Fransa'nın İsrail'e yönelik tavrı değişiyor

Paris, BM kurumlarının hedef alınmasını kınadı ve Tel Aviv'den Gazze'deki Fransız merkezinin bombalanmasına ilişkin açıklama talep etti.

Fransa Hükümet Sözcüsü Olivier Veran, İsrail’in Gazze Şeridi’ne yönelik saldırılarını kınadı. (AFP)
Fransa Hükümet Sözcüsü Olivier Veran, İsrail’in Gazze Şeridi’ne yönelik saldırılarını kınadı. (AFP)
TT

Fransa'nın İsrail'e yönelik tavrı değişiyor

Fransa Hükümet Sözcüsü Olivier Veran, İsrail’in Gazze Şeridi’ne yönelik saldırılarını kınadı. (AFP)
Fransa Hükümet Sözcüsü Olivier Veran, İsrail’in Gazze Şeridi’ne yönelik saldırılarını kınadı. (AFP)

Fransa, İsrail’in Gazze Şeridi'nde yürüttüğü askeri saldırılara ilişkin daha sert dil kullanma yönünde bir adım daha attı. Paris, yaklaşık bir aydır Gazze Şeridi'nin maruz kaldığı, kültürel ve dini kurumları, hastaneleri, her türlü sivil yapıyı etkileyen bombardımanlarla ilgili yorumunda ilk kez ‘kınama’ sözcüğünü kullandı.

Fransa Hükümet Sözcüsü Olivier Veran tarafından dün (Cuma) sabah yapılan açıklamada, Fransa'nın “Gazze'deki sivil nüfus için çalışmaları hayati önem taşıyan Birleşmiş Milletler (BM) tesislerine ve insani yardım ekiplerine yönelik saldırıları kınadığı” belirtildi. Veran, Fransız hükümeti adına yaptığı açıklamadan önce BFM TV’ye verdiği demeçte şunları söyledi: “Paris, İsrail'in salı ve çarşamba günleri Gazze Şeridi'nin en büyük kampı olan Cibaliye Mülteci Kampı’nı ve perşembe günü, Birleşmiş Milletler Yakın Doğu'daki Filistinli Mültecilere Yardım ve Bayındırlık Ajansı'na (UNRWA) ait bir okulu bombalamasını şiddetle kınıyor.”

Fransa Dışişleri Bakanlığı ise İsrailli yetkililerin “İsrail bombardımanında Gazze'deki Fransız Enstitüsü’nün vurulduğu” yönünde bilgi verdiğini duyurdu. Bakanlık, Paris'in bir kültür enstitüsünü hedef almanın ardındaki nedenler hakkında açıklama istediğini ve İsrail'in bu karara yol açan somut unsurları uygun araçlarla (örneğin diplomatik kanallar) gecikmeden sağlaması gerektiğini belirtti. Bakanlık’tan yapılan açıklamada, bombalamanın meydana geldiği sırada binada hiçbir Fransız vatandaşı veya çalışanının bulunmadığı kaydedildi.

(foto altı) Fransa Dışişleri Bakanı Catherine Colonna, dün (Cuma) Nijerya'ya gerçekleştirdiği ziyaret vesilesiyle basına açıklamalarda bulundu. (AFP)
Fransa Dışişleri Bakanı Catherine Colonna, dün (Cuma) Nijerya'ya gerçekleştirdiği ziyaret vesilesiyle basına açıklamalarda bulundu. (AFP)

Paris hükümeti tarafından yapılan açıklamada “Gazze Şeridi'nde dokuz bini aşan can kaybı ve günden güne kötüleşen insani durum” hakkındaki endişeler dile getirildi. Fransa Dışişleri Bakanlığı ise “BM yapılarını ve çalışmaları siviller için vazgeçilmez olan insani yardım çalışanlarını hedef alan saldırıları kınadığını” ifade etti. Paris ayrıca ilk kez medya merkezlerinin hedef alınmasını da kınadı.

