- Anlayış, “Ankara’nın hem SDG’nin tamamen tasfiyesini hem de 10 Mart mutabakatının uygulanmasını aynı anda talep etmesi, Suriye’de siyasi çözümü engellemeye yönelik politikasını açıkça ortaya koyuyor” derken,

2- Anlayış, “Türkiye Şam Hükümeti ile aramızda garantör ülke olsun. Kolaylaştırıcı olursa süreç daha çabuk ilerler” anlayışında.

Peki SDG bu adımı atar mı?

Bana göre zaman içerisinde SDG bu adımı beş sebepten dolayı atmak durumunda kalacak.

1- Amerika Birleşik Devletleri’nin bunu istemesi
2- SDG’yi oluşturan en büyük güçlerden Arap aşiretlerinin tavrı
3- YPG içerisindeki silahlı dağılım
4- Türkiye ve ABD’nin arabuluculuğu ve garantörlüğü meselesi
5- Zamanın ruhu

Şam yönetimi SDG’den ne istiyor?

Şara yönetimi, SDG’den askerlerinin %75’ini kendilerine vermesini ve Savunma Bakanlığı’na dâhil olmasını istiyor. Geri kalanların ise yerel yönetimlerde asayiş gücü olarak kullanılabileceği belirtiliyor.
SDG, Şam’a üç tümen vereceğini ve komutanların isimlerini Şam’a bildirdiğini ifade ediyor.

Önce saha gerçekliği adına şunu görmemiz gerekiyor:
SDG’nin sahip olduğu 45 bin kişilik gücün %75–%80’inin Arap aşiretlerden oluştuğu, geri kalanının ise farklı Kürt yapılardan oluştuğunun altı çiziliyor.

Saha kaynakları YPG içerisindeki formülasyonu şöyle yapıyorlar:

Irak’tan gelen Irak Kürtlerinin sayısı yaklaşık olarak 1350 civarında.

PKK’dan YPG’ye gelen militan sayısı 1500 civarında.

Suriye Kürtlerinin ise 6 bin civarında olduğu belirtiliyor.

Şam ve SDG anlaşırsa kalan silahlı güç nasıl entegre edilecek: Savunma Bakanlığı mı, polis gücü mü?

Peki diyelim ki Şam Hükümeti ve SDG arasında bir anlaşma oldu; kalan %25 silahlı güç ne olacak sorusuna cevap, silahlı unsurların Savunma Bakanlığı’na bağlanması gibi Suriye Hükümeti’nin karar vereceği bir konu, ancak asayiş ya da polis gücü olarak kullanılmaları güçlü bir olasılık.

Burada özellikle polis gücü olmak istedikleriyle ilgili olarak, merkezi hükümetin denetiminde bir yapı oluştuğunda; Dürzi bölgelerinde Dürzilerden, Arapların yoğun olduğu yerlerde Araplardan, Kürtlerin yoğun olduğu yerlerde ise Kürtlerin alınması son derece doğal. Burada anlaşmazlık, bunların kimin kontrolünde olacağı. Merkezi hükümet, bu polis gücünün Suriye Devleti’nin polis gücü olacağını söylüyor ve Kamışlı’da görev alan bir polisin Süveyda’ya, Lazkiye’de görev alan bir polisin de Kamışlı’ya tayinle gönderilebileceğini ifade ediyor. Aynı şekilde Savunma Bakanlığı bünyesine katılacak olan yapıların da komuta merkezinin Suriye Hükümeti’nde olacağı belirtiliyor.

Suriye’de tamamlanmamış devlet tamamlanırsa, hem anayasal güvence hem de diğer haklar garanti altına alınmış olacak ve Dürzilerin de, Nusayrilerin de olduğu gibi Kürtlerin de devlette karar alma süreçlerinde yer alacağını görmemiz gerekiyor.

Bu geçiş sürecinde SDG yasal garanti istiyor. Bu garanti büyük ihtimalle ABD tarafından verilecek. Türkiye’nin istediği adımlar atılmaya başlanırsa, Türkiye de bu noktada süreci kolaylaştıracak her adımı atacak. Bu adımlardan en önemlisi Nusaybin Sınır Kapısı’nın açılması ve Kamışlı ile ticaretin Türkiye üzerinden devam etmesi olacak.

Amerikalılar Esad döneminde Arap aşiretlerini SDG bünyesine dahil ettiler ve hâlen maaşlarını ödemeye devam ediyor. ABD Kongresi’nden geçen bütçenin büyük bir kısmı bu maaşlara gidiyor.
PKK, Türkiye’de sürecin ciddileştiğini görüyor; SDG de Suriye’de ABD’nin entegrasyonu istediğini ve bu konuda ısrarcı olduğunu biliyor.

Nitekim yakın zaman içerisinde Şammar Aşireti’nin lideri el-Cerba, Şam’a gidip Cumhurbaşkanı Ahmed eş-Şara ile bir araya gelmiş, daha sonra da Mazlum Abdi ile görüşmüştü. Saha kaynakları, Cerba’nın SDG’yi de 10 Mart Anlaşması çerçevesinde Şam ile anlaşmaya ikna etmek için arabuluculuğa başladığını ifade ediyor.

Toparlayacak olursam, Arap aşiretlerini SDG’ye entegre eden ABD’nin kendisi ve şu ana kadar maaşlarını da ödemeye devam ediyor. ABD’nin tavrı burada çok net: Şam’a entegrasyon, Türkiye’nin güvenlik kaygılarının giderilmesi, bununla birlikte toprak bütünlüğü ve politik birliğin sağlanması noktasında Şara’nın güçlendirilmesi. Nitekim CENTCOM Komutanı Brad Cooper, ABD’nin Suriye’deki üç önceliğini, “IŞİD’e karşı mücadele, SDG’yi Suriye devlet yapısına entegre etmek ve Suriye hükümetiyle koordinasyon sağlamak” olarak açıkladı.

10 Mart Mutabakatı ile Suriye’de Kürt, Dürzi ve diğer grupların güvenliği sağlanıyor

Amerika Birleşik Devletleri ve Türkiye’nin garantörlüğünde 10 Mart mutabakatının hayata geçirilmesi, Kürtlerin, Dürzilerin ve diğer grupların Suriye’de güvenceye kavuşmaları ve Suriye’nin geleceğine Suriyelilerin karar vermesi herkesin faydasına olacaktır.

Ankara’da görüştüğüm kaynaklar, “Bugün Türkiye çatışma ortamının oluşmamasını istiyorsa, İsrail’in Suriye’de nüfuzunu genişletmemesi için yapıyor. Bu yapamadığımızdan değil, İsrail’e alan açmama isteğimizden kaynaklanıyor” diyorlar.

SDG konusunda 10 Mart mutabakatının bana göre iyi niyet adımı Deyrizor’da görülecek.
Suriye’de 10 Mart mutabakatıyla ilgili önümüzdeki hafta birkaç adımın atılma ihtimali, aynı adımların Kuzey Irak’ta da (IKBY) gelme ihtimali çok yüksek. Güven artırıcı adımların atılmasına devam edilecek.

Başta ifade ettiğimi tekrar söyleyeyim. Devlet iradesi devam ediyor, ABD’nin Türkiye ve Şara’yı destek politikası devam ediyor, uluslararası konjonktür uygun, Öcalan paradigmada ısrar ediyor ve sürece katkı vermekten geri durmuyor.

Sürecin ciddiyeti noktasında iki hafta içerisinde güzel şeyler görmeye devam edeceğiz. Partiler taleplerini dillendirecekler; bu, hepsinin kabul edildiği ya da edileceği anlamına gelmez. Herkes kendi tabanına sesleniyor ama bu işin siyaset üstü olduğunu da artık görmek gerekiyor.

DÜNYA

Zelenskiy, Ukrayna’nın NATO üyesi olması hedefinden vazgeçti

Almanya Başbakanı Friedrich Merz, dün Berlin'de ABD Başkanı Donald Trump’ın Özel Temsilcisi Steve Witkoff ve damadı Jared Kushner'ı karşıladı (EPA)
Almanya Başbakanı Friedrich Merz, dün Berlin'de ABD Başkanı Donald Trump’ın Özel Temsilcisi Steve Witkoff ve damadı Jared Kushner'ı karşıladı (EPA)
TT
TT

Zelenskiy, Ukrayna’nın NATO üyesi olması hedefinden vazgeçti

Almanya Başbakanı Friedrich Merz, dün Berlin'de ABD Başkanı Donald Trump’ın Özel Temsilcisi Steve Witkoff ve damadı Jared Kushner'ı karşıladı (EPA)
Almanya Başbakanı Friedrich Merz, dün Berlin'de ABD Başkanı Donald Trump’ın Özel Temsilcisi Steve Witkoff ve damadı Jared Kushner'ı karşıladı (EPA)

Ukrayna Cumhurbaşkanı Volodimir Zelenskiy dün, ülkesinin Rusya ile savaşı sona erdirecek bir uzlaşı olarak Batı'nın güvenlik garantileri karşılığında NATO üyesi olma hedefinden vazgeçtiğini açıkladı. Bu adım, Rusya'nın saldırılarına karşı bir koruma olarak Batılı ülkelerin askeri ittifakına katılmak için mücadele eden Ukrayna için önemli bir dönüşüm anlamına geliyor.

Zelenskiy bu açıklamayı, Berlin'de ABD Başkanı Donald Trump’ın Özel Temsilcisi Steve Witkoff ve damadı Jared Kushner'ın Avrupalı yetkililerle yapacakları üst düzey görüşmeler önce yaptı.

Ukrayna Devlet Başkanı, ülkesi ile Rusya arasındaki savaşı sona erdirecek bir uzlaşı sağlamayı amaçlayan görüşmelerde ‘diyaloga’ hazır olduğunu vurguladı. Zelenskiy ayrıca, ABD'yi Ukrayna'daki cephe hatlarını dondurma fikrini desteklemeye ikna etmeyi umduğunu ifade etti.