İran savaş halinde İsrail'i mağlup edebilir mi?

Tel Aviv'in teknolojik üstünlüğü ve askeri teçhizatı, Tahran kuvvetlerinin kara saldırısında ilerlemesini zorlaştırıyor

İsrail askerleri, kara saldırısına hazırlık amacıyla Gazze Şeridi sınırındaki mevzilerde konuşlanıyor (AFP)
İsrail askerleri, kara saldırısına hazırlık amacıyla Gazze Şeridi sınırındaki mevzilerde konuşlanıyor (AFP)
TT

İran savaş halinde İsrail'i mağlup edebilir mi?

İsrail askerleri, kara saldırısına hazırlık amacıyla Gazze Şeridi sınırındaki mevzilerde konuşlanıyor (AFP)
İsrail askerleri, kara saldırısına hazırlık amacıyla Gazze Şeridi sınırındaki mevzilerde konuşlanıyor (AFP)

İran rejiminin “İsrail'i yok etme” arzusu hiç kimse için bir sır değil, İranlı yetkililer bu arzuyu defalarca kamuoyuna açıkladılar. Ancak bu konu, hem İran'ın hem de İsrail'in askeri yetenekleri, silah cephaneliği ve taktik beceri düzeyi alanında birçok soruyu gündeme getiriyor.

Askeri Modernizasyon Merkezi Başkanı Chris Osborne, yazdığı makalede, aralarında bir savaş çıkması durumunda İran ile İsrail'in askeri kapasiteleri karşılaştırdı.

Hava Kuvvetleri

Bu bağlamda en acil soru, her bir ülkenin ve coğrafi uzantısının diğerine saldırma yeteneğiyle ilgili. İran'da çok sayıda eski ve hızlı F-14 (Tomcat) savaş uçağı bulunurken bunların bakım ve onarım açısından ne durumda olduğu belli değil. İran'ın İsrail savaş uçaklarının saldırılarına karşı savunmasız kalması muhtemel.

İsrail'in, hava üstünlüğü kazanmasına ve İran hava savunma sistemlerinden kaçmasına olanak tanıyabilecek F-35I Adir de dahil olmak üzere beşinci nesil radar özellikli uçaklardan oluşan bir filosu var. İran'ın çok sayıda Rus yapımı savunma sistemi olmasına rağmen bunların İsrail F-35I savaş uçaklarını tespit edip imha edip edemeyeceği henüz belli değil.

Savaş uçağı sayısı açısından İsrail, İran'dan daha iyi bir konuma sahip. Global Fire Power'ın yakın tarihli bir raporuna göre İran Silahlı Kuvvetleri'nin 160 savaş uçağı, İsrail Hava Kuvvetleri'nin ise 241 savaş uçağı bulunuyor.

Teknolojik üstünlük ve İsrail askeri teçhizatı, İran kuvvetlerinin İsrail'e kara saldırısı yapmasını zorlaştırıyor. İran kara kuvvetlerinin de İsrail'e ulaşmak için Türkiye, Irak veya Basra Körfezi'nden geçmesi gerekiyor. Tüm bu senaryolarda İran kara kuvvetleri İsrail'in hava saldırısına açık ve savunmasız kalacak.

Dolayısıyla İran rejiminin nükleer silah elde etmesi yönündeki rahatsız edici ihtimal bir yana, İran'ın İsrail'e saldırısı başarılı görünmüyor.

İran kara kuvvetleri

İran rejiminin en azından kağıt üzerinde daha büyük kara kuvvetlerine sahip olduğu doğru, ancak tanklar ve askeri zırhlar söz konusu olduğunda İsrail, İran'ı geride bırakıyor.

Global Fire Power internet sitesinin 2023 yılı askeri değerlendirmesine göre İran'ın 4 bin 71, İsrail'in ise 2 bin 200 tankı bulunuyor. Ancak İran'ın İsrail'den 2 bin daha fazla tanka sahip olması, özellikle de İsrail tankları sensörlerle ve hassas ve üstün hedefleme silahlarıyla donatılmışken onun askeri üstünlüğü bulunduğu anlamına gelmiyor. Bu sorun, İsrail Merkava tankları ile modernize edilmiş Sovyet dönemi İran T-72 tankları arasındaki kısa bir karşılaştırmayla açıkça ortaya konmakta.

İran'ın İsrail'den yaklaşık 400 binden daha fazla askeri var. Ancak İran rejimi İsrail'e kara saldırısı gerçekleştiremezse ve İsrail silah ve teknoloji açısından üstünse, bu farkın (asker sayısı) savaşta belirleyici bir faktör olması pek olası değil.

İran cephaneliği

Şarku’l Avsat’ın Independent Farsi’den aktardığına göre 2021 yılı Küresel Ateş Gücü değerlendirmesine göre İran'ın 8 bin 500 civarında askeri zırhlı aracı, İsrail'in ise 7 bin civarında askeri zırhlı aracı bulunuyor.

Bu durumda teknolojinin ve üstünlüğünün büyük payı var. Ayrıca İsrail'in savunma bariyerlerini veya hendeklerini yok edebilecek tanklar olmadan İran'ın İsrail'e yapacağı herhangi bir saldırıda başarılı olması çok zor.

İran'ın İsrail'den daha fazla topu ve birden fazla füze fırlatıcısı var, ancak menzili 70 ila 80 kilometre olan bu top ve füze sistemlerinin İsrail'e saldırabilmesi için İsrail sınırına yakın konuşlandırılması gerekiyor.

Donanmanın belirleyici bir rolü var mı?

Her ikisinin de (İsrail ve İran) güçlü deniz kuvvetleri yok ancak İran, küçük botlarla saldırı düzenleyebileceğini birçok kez gösterdi. Global Fire Power internet sitesinin raporuna göre İran'ın 19 denizaltısı varken, İsrail'in yalnızca beş denizaltısı var.



Antik Maya kentinin ilk hükümdarının mezarı keşfedildi

Hükümdarın mezarı, antik Maya kenti Caracol'da bir zamanlar tapınak olan Caana Piramidi'nin yanında bulundu (Caracol Arkeoloji Projesi/Houston Üniversitesi)
Hükümdarın mezarı, antik Maya kenti Caracol'da bir zamanlar tapınak olan Caana Piramidi'nin yanında bulundu (Caracol Arkeoloji Projesi/Houston Üniversitesi)
TT

Antik Maya kentinin ilk hükümdarının mezarı keşfedildi

Hükümdarın mezarı, antik Maya kenti Caracol'da bir zamanlar tapınak olan Caana Piramidi'nin yanında bulundu (Caracol Arkeoloji Projesi/Houston Üniversitesi)
Hükümdarın mezarı, antik Maya kenti Caracol'da bir zamanlar tapınak olan Caana Piramidi'nin yanında bulundu (Caracol Arkeoloji Projesi/Houston Üniversitesi)

Kritik öneme sahip Maya kenti Caracol'un ilk hükümdarı olduğu düşünülen birine ait mezar keşfedildi. Mezarda bulunan eserler dönemin büyük kentleri arasındaki ilişkiye ışık tutuyor.

Maya dünyasının en büyük ve en önemli şehirlerinden Caracol'un nüfusunun zirve döneminde 100 bine ulaştığı tahmin ediliyor. Ancak diğer pek çok Maya şehrinde olduğu gibi, bilinmeyen nedenlerle MS 900 civarında çöküşe geçti.

Kalıntıları Belize'de yer alan antik kentin harabelerindeki kazılar en az 40 yıldır sürüyor. Fakat bugüne kadar yapılan çalışmalarda hiçbir kraliyet üyesine ait mezara rastlanmamıştı. 

Kazılara liderlik eden Houston Üniversitesi arkeologları Diane ve Arlen Chase, etkileyici bir keşifle bu durumu değiştirdi. 

İlk kez Caracol'da bir kraliyet mezarı ortaya çıkaran ekip, bunun kentin bilinen ilk hükümdarına ait olduğunu düşünüyor.

Houston Üniversitesi'nden yapılan açıklamaya göre Te K'ab Chaak adlı kralın mezarı yaklaşık MS 350'ye tarihlendi. Araştırmacılar tahta 331'de çıkan Te K'ab Chaak'ın hanedanının en az 460 yıl varlığını sürdürdüğünü söylüyor.

Field Museum'dan arkeolog Gary Feinman, yer almadığı çalışmanın bulguları hakkında "Çok erken bir döneme ait hükümdar buldular, ki bu çok önemli ve bir hanedanın kurucusu olduğu iddia ediliyor" diyerek ekliyor: 

Bu büyük bir bulgu.

Araştırmacılar mezarda bulunan kalıntılara dayanarak Te K'ab Chaak'ın 1,7 metre boyunda ve öldüğünde dişi olmayan yaşlı bir adam olduğunu tespit etti.

Chase çifti kalıntılarla birlikte gömülen seramik kapların tarzından mezarın son derece eski olduğu sonucuna vardı. Kırmızı zincifre mineraliyse, çok yüksek statüye sahip birine ait olduğunu anlamına geliyordu.

Arlen Chase "Eşyalar zincifreyle kaplanmışsa kraliyet ailesinin en üst seviyedeki kişileri sözkonusu demektir" diye açıklıyor.

Ekip mezarda yeşim taşından yapılmış üç set kulak süsü de buldu. Maya elitlerinin kullandığı bu değerli eşyalara pek sık rastlanmıyor. 

ghyjudcfv
Çömlek kaplar üzerinde daha önce görülmeyen tasvirler bulundu (Houston Üniversitesi)

Ayrıca mozaik bir ölüm maskesi de keşfeden araştırmacılar bunun çok daha nadir olduğunu belirtiyor. Chase çifti daha önce sadece bir adet ölüm maskesi bulmuştu.

Arkeologlar mezarda gördükleri çömleklerin de etkileyici olduğunu ifade ediyor. Bu kaplarda Mayaların ticaret tanrısı, bir sinek kuşu ve mızrak tutan bir hükümdarla ona adak adayan kişiler resmedilmişti. Bazılarında maymun, baykuş ve nasua gibi hayvanlar tasvir edilmişti. 

Arlen Chase bazı tasarımlar için "Bunları daha önce hiç görmemiştik" diyor.

Araştırmacılar mezardaki bazı eserlerin, yine MS 350'lere tarihlenen diğer iki Caracol mezarındakilere çok benzediğini söylüyor. Bunlar arasında Meksika'nın orta kesiminden gelen yeşil obsidyen bıçaklar ve mızrak fırlatmak için kullanılan bir alet de vardı. 

Ekip bu aletlerin genellikle Caracol'un 1200 kilometre uzağındaki Teotihuacán kentiyle ilişkilendirildiğini belirtiyor. 

Chase çiftine göre bu durum iki kent arasındaki büyük mesafelere rağmen erken Maya halkının, Orta Meksika topluluklarıyla sanılandan onlarca yıl önce ilişki kurduğuna işaret ediyor. Te K'ab Chak zamanında Teotihuacán'dan Caracol'a yürümek muhtemelen en az 150 gün sürüyordu.

İkili, ellerindeki bulgulara dayanarak kentler arasında ticari ve diplomatik ilişkiler kurulduğunu düşünüyor. Öte yandan bazı uzmanlar net çıkarımlar yapmadan önce daha net kanıtlara ihtiyaç duyulduğunu belirtiyor.

Independent Türkçe, Live Science, New York Times, Smithsonian Magazine, Houston Üniversitesi