Paris, sivillerle sivil olmayanlar arasındaki ayrım ve orantılı tepkiler açısından ‘açık ilkeleri dayatan uluslararası insancıl hukuka her zaman ve her yerde’ saygı duyulması gerektiğini yineledi. Dışişleri Bakanlığı'ndan yapılan açıklamada, sivilleri korumanın aynı zamanda ahlaki ve uluslararası bir görev olduğu ve Fransa'nın bu bağlamda İsrail'den somut önlemler almasını istediği belirtildi.

Paris hükümeti, sivillere koruma, yeterli ve sürdürülebilir insani yardım ve yaralılara bakım sağlamak için artık ‘gerekli’ hale gelen insani ateşkes ihtiyacına da vurgu yaptı. Fransa, ‘terör örgütü’ olarak nitelendirdiği Hamas’a ilişkin görüşünü belirtirken, “Hamas'ın işlediği suçların bedelini sivillerin ödemek zorunda olmadığını” vurguladı. Son olarak Paris, “Gazze'de tutulan tüm rehinelerin derhal serbest bırakılması” çağrısında bulundu.

Başından beri İsrail ile dayanışmasını ilan eden ve meşru müdafaa hakkını destekleyen Fransa'nın, bugün pozisyonunu gözden geçirmeye ve İsrail liderlerine karşı açıklama yapmaya başladığı açıkça görülüyor. Diplomatik bir kaynağın ifadesiyle, İsrail’e destek vermek, ölümcül askeri operasyonlarına devam etmesi için mutlaka açık çek verilmesi anlamına gelmiyor.

Ancak Paris, İsrail'in Gazze Şeridi'ndeki sivillere yönelik uygulamalarını güçlü bir şekilde kınama aşamasına henüz ulaşmadı. Fransa, Çarşamba günü İsrail'in Cibaliye Mülteci Kampı’na düzenlediği saldırıların can ve mal kaybına yol açması konusunda duyduğu derin endişeyi dile getirmekle yetindi.

Gerçek şu ki, Fransa’nın İsrail’e yönelik hoşgörü ve desteği genel olarak diğer Batılı ülkeler gibi yakın zamana kadar değişmedi. Ancak İsrail hava kuvvetlerinin Gazze'deki Fransız Enstitüsü’nü hedef almasından sonra bu çizgide devam edemeyecekleri ortada.

Bu noktada anlatılması ve anlaşılması gerçekten zor olan bazı şeyler var. Fransa Dışişleri Bakanlığı'nın Perşembe günü ‘Gazetecilik Cesareti’ ödülü vermesi vesilesiyle konuşan Bakan Catherine Colonna, Sınır Tanımayan Gazeteciler örgütüne göre 7 Ekim’den bu yana Gazze Şeridi'nde 30'dan fazla gazetecinin öldürüldüğünü belirtti. Ancak meselede tuhaf olan şey, Colonna’nın bu cinayetlerin sorumlularını ne yakından ne de uzaktan belirtmemiş olması. Bu da mesleğe karşı işlenen suçların sorumlularının isimlerinin üzerine vurgu yapılmasındaki isteksizliği gösteriyor.



Lübnan: Cumhuriyetin sancıları

Beyrut'un bombalanması sonrası yükselen dumanlar (AFP)
Beyrut'un bombalanması sonrası yükselen dumanlar (AFP)
TT

Lübnan: Cumhuriyetin sancıları

Beyrut'un bombalanması sonrası yükselen dumanlar (AFP)
Beyrut'un bombalanması sonrası yükselen dumanlar (AFP)

İbrahim Hamidi

ABD ve Fransa'nın sponsorluğunda İsrail ile Hizbullah arasında imzalanan ateşkes anlaşmasının metnine göre Lübnan bir dönüm noktasının eşiğinde. Bu doğum sancıları cumhuriyetin kanının tazelenmesine mi, yoksa yeni üçüncü ya da dördüncü bir cumhuriyetin doğuşuna mı yol açacak?

Bu, el-Mecelle'nin Aralık ayı sayısının kapak haberi ve ateşkesten senaryolar, ordunun rolü, Hizbullah yenilgisinden sonra Şiilerin geleceği, mültecilerin geri dönüşü ve toplum mühendisliğine kadar konuyu her yönüyle ele alıyoruz.

Lübnan, 60 günlük ateşkes, Hizbullah ile İsrail'in güneyden çekilmesi, boşluğu Lübnan ordusu ile BM’ye bağlı UNIFIL güçlerinin doldurması, her iki taraftan da yerinden edilenlerin geri dönmesi, Meclis'in cumhurbaşkanını seçmek için toplanması, başbakanın atanması, hükümetin kurulması ve yeniden imar ile karşı karşıya bulunuyor.

Aylarca süren müzakereler ve bir yılı aşkın süredir Gazze için sürdürülen “destek savaşı”nın ardından gelen anlaşma uygulanırsa, ülke, cumhuriyetin temellerine dönüşe ya da yeni bir doğuşa tanık olacak. Lübnan Cumhuriyeti, şu anda bildiğimiz mezhepçi kotaların öncesinde, Fransız Mandası döneminde doğmuştu. İlk anayasa hazırlanıp 1926 yılında Katolik hukukçu Şarl Debbas cumhurbaşkanı seçildiğinde doğdu. O dönemde başbakanlık da Maruni Hıristiyanların elindeydi.

Bazıları, Birinci Cumhuriyet'in 1926'da doğduğuna ve 1943'te cumhurbaşkanı seçilen Şeyh Bişara el-Huri’ye kadar bir dizi Hıristiyan cumhurbaşkanı tarafından yönetildiğine inanıyor. Huri Sünni olan başbakanı Riyad el-Sulh ile ittifak kurdu ve ikisi birlikte, cumhurbaşkanlığını Marunilere, başbakanlığı Sünnilere ve meclis başkanlığını Şiilere tahsis eden sözlü bir ulusal uzlaşının temelini attılar. Saib Selam'ın anılarında, 1943'te Sabri Hamada’nın Şii olduğu için değil, en yaşlı milletvekili olduğu için yasama organının başına getirildiğini söylediğine de dikkat çekelim.

Bu nedenle pek çok kişi Birinci Cumhuriyet'in ulusal sözleşme ile doğduğuna inanıyor ve kendisi 21 Kasım 1943'teki bağımsızlık ilanına da tanıklık etti. Birinci Cumhuriyetin 1926 Anayasası ile değil de 1943 yılında doğduğunu düşünürsek, bu cumhuriyet 1975 yılında iç savaşın başlamasıyla mı yıkıldı yoksa savaşın sonuna ve 1989'daki İkinci Cumhuriyet'in başlangıcı olan Taif Konferansı’na kadar mı devam etti?

Birinci cumhuriyet 1943'ten 1975'e, ikincisi 1975'ten 1989'a ve üçüncüsü o zamandan bu yana mı?

Adı ne olursa olsun, mevcut cumhuriyetin belki de en belirgin özelliği, Taif Anlaşması’nın Hıristiyan cumhurbaşkanı pahasına Sünni başbakanı güçlendirmesiydi. Başbakan Refik Hariri'nin 2005'te suikasta kurban gitmesiyle sona eren Suriye varlığını kabul etmesiydi. Temmuz 2006 savaşı ve Hizbullah’ın İran'ın nüfuzunu genişletmek için ülke içinde ve bölgesel olarak artan rolü ile sonuçlanmasıydı.

Hizbullah ve İran'ın baskın rolünün gerilemesi ve muhaliflerinin beklentileri karşısında Lübnan yeni bir doğuşla mı karşı karşıya?

Zafer sloganları bir yana, Hizbullah'ın büyük bir yenilgiye uğradığı tartışılamaz. Zira Lübnan süreci Gazze sürecinden ayrıldı. İsrail, aralarında Hasan Nasrallah'ın da bulunduğu askeri ve sembolik liderlerini öldürdü, iletişim ve liderlik yapısını dağıttı. 1701 sayılı kararın uygulanmasını, Litani Nehri'nin arkasına çekilmeyi, dahası belki de bir İsrail tampon bölgesinin oluşturulmasını, silah tedarikinin kesilmesini ve füze üretiminin engellenmesini kabul etmek zorunda kaldı. Bunlara bir de Hizbullah’ın kuluçka ortamının ödediği muazzam insani ve ekonomik bedel ekleniyor.

Hizbullah ve İran'ın baskın rolünün gerilemesi ve muhaliflerinin beklentileri karşısında Lübnan yeni bir doğuşla mı karşı karşıya? Netanyahu, (bu sayımızda ona da özel bir dosya ayırdığımız) ABD başkanı seçilen Trump ile olan ilişkisinden ve Beyaz Saray'ın başına geçmeden önce “savaşları bitirmesi” için ona verdiği “armağan”dan destek alarak şunlarda ısrar ediyor; Hizbullah'ın kendisini yeniden silahlandırmamasını veya askeri yapısını yeniden inşa etmemesini garanti altına almak için Lübnan'da bir gözetim mekanizması kurulması, en büyük düşman olan İran'ın denetim ve “maksimum baskı” altında tutulması. Odağını özellikle Gazze Şeridi'ne kaydıran İsrail, Lübnan’da herhangi bir ihlal ile başa çıkılmaması durumunda Lübnan'a müdahale etme olanağına sahip olmak istiyor. Tel Aviv bu “haktan” vazgeçmezken, Hizbullah ve Lübnan da bunu kabul edemez.

Milisler ve rejimler bir noktada buluşmaktadır, o da dışarıda yenildikleri zaman içeride zafer aramaları, uzaktaki bir düşman tarafından yaralandıklarında ise yakın komşularından intikam almalarıdır

Burada şu sorular ortaya çıkıyor; bu durum Lübnan'da siyasi olarak nasıl ifade bulacak? Eski siyasi sözleşmenin yeniden canlandırılmasında veya yenisinin formüle edilmesinde bölgesel ve uluslararası güçlerin rolü nedir? Mısır Devlet Başkanı Cemal Abdunnasır'ın Haziran 1967 savaşından sonra çıkıp “yenilgiyi” kabul etmesi gibi, Hizbullah'ın yeni Genel Sekreteri Naim Kasım da neden çıkıp yenilgiyi kabul etmekte gecikti? Neden Hizbullah ve İran'a sadık olanlar yaşananları bir “zafer” veya “direniş” olarak değerlendirmekte ısrar ediyor?

Herhangi bir savaşın insani ve ekonomik maliyeti konusunda devlet ile milislerin farklı davrandıkları doğru, ancak devletler ile örgütlerin zaman ve tarihle ilişkilerinde farklı oldukları da doğrudur. En tehlikelisi ise milislerin ve rejimlerin bir noktada buluşmasıdır, o da dışarıda yenildikleri zaman içeride zafer aramaları, uzaktaki bir düşman tarafından yaralandıklarında ise yakın komşularından intikam almalarıdır.

Kapak konusu olan Lübnan dosyası ve Başkan Donald Trump'ın seçilmesi ve bunun Ortadoğu ve dünyadaki yansımalarına ilişkin özel dosyaya ek olarak, Aralık sayısında siyaset, ekonomi, bilim ve kültür üzerine yazılar, analizler ve röportajlar da yer alıyor.

*Bu makale Şarku'l Avsat tarafından Londra merkezli Al Majalla dergisinden çevrilmiştir